Να ξεκινήσουμε από τα εύκολα. Ας πάρουμε τον δωρεάν χρόνο ομιλίας. Δε λέω να αγοράσουμε, γιατί πως μπορούμε άλλωστε, αφού είναι δωρεάν. Το παίρνουμε λοιπόν, και μιλάμε δωρεάν. Και στο τέλος του μήνα έρχεται ο λογαριασμός. Θα περίμενε κανείς να είναι 0 ευρώ, αφού είναι δωρεάν. Αλλά δεν είναι. Έχει ένα ποσό. 20, 30, 40 ευρώ, ανάλογα με το συμβόλαιο. Το ποιο; Μα το συμβόλαιο φυσικά. Και τι είναι το συμβόλαιο; Το συμβόλαιο είναι αυτό που σου προσφέρει τον δωρεάν χρόνο ομιλίας. Μάλιστα. Είναι προαπαιτούμενο λοιπόν. Και έχει ένα κάποιο κόστος, δηλαδή δεν είναι δωρεάν. Αλλά σου προσφέρει το χρόνο ομιλίας, που είναι δωρεάν. Είναι, τελικά; Υφίσταται δωρεάν χρόνος ομιλίας χωρίς τον ’διαμεσολαβητή’, το συμβόλαιο, το οποίο στοιχίζει και είναι προαπαιτούμενο;

Κάποτε είχα την σπάνια ίσως ευκαιρία να κοιτάξω ένα πραγματικά δωρεάν λογαριασμό κινητού τηλεφώνου. Της μητέρας μου. Το ποσό ήτανε 0.00 ευρώ. Της είχα πάρει δώρο ένα κινητό με μηδενικό πάγιο. Συμβόλαιο μεν, μηδενικό πάγιο δε. Χωρίς ’δωρεάν’ χρόνο ομιλίας. Ότι τηλεφωνήσεις πληρώνεις αναλόγως. Κάποιο μήνα δεν πήρε κανένα τηλέφωνο, και ο λογαριασμός ήρθε μηδέν. Δωρεάν δηλαδή.

Τελικά ποιο είναι πράγματι δωρεάν; Μπερδεύτηκα, θα δω ένα λεξικό.

δωρεάν [δoreán] επίρρ. τροπ. :

1α. χωρίς χρήματα: H εκπαίδευση στην Ελλάδα παρέχεται δωρεάν. Οι άποροι νοσηλεύονται δωρεάν. Ταξίδεψα δωρεάν, τζάμπα1α. || (ως επίθ.): Καθιέρωση της δωρεάν παιδείας. Άρχισε η δωρεάν διανομή των συγγραμμάτων. β. πολύ φτηνά· τζάμπα

1β. 2. χωρίς προσπάθεια, χωρίς προσωπική συμβολή: H ελευθερία και η δημοκρατία δε μας προσφέρονται δωρεάν, πρέπει να αγωνιστούμε για να τις κατακτήσουμε και να τις διατηρήσουμε.

Μάλιστα. Τι να πω τώρα. Ένα τυχαίο λεξικό, το πρώτο που βρήκα και αναφέρει ως παράδειγμα την παιδεία και την υγεία. Το δεύτερο κομμάτι όμως είναι καθοριστικό. Χωρίς προσπάθεια, χωρίς προσωπική συμβολή. Και ξεκάθαρο. Γιατί η συμβολή είναι συλλογική, καθορίζεται από το εκάστοτε κοινωνικό συμβόλαιο και στη πράξη μεταφράζεται σε φόρους που πληρώνουν σχεδόν όλοι, αναλόγως δυνατοτήτων.

Τα εκπαιδευτικά και νοσοκομειακά κτήρια δεν προέρχονται από δωρεές ούτε χτίστηκαν από εθελοντές. Οι εκπαιδευτικοί επίσης δεν είναι εθελοντές. Ούτε το ιατρικό και βοηθητικό προσωπικό είναι εθελοντές. Ούτε και τα οποιαδήποτε μηχανήματα και αναλώσιμα υλικά είναι δωρεάν μόνιμη προσφορά κάποιον ευεργετών. Ούτε και η ενέργεια που χρησιμοποιείτε είναι τσάμπα. Όλα αυτά στοιχίζουν χρήματα. Ποιος πληρώνει λοιπόν για όλα αυτά; Το κράτος. Και το κράτος που βρίσκει τα χρήματα; Από τους φόρους των πολιτών. Όπως ορίζει το κοινωνικό συμβόλαιο συνύπαρξης και αλληλεγγύης μιας ολόκληρης κοινωνίας.

Μα όταν το παιδί μου πάει σχολείο δε θα το πληρώσω, εκτός και αν το στείλω σε ιδιωτικό. Ούτε το πανεπιστήμιο θα πληρώσω, αν περάσει, εκτός πάλι αν το στείλω σε ιδιωτικό. Επίσης αν, χτύπα ξύλο, πάθω κάτι και νοσηλευτώ, πάλι δε θα πληρώσω. Γιατί η παιδεία και η υγεία είναι δωρεάν.

Τελικά είναι η δεν είναι δωρεάν; Δε πληρώνω άμεσα, πληρώνω έμμεσα μέσω φόρων. Όταν κάνω χρήση όμως δεν πληρώνω.

Η ελληνική γλώσσα είναι πλούσια. Δε μπορώ να σταματήσω εδώ την αναζήτηση μου. Δεν με ικανοποιεί η λέξη δωρεάν ακόμα και αν πληρώνω έμμεσα. Γιατί δωρεάν είναι τσάμπα, πώς να το κάνουμε. Και τελικά, ούτε η παιδεία αλλά ούτε και υγεία είναι τσάμπα. Είναι προπληρωμένη. Και για να το πούμε ποιο σωστά, είναι προπληρωμένη συλλογικά από τους συντριπτικά περισσότερους αναλόγως του κοινωνικού συμβολαίου και της δικαιοσύνης που αυτό εμπεριέχει.

Μάλιστα, αυτό είναι. Προπληρωμένη. Γιατί χωρίς φόρους, χωρίς κοινωνικό συμβόλαιο, απλά δεν υπάρχει. Όπως και ο χρόνος ομιλίας. Χωρίς το συμβόλαιο, δεν υπάρχει δωρεάν χρόνος, απλά.

Είναι σημαντικό να κατανοούμε τη σημασία της συγκεκριμένης λέξης. Προπληρωμένη και όχι δωρεάν. Γιατί το δωρεάν, όσο και αν ακούγεται ωραίο, μπορεί να γίνει επικίνδυνο. Στην τελική, αν αποδεχόμαστε ότι είναι δωρεάν, τότε και πολύ μας πέφτει. Κάτι που είναι δωρεάν μπορεί αύριο να σταματήσει. Και τότε τι αντίλογο θα έχουμε αν πιστεύουμε ότι ήταν δωρεάν;

Όχι, δεν είναι δωρεάν. Και η παιδεία και η υγεία είναι προπληρωμένα. Και από τη στιγμή που αυτές οι υπηρεσίες είναι αμειβόμενες θα πρέπει να είναι και αντίστοιχης ποιότητας.

Αν δεν είναι τότε υπάρχει τεράστιο πρόβλημα. Διότι ένα ολόκληρο κοινωνικό συμβόλαιο ακυρώνεται εν μέρει. Οι φορολογούμενοι πληρώνουν αλλά δεν λαμβάνουν. Και αυτό είναι ανεπίτρεπτο, διότι χωρίς κοινωνικό συμβόλαιο, δεν υπάρχει κοινωνία. Και αν ένα κοινωνικό συμβόλαιο λειτουργεί εν μέρει, τότε και η κοινωνία λειτουργεί εν μέρει πράγμα εξ’ ορισμού αντίθετο με την έννοια ’κοινωνία’.

Η συλλογικότητα και η κοινωνική δικαιοσύνη επιβάλλουν στο κράτος να μπορεί να διαχειριστεί τα χρήματα των φόρων που συλλέγει με αποτέλεσμα η παρεχόμενη παιδεία και υγεία να ανταποκρίνεται στην πληρωμή. Αν αυτό δεν είναι απόλυτα εφικτό τότε θα πρέπει να αναζητηθούν διαφορετικές εφαρμογές με μια βασική προϋπόθεση. Να μην πληρώσουν οι φορολογούμενοι το ’μάρμαρο’, ή, έστω, να μην συνεχίζουν να το πληρώνουν ξανά και ξανά.

Λοιπόν όχι. Για μένα, ούτε η παιδεία ούτε η υγεία είναι δωρεάν, τα έχω προπληρώσει όλα, αναλόγως των δυνατοτήτων μου. Και αφού πληρώνω μαζί με τους άλλους φορολογούμενους, έχω απαιτήσεις, όχι ατομικές, συλλογικές.