Oικονομική διακυβέρνηση-ψηλαφώντας το "χαμένο" Σύνταγμα

Του Δημήτρη Ν. Τριανταφύλλου, καθηγητή Παν/μίου του Wurzburg, νομικού συμβούλου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εκ των ιδρυτικών μελών της Ευρωπαϊκής Έκφρασης

Το κείμενο αποδίδει ομιλία του συγγραφέα στον ελληνικό πολιτιστικό σύλλογο Βρυξελλών "Κύκλος" στις 5.2.2012 και εκφράζει μόνο τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος.

Εισαγωγή.

Η απογοήτευση όσων παρακολούθησαν από κοντά τις εργασίες της Ευρωπαϊκής Συνέλευσης (2001-2003) οφείλεται στο ότι, παρά τις αρχικές διακηρύξεις και προσδοκίες, αυτή δεν κατέληξε σε κατάρτιση ενός πραγματικού ευρωπαϊκού Συντάγματος (το πρώτο "χαμένο" Σύνταγμα). Και αυτό όχι τόσο επειδή η Συνθήκη της Λισσαβόνας έπαψε να ονομάζεται "συνταγματική", αλλά κυρίως επειδή, και επί της ουσίας, δεν εγκαταλείφθηκε η συναινετική λογική του διεθνούς δικαίου που διέπει την αναθεώρηση των συνθηκών και απαιτεί τη συμφωνία όλων των κρατών μελών (άρθρο 48 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, ΣΕΕ). Αποτέλεσμα αυτής της λογικής ήταν, όπως ήταν αναμενόμενο, μια συμφωνία επί του "ελάχιστου κοινού παρονομαστή". Παρά τα θετικά βήματα που σημειώθηκαν, σε πολλά θέματα δεν υπήρξε ιδιαίτερη πρόοδος, αφού υπήρχαν κράτη που δεν συμφωνούσαν συναφώς.{tip Επεξήγηση ::Τριανταφύλλου, Το σχέδιο Συντάγματος της Ευρωπαϊκής Συνέλευσης, Σάκκουλας 2003, σ. 127 επ.. 146 επ.}{/tip}
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο τομέας της οικονομικής πολιτικής, για την οποία σχεδόν τίποτε δεν προχώρησε, ώστε να ενισχυθεί η οικονομική διακυβέρνηση που έλειπε εξαρχής από την "Οικονομική και Νομισματική ένωση" (ΟΝΕ) με μόνη εξαίρεση την μετατροπή της απαραίτητης "σύστασης" της Επιτροπής για τη διαπίστωση υπερβολικού δημοσιονομικού ελλείμματος σε "πρόταση".{tip Επεξήγηση ::(άρθρο 126 παρ. 6 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ΣΛΕΕ) που συνεπάγεται ότι αυτή μπορεί να τροποποιηθεί μόνο με ομόφωνη απόφαση του Συμβουλίου. (άρθρο293, παρ. 1).}{/tip}
Ούτε λόγος για θέσπιση αξιόλογου, για τα μεγέθη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, προϋπολογισμού ούτε για θέσπιση ευρωπαϊκού φόρου (οι πόροι της Ενωσης πρέπει πάντοτε να αποφασίζονται ομόφωνα και σύμφωνα με τους συνταγματικούς κανόνες των κρατών μελών, άρθρο 293, παρ. 1 ΣΛΕΕ). Αντίστοιχα, σε μια αγορά όπου τα κεφάλαια κυκλοφορούν ελεύθερα, δεν υπήρξε ειδική πρόβλεψη για σχετικούς ευρωπαϊκούς εποπτικούς θεσμούς (εκτός από τη δυνατότητα χορηγήσεως σχετικής αρμοδιότητας στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, άρθρο 127 παρ. 6 ΣΛΕΕ). Στην εποχή του laissez faire-laissez passer ούτε μια κοινή βιομηχανική πολιτική {tip Επεξήγηση ::Bλ. άρθρο 6, στοιχείο β, ΣΛΕΕ.}{/tip} ούτε μια κοινή τραπεζική εποπτεία είχαν θέση. Ο ποσοτικός και ποιοτικός έλεγχος των πιστώσεων των τραπεζών είχε κατά βάση εκλείψει, από τότε που οι ευρωπαϊκές τράπεζες άρχισαν να συναγωνίζονται τις αμερικανικές, οι οποίες είχαν πλήρως εγκαταλείψει τη διάκριση μεταξύ τραπεζών καταθέσεων και τραπεζών επενδύσεων. Το ανεύθυνο των εποπτικών αρχών εξασφάλιζε σε πολλές περιπτώσεις την πλήρη ελευθερία των τραπεζιτών, με το άλλοθι των ταμείων εγγυήσεων καταθέσεων να καθησυχάζει τους μικροκαταθέτες {tip Επεξήγηση ::Triantafyllou, De l' Etat gendarme a l' Etat garant, RDUE 2009, σ. 461 επ. , του ιδίου Die Verantwortung des Staates fur die Geldwirtschaft, EuR 2010, σ. 585 επ.}{/tip}

Ετσι η τραπεζοοικονομική κρίση του 2008-2009 βρήκε την Ευρώπη απροετοίμαστη. Τα κράτη μέλη της ΕΕ επενέβησαν υπέρ των τραπεζών με υψηλή χρηματοδότηση, η οποία είχε όμως ως συνέπεια να υπερχρεωθούν τα ίδια. Αυτή η υπερχρέωση δυσχέρανε, ως γνωστό, τη χρηματοδότησή τους από τις αγορές, καθιστώντας την, σε πολλές περιπτώσεις, υπερβολικά ακριβή, δηλ. αδύνατη (μη "βιώσιμη"). Από τραπεζική στα τέλη του 2009-αρχές του 2010 η κρίση γίνεται δημοσιονομική, με τους οίκους αξιολόγησης να μεταθέτουν πλέον τις αναλύσεις τους στα ίδια τα κράτη, πολλά από τα οποία έπασχαν βέβαια και από άλλες ενδογενείς αδυναμίες. Και αυτή η πλευρά της κρίσης βρήκε την ΕΕ απροετοίμαστη.

Στήριξη…Σε πρώτη την Ελλάδα την άνοιξη του 2010 {tip Επεξήγηση ::Απόφαση 2010/320, ΕΕ Λ 145 της 11.6.2010, που τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις 2011/57, 2011/257 και 2011/486 και κωδικοποιήθηκε ήδη, βλ. υποσημ.13.} {/tip}, ακολουθούμενη λίγους μήνες μετά από την Ιρλανδία και την Πορτογαλία {tip Επεξήγηση ::Αποφάσεις 2011/77 της 7.12.2010, ΕΕ Λ 30 της 4.2.2011 και 2011/344/ΕΕ της 30.5.2011, ΕΕ Λ 159 της 17. 6.2011, σ. 88, αντίστοιχα, που τροποποιήθηκαν με τις πρόσφατες αποφάσεις 2011/827 και 2011/541, αντίστοιχα)} {/tip}, η ΕΕ χρειάστηκε να επέμβει επιδεικνύοντας "αλληλεγγύη" προς τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης που δεν μπορούσαν πλέον να δανειστούν στις αγορές {tip Επεξήγηση ::Calliess, Perspektiven des Euro zwischen Solidaritat und Recht, ZEuS 2011, σ. 213 επ. (268επ.).}{/tip}. Αυτή η αλληλεγγύη εκδηλώθηκε πρώτα μέσω του Κανονισμού 407/2010 σχετικά με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας,{tip Επεξήγηση ::της 11.5.2010, ΕΕ Λ 118 της 12. 5. 2010. Αντίστοιχο νομοθέτημα προϋπήρχε για τα κράτη εκτός Ευρωζώνης.} {/tip} καθαρά "κοινοτικού" εργαλείου χρηματοδοτήσεως των αναξιοπαθούντων κρατών μέσω χορηγήσεως δανείων που μπορούν να εκδίδονται με την εγγύηση της ΕΕ (πρόγονο του ήδη ευρέως συζητούμενου κοινού ευρωομολόγου). Ως νομική βάση χρησιμοποιήθηκε το άρθρο 122, παρ. 2 ΣΛΕΕ, που προβλέπει χρηματοοικονομική βοήθεια της ΕΕ προς τα κράτη μέλη, όταν αυτή καθίσταται αναγκαία από γεγονότα πέραν του ελέγχου των ενισχυομένων κρατών. Ωστόσο ο κανονισμός αυτός αφορούσε ποσά περιοριζόμενα στο υπόλοιπο των διαθέσιμων ίδιων πόρων της Ενωσης, που δεν επαρκούσαν για την κάλυψη των σχετικών αναγκών. Γι' αυτό συνοδεύτηκε στην αρχή από διμερή δάνεια των κρατών της Ευρωζώνης προς την Ελλάδα (συντονιζόμενα από την Επιτροπή), που έδωσαν γρήγορα τη θέση τους στο διακρατικό Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας, οργανισμό ιδιωτικού δικαίου που ανελάμβανε τη χρηματοδότηση των κρατών σε δυσχερή θέση με δάνεια εγγυημένα από τα κράτη της Ευρωζώνης. Στους ευρωπαϊκούς θεσμούς ήρθε να προστεθεί και το ΔΝΤ, ως φορέας "τεχνογνωσίας" και "αξιοπιστίας" .

Οι ενέργειες αυτές επικρίθηκαν από πολλούς, ιδίως στην Βόρειο Ευρώπη (Γερμανία), ως αντίθετες στην λεγόμενη "no bail out - clause", όπως αντιλαμβάνονταν ορισμένοι την έλλειψη ευθύνης για τις υποχρεώσεις ενός κράτους μέλους εκ μέρους άλλων κρατών μελών ή της ίδιας της ΕΕ (άρθρο 125 ΣΛΕΕ) {tip Επεξήγηση :: Ruffert, Der rechtliche Rahmen fur gegenseitige Nothilfe innerhalb des Euro-Raumes (54. Bitburger Gesprache, 12/13.1.2011; Kube/Reimer, Grenzen des Europaischen Staibilisierungsmechanismus, NJW 2010, σ. 1912.}{/tip}. Ωστόσο, δεν αντίκεινται στο ίδιο το γράμμα του άρθρου αυτού, αφού ούτε τα κράτη ούτε η ίδια η Ενωση αναλαμβάνουν τα χρέη των ενισχυομένων κρατών. Απλώς, αποφασίζουν αυτοβούλως να συνδράμουν ad hoc τα κράτη μέλη που έχουν πρόβλημα με τα ποσά και υπό τους όρους που κρίνονται εκάστοτε απαραίτητοι, ενώ οι παλαιότεροι δανειστές των κρατών που αντιμετωπίζουν δυσχέρειες δεν αντλούν δικαιώματα ούτε από τους σχετικούς κανονισμούς ούτε από τις σχετικές αποφάσεις.

Εν πάση περιπτώσει, λόγω των σχετικών αμφισβητήσεων προβλέφθηκε η προσθήκη στο άρθρο 136 ΣΛΕΕ μιας παραγράφου που προβλέπει ότι τα κράτη της Ευρωζώνης θεσπίζουν σχετικό μηχανισμό στήριξης που ενεργοποιείται όταν αυτό απαιτείται για τη σταθερότητα του Ευρώ, διευκρινίζοντας έτσι το αυτονόητο, ότι δηλ. τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης μπορούν να συνάψουν διακρατική συμφωνία μεταξύ τους {tip Επεξήγηση :: Βλ. κατ. ΙΙΙ}{/tip}. Στηριζόμενη και στην επιβεβαίωση της δυνατότητας αυτής υπογράφεται έτσι τώρα και νέα διακρατική συμφωνία μεταξύ των κρατών της Ευρωζώνης για την ίδρυση διεθνούς χρηματοοικονομικού μηχανισμού με το όνομα Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, ο οποίος, με ολοένα αυξανόμενη δύναμη πυρός (ανάλογη με την κεφαλαιοποίησή του) θα μπορεί, πάντα υπό όρους που θα συμφωνούνται σε "μνημόνια"{tip Επεξήγηση :: Άρθρο 13 της σχετικής Συνθήκης, που παγιώνει έτσι την παρούσα πρακτική.} {/tip}, να παρεμβαίνει και στην πρωτογενή και στη δευτερογενή αγορά υπέρ των αναξιοπαθούντων κρατών {tip Επεξήγηση :: Κατά τα άρθρα 17 και 18 της σχετικής Συνθήκης.}{/tip}, συνεργαζόμενος και με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία, λόγω του άρθρου 123 ΣΛΕΕ, μόνο στη δευτερογενή αγορά μπορεί να παρεμβαίνει (όπερ και πράττει). H σειρά αυτή των μέτρων καταδεικνύει την ύπαρξη ευρωπαϊκής αλληλεγγύης-προστασίας, μολονότι αυτή πολύ απέχει ακόμη από μια ομοσπονδιακού τύπου εξισορρόπηση των ανισοτήτων μεταξύ κρατών μελών {tip Επεξήγηση :: Έστω και αν ληφθούν υπόψη το Ταμείο Συνοχής, το Περιφερειακό και το Κοινωνικό Ταμείο και η Κοινή Αγροτική Πολιτική.}{/tip}.

Από όλα αυτά τα στοιχεία προκύπτει ότι η ΕΕ και η Ευρωζώνη ειδικότερα αισθάνονται την ανάγκη να εξασφαλίσουν την ομαλή λειτουργία και σταθερότητα της Ευρωζώνης, προκειμένου τα κράτη μέλη της να εξακολουθήσουν να συμμετέχουν σε αυτή με κοινό νόμισμα. Μολονότι δηλ. η ΕΕ (ή ορθότερα η Ευρωζώνη) δεν ευθύνονται "τυπικά" για τις υποχρεώσεις των κρατών μελών (βλ. αν.), τα βήματα που προαναφέρθηκαν καταδεικνύουν ότι γίνεται αντιληπτή η ανάγκη γενικότερης "εγγυήσεως" του συστήματος της Νομισματικής Ενωσης. Διαφαίνεται δηλ. μια "γενική αρχή" του ευρωπαϊκού δικαίου, η οποία είναι σιωπηρή ή τουλάχιστον άγραφη και τείνει να εξασφαλίσει τη διατήρηση του οικοδομήματος του Ευρώ, ανεξαρτήτως των λοιπών απαγορεύσεων της Συνθήκης {tip Επεξήγηση :: Triantafyllou, Garantenstellungen und staatliche Garantien in FS fur Scheuing, Nomos 2011, S. 758 επ. , 769 επ.}{/tip}.

Υπό όρους…Ωστόσο, αυτές οι εκφράσεις "αλληλεγγύης" ή "εγγυητικής θέσεως" εκ μέρους της ΕΕ και των μελών της Ευρωζώνης συνοδεύονται από όρους γενικής πολιτικής οι οποίοι επιβάλλονται, με ευθύ ή πλάγιο τρόπο, στα κράτη μέλη που προσφεύγουν στην ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Μετά τις όποιες διαβουλεύσεις προηγούνται με τους δανειστές (Επιτροπή, ΕΚΤ, ΔΝΤ), τα χρηματοδοτούμενα κράτη πρέπει να αποδεχθούν σκληρούς όρους οικονομικής πολιτικής, που τείνουν να εξασφαλίσουν την εξυγίανση των οικονομικών τους και την επιστροφή των δανείων. Οι όροι αυτοί περιλαμβάνονται στη συνέχεια σε μονομερείς αποφάσεις του Συμβουλίου των Υπουργών Οικονομικών, οι οποίες παραπέμπουν για τις λεπτομέρειες (και ιδίως για το χρονοδιάγραμμα) στα σχετικά πρωτόκολλα συμφωνιών ή μνημόνια που συνάπτονται μεταξύ των δανειζομένων κρατών και των δημόσιων δανειστών τους. Στην περίπτωση της Ελλάδας, οι αποφάσεις αυτές ελήφθησαν ως αποφάσεις ενισχύσεως της δημοσιονομικής πειθαρχίας βάσει του άρθρου 126 παρ. 9 ΣΛΕΕ, που αναφέρεται σε "προειδοποίηση-όχληση" εκ μέρους του Συμβουλίου για τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων αντιμετωπίσεως του υπερβολικού ελλείμματος, αφού έχει προηγηθεί σχετική σύσταση (πάλι του Συμβουλίου) η οποία δεν ακολουθήθηκε από αποτελεσματικά μέτρα. Στις περιπτώσεις της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας, οι σχετικές αποφάσεις ελήφθησαν ως αποφάσεις χρηματοοικονομικής αρωγής σε εκτέλεση του προαναφερθέντος κοινοτικού κανονισμού αλληλεγγύης 407/2010, προφανώς διότι τα κράτη αυτά πρόλαβαν και υπέβαλαν οικονομικά προγράμματα που εγκρίθηκαν, συμμορφούμενα εγκαίρως στις προηγηθείσες συστάσεις του Συμβουλίου {tip Επεξήγηση :: Ας υπομνησθεί ότι το άρθρο 126 ΣΛΕΕ προβλέπει, μετά τη διαπίστωση του υπερβολικού ελλείμματος από το Συμβούλιο, συστάσεις του Συμβουλίου, που ακολουθούνται, σε περίπτωση μη συμμορφώσεως, από προειδοποίηση και κυρώσεις (βλ. και κανονισμό 1467/97, γνωστός ως μέρος του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης).}{/tip}. Γι' αυτό και στις δύο τελευταίες περιπτώσεις η περιγραφή των απαιτούμενων μέτρων είναι λιγότερο λεπτομερής απ' ό,τι στην πρώτη περίπτωση.

Ωστόσο, παρά την επίκληση των σχετικών νομικών βάσεων, διαπιστώνεται ότι τα μέτρα που απαιτούνται-επιβάλλονται στα κράτη μέλη αφορούν τομείς στους οποίους η ΕΕ είτε δεν έχει νομοθετήσει (ιδίως επειδή απαιτούν ομόφωνη απόφαση του Συμβουλίου που δεν έχει επιτευχθεί) είτε δεν έχει καν αρμοδιότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η φορολογία, για την εναρμόνιση της οποίας απαιτείται ομοφωνία (άρθρα 113 και 114 ΣΛΕΕ), κάτι που δεν εμπόδισε, όμως τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου να απαιτούν αυξήσεις συντελεστών τόσο για τους έμμεσους όσο και τους άμεσους φόρους, καταργήσεις φοροαπαλλαγών, αλλαγές στη φορολογική κλίμακα, θέσπιση τεκμηρίων, φορολογία ακινήτων, εκτός από την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και την αναδιοργάνωση της Εφορίας. Εξίσου χαρακτηριστικό είναι και το παράδειγμα της κοινωνικής ασφάλισης, για την εναρμόνιση της οποίας απαιτείται επίσης ομοφωνία (χωρίς να υφίσταται καν η προοπτική μελλοντικής μετάβασης σε πλειοψηφικές αποφάσεις), για την οποία επίσης απαιτούνται μεταρρυθμίσεις όπως η αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης, η μείωση των συντάξεων, η κατάργηση κοινωνικών επιδομάτων. Και γενικότερα, στον τομέα των εργασιακών σχέσεων, απαιτείται ο παραμερισμός των συλλογικών συμβάσεων, η μείωση του κατώτατου μισθού, η διευκόλυνση των απολύσεων με τη μείωση των σχετικών αποζημιώσεων κλπ., ενώ οι σχετικές αποφάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα απαιτούσαν ομοφωνία (άρθρο 153, παρ. 2 ΣΛΕΕ). Αλλά και στο γενικότερο οικονομικό δίκαιο προβλέπονται αλλαγές, όπως το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων, ενώ και πέραν αυτού, οι απαιτήσεις φθάνουν μέχρι το δίκαιο της χωροταξίας (νομιμοποίηση αυθαιρέτων) ή τη διαχείριση των υδάτων, θέματα που κατά τη Συνθήκη έπρεπε να αποφασίζονται επίσης ομόφωνα (άρθρο 192, παρ. 2 β ΣΛΕΕ). Ακόμη περισσότερο, οι απαιτήσεις των σχετικών αποφάσεων αφορούν και τομείς στους οποίους η Ενωση δεν έχει καν αρμοδιότητα, όπως τη νοσοκομειακή περίθαλψη (εισιτήριο εξωτερικών ιατρείων, φαρμακευτικές δαπάνες και είδος φαρμάκων) (πρβλ. άρθρο 168, παρ 7 ΣΛΕΕ), την εκπαίδευση (με τον εξορθολογισμό της) (πρβλ. άρθρο 165 ΣΛΕΕ), τη δημόσια διοίκηση (με αριθμημένο περιορισμό των προσλήψεων υπαλλήλων και μείωση των αποδοχών τους) τις αμυντικές δαπάνες (με πλαφόν δαπανών) ή την εκποίηση δημόσιας περιουσίας και δημοσίων επιχειρήσεων (με αναφορά του τιμήματος που πρέπει να επιτευχθεί), παρά το ότι το ιδιοκτησιακό καθεστώς είναι εθνικό ζήτημα (άρθρο 345 ΣΛΕΕ), όπως και η εθνική άμυνα (μέχρις συστάσεως κοινής ευρωπαϊκής άμυνας-βλ. άρθρο 42 ΣΕΕ) {tip Επεξήγηση :: Βλ. την κωδικοποιητική απόφαση 2011/734/ΕΕ, ΕΕ Λ 296 της 15.11.2011, σ. 38, που ήδη τροποποιήθηκε με την απόφαση 2011/791/ΕΕ, ΕΕ Λ 320 της 3.12.2011, σ. 28 επ. και αναφέρεται στη μονιμοποίηση του εκτάκτου τέλους επί των ακινήτων, εκκαθάριση συγκεκριμένων δημοσίων οργανισμών, ιδιωτικοποίηση άλλων στοιχείων (συμμετοχών) του Δημοσίου, νέο μισθολόγιο των δημοσίων υπαλλήλων, αναδιοργάνωση των Εφοριών, ηλεκτρική συνταγογράφηση φαρμάκων κλπ.}{/tip}.

Με άλλους λόγους, μέσω των αποφάσεων για την επιβολή δημοσιονομικής πειθαρχίας και έναντι του απαραίτητου ανταλλάγματος της χρηματοοικονομικής αρωγής η Ενωση εμφανίστηκε παναρμόδια για να ρυθμίσει πλήρως τις υποθέσεις των κρατών μελών που αντιμετωπίζουν χρηματοοικονομικές δυσχέρειες, αγνοώντας την έλλειψη γενικών νομοθετικών κειμένων σε ευρωπαϊκό επίπεδο ελλείψει ομοφωνίας ή και ελλείψει αρμοδιότητας. Χάριν της επιτεύξεως ποσοτικοποιημένων δημοσιονομικών στόχων οι απαιτήσεις των σχετικών αποφάσεων υπερβαίνουν σαφώς τη σφαίρα του δημοσιονομικού δικαίου {tip Επεξήγηση :: την οποία επίσης, δικαιολογημένα, ρυθμίζουν (ως προς τις στατιστικές αρχές, το δημόσιο λογιστικό, τον περιορισμό των δημοσίων επενδύσεων, τον συντονισμό τους με άξονα τα κοινοτικά προγράμματα κλπ.)}{/tip}, υποτάσσοντας το "γενικό" ουσιαστικό (φορολογικό, κοινωνικό, εργατικό, εμπορικό, διοικητικό) δίκαιο στις δημοσιονομικές απαιτήσεις και στη λογιστική λογική, σύμφωνα με τους όρους που θέτουν οι δανειστές {tip Επεξήγηση :: Πρόκειται καταρχήν για τους δημόσιους δανειστές (κράτη μέλη, Επιτροπή, ΔΝΤ), οι οποίοι βέβαια δεν λειτουργούν ανεξάρτητα από τις αγορές που τους δανείζουν.}{/tip}, όπως ομολογείται στην αιτιολογία της αποφάσεως σχετικά με την Ελλάδα ("οι δανειστές αποφάσισαν να εξαρτήσουν τη βοήθειά τους από την τήρηση της παρούσας").

Παρά την τήρηση των τυπικών αρμοδιοτήτων (άρθρο 126, παρ. 9 ΣΛΕΕ και κανονισμός 407/10) {tip Επεξήγηση :: Σημειωτέον ότι οι σχετικές αποφάσεις εκφεύγουν, καταρχήν, του δικαστικού ελέγχου (παρ. 126, παρ. 10 ΣΛΕΕ), εκτός του ότι δεν αφορούν κανένα ιδιώτη άμεσα και ατομικά.}{/tip} η καθολική αυτή επέμβαση στη σφαίρα των κρατών μελών χρήζει ιδιαίτερης δικαιολόγησης, η οποία θα μπορούσε να αναζητηθεί στην κατάσταση ανάγκης στην οποία περιήλθαν τα δανειζόμενα κράτη μέλη και, κατ' επέκταση, η ίδια η Ευρωζώνη, η οποία έπρεπε να αντιμετωπιστεί με κάθε τρόπο. Τα ευρωπαϊκά όργανα "υποκαταστάθηκαν" κατά κάποιον τρόπο στα εθνικά που δεν είχαν ενεργήσει τα δέοντα (όπως έχει συμβεί μεμονωμένα και στο παρελθόν, όταν στο αδρανές Συμβούλιο υπεκατεστάθη η Επιτροπή ή τα κράτη μέλη {tip Επεξήγηση :: Στον τομέα της γεωργίας και της αλιείας, βλ. ΔΕΚ, Kirk, 63/83, Συλλ. 1984, σ. 2689 (2717),Pluimveeslachterijen/ van Miert, 47, 48/83, Συλλ. 1984, σ. 1721 (1738 επ.), Dietz-Metti, C-158/99, Συλλ. 1990, I-2013.}{/tip}, και κατ' εφαρμογή της περίφημης αρχής της "επικουρικότητας", προέβησαν σε "διοίκηση αλλοτρίων" {tip Επεξήγηση :: Βλ. Pechstein, Die Mitgliedstaaten der EG als "Sachwalter des gemeinsamen Interesses, Nomos 1987.}{/tip} χάριν της σωτηρίας των κρατών που ήταν σε κίνδυνο και της Ευρωζώνης/ΕΕ γενικότερα. Δεν χρειάζεται να αναφερθεί ότι η σκέψη αυτή μπορεί να οδηγήσει και σε άλλες παρεμβάσεις εάν αυτό κριθεί αναγκαίο λόγω της αδράνειας των ενισχυομένων κρατών, ιδίως κατά την εκτέλεση των σχετικών αποφάσεων. Η συνεπακόλουθη απώλεια της κυριαρχίας αποτελεί επίσης ένα "χαμένο Σύνταγμα" σε εθνικό, αυτή τη φορά, επίπεδο {tip Επεξήγηση :: που επισύρει και περιστολή της δημοκρατικής αρχής, η οποία προϋποθέτει κυριαρχία.}{/tip}.

Ωστόσο, η μαζική αυτή παρέμβαση στη σφαίρα των ενισχυομένων κρατών μελών παρέμενε αποσπασματική και "εμβαλωματική". Ηταν προφανής η ανάγκη να υπάρξει γενικότερη ρύθμιση για τις περιπτώσεις αυτές, ώστε να υπάρχει εφεξής ένα γενικότερο πλαίσιο δράσης, το οποίο θα οδηγούσε σε εξορθολογισμό των οικονομικών πολιτικών, σύμφωνα μάλιστα με το λεγόμενο Σύμφωνο για το Ευρώ του Μαρτίου 2011, που προσέφερε "ιδέες" για σύγκλιση μέσω του (εθελοντικού) "ανοιχτού" συντονισμού σε τομείς όπως η φορολογία, η κοινωνική πολιτική, τα εργασιακά θέματα κλπ. και χαράσσοντας τη γενική κατεύθυνση για την πολιτική που θα έπρεπε να ακολουθηθεί επί της ουσίας…

Σχεδιάστηκε έτσι η σχετική νομοθεσία-πλαίσιο που θεσπίστηκε το φθινόπωρο του 2011 και είναι γνωστή ως το "πακέτο των 6" (sixpack) νομοθετημάτων των σχετικών με την οικονομική διακυβέρνηση. Εκτός από μια ενημέρωση του υφιστάμενου συμφώνου σταθερότητας (ιδίως του κανονισμού 1467/97) {tip Επεξήγηση :: Από τον κανονισμό 1177/2011 για την επιτάχυνση και διασαφήνιση της διαδικασίας για το υπερβολικό έλλειμμα, ΕΕ Λ 306 της 23.11.2011, σ. 33 επ.}{/tip}, που διευκρινίζει τα στάδια της διαδικασίας του άρθρου 126 ΣΛΕΕ για την αντιμετώπιση του υπερβολικού ελλείμματος, το πρώτο ζεύγος κανονισμών αναφέρεται στη δημοσιονομική πειθαρχία και σύγκλιση/συντονισμό των οικονομικών πολιτικών στο πλαίσιο του "ευρωπαϊκού εξαμήνου", το οποίο αρχίζει με τη θέσπιση, κατά σύσταση της Επιτροπής, των γενικών κατευθύνσεων της οικονομικής πολιτικής και των κατευθυντηρίων γραμμών για την απασχόληση από το Συμβούλιο (πρβλ. άρθρο 121 ΣΛΕΕ). Λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις κατευθύνσεις (και για τον προϋπολογισμό τους) τα κράτη μέλη καταρτίζουν μέχρι τον Απρίλιο προγράμματα σταθερότητας/σύγκλισης καθώς και μεταρρυθμιστικά προγράμματα, τα οποία εξετάζονται στη συνέχεια από την Επιτροπή και το Συμβούλιο. Στη συνέχεια η Επιτροπή, αφού προειδοποιήσει τα κράτη μέλη, μπορεί να συστήσει στο Συμβούλιο να απευθύνει συστάσεις στα κράτη μέλη για τη λήψη μέτρων. Εάν αυτά δεν συμμορφωθούν, τότε το Συμβούλιο αποφαίνεται, συστάσει της Επιτροπής, ότι δεν ελήφθησαν τα αναγκαία μέτρα {tip Επεξήγηση :: Κανονισμός 1175/2011 για την ανάπτυξη δημοσιονομικής εποπτείας και εποπτείας/συντονισμού της οικονομικής πολιτικής (τροποποιητικός του κανονισμού 1466/97), ΕΕ Λ 306 της 23.11.2011, σ. 12 επ..}{/tip}. Στα πλαίσια της Ευρωζώνης, η μη συμμόρφωση στη σύσταση του Συμβουλίου επισύρει την κύρωση της έντοκης κατάθεσης, ενώ η περαιτέρω μη συμμόρφωση που συνεπάγεται υπερβολικό έλλειμμα επισύρει την κύρωση της άτοκης κατάθεσης. Εάν δε το κράτος μέλος εξακολουθεί να μη λαμβάνει τα συνιστώμενα διορθωτικά μέτρα, τότε του επιβάλλεται και πρόστιμο {tip Επεξήγηση :: Κανονισμός 1173/2011 για την αποτελεσματική εφαρμογή της δημοσιονομικής εποπτείας στην Ευρωζώνη, ΕΕ Λ 306 της 23.11.2011, σ. 1.}{/tip}(που επιβάλλεται και στην περίπτωση χειραγώγησης των στατιστικών). Ολες οι κυρώσεις επιβάλλονται κατόπιν συστάσεως της Επιτροπής και ο αυτοματισμός τους έγκειται στο ότι μόνο μια ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο μπορεί να ανατρέψει τις σχετικές συστάσεις ("αντίστροφη πλειοψηφία"), κάτι που αυξάνει σημαντικά τον ρόλο και το κύρος της Επιτροπής στη διαδικασία (ανεξαρτήτως του οικονομικά σκόπιμου της επιβολής τους).

Το σχετικό νομικό οπλοστάσιο περιλαμβάνει όμως και ένα άλλο νέο σκέλος (ζεύγος κανονισμών), που αναφέρεται στην καταπολέμηση των μακροοικονομικών ανισορροπιών, δηλ. μακροοικονομικών εξελίξεων (ισοζύγιο πληρωμών, εμπορικό ισοζύγιο, ιδιωτικό δανεισμό, αγορά των ακινήτων κλπ.) που επηρεάζουν αρνητικά την οικονομική κατάσταση των κρατών μελών. Με βάση ειδικούς δείκτες και τις σχετικές εκθέσεις και απολογισμούς της Επιτροπής (μηχανισμός προειδοποίησης) προβλέπονται κι εδώ συστάσεις προς τα κράτη μέλη (ύστερα από σύσταση της Επιτροπής), καθώς και ενδεχόμενες τελικές αποφάσεις περί μη συμμορφώσεως {tip Επεξήγηση :: Κανονισμός 1176/2011 προς πρόληψη και διόρθωση μακροοικονομικών ανισορροπιών, ΕΕ Λ 306 της 23.11.2011, σ. 25 επ.}{/tip}. Στην περίπτωση της Ευρωζώνης, ο δεύτερος κανονισμός του ζεύγους προβλέπει επιβολή κυρώσεων (έντοκη κατάθεση και, ελλείψει συμμορφώσεως στη δεύτερη σύσταση, πρόστιμα), πάλι με σύσταση της Επιτροπής, που μπορεί να ανατραπεί μόνο με αντίθετη ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο {tip Επεξήγηση :: Κανονισμός 1174/2011 για τα εκτελεστικά μέτρα διορθώσεως των υπερβολικών μακροοικονομικών ανισορροπιών στην Ευρωζώνη, ΕΕ 306, της 23.11.2011, σ. 8.}{/tip}.Στους προαναφερθέντες κανονισμούς προστίθεται και μια οδηγία που καθορίζει το γενικό δημοσιονομικό πλαίσιο που πρέπει να υφίσταται στα κράτη μέλη και περιλαμβάνει αξιόπιστες στατιστικές, δημόσιο λογιστικό, μεσοπρόθεσμους αριθμημένους στόχους, παρακολούθησή τους κλπ., προκειμένου να σχετικά μεγέθη να μην ξεφεύγουν από τον έλεγχο {tip Επεξήγηση :: Οδηγία 2011/85 για τις απαιτήσεις για τα δημοσιονομικά πλαίσια των κρατών μελών, ΕΕ Λ 306 της 23.11.2011, σ. 41.}{/tip}.Η σοβαρότητα των προβλημάτων οδήγησε μάλιστα την Επιτροπή να προτείνει, στα τέλη του 2011 {tip Επεξήγηση :: Βλ. ανακοίνωση της 23.11.2011, ΜΕΜΟ/11/822.}{/tip}, περαιτέρω ενίσχυση της οικονομικής διακυβέρνησης, που θα περιλαμβάνει την υποβολή των σχεδίων των εθνικών προϋπολογισμών τον Οκτώβριο κάθε έτους στην Επιτροπή για διατύπωση γνώμης πριν από την ψήφισή τους, καθώς και τη στενότερη παρακολούθηση και προσαρμογή των οικονομικών των κρατών που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσχέρειες, ιδίως επειδή έχουν λάβει χρηματοοικονομική βοήθεια, παρακολούθηση που συνεχίζεται μέχρις αποπληρωμής του 75% της ενισχύσεως που έλαβαν.

Μολονότι συνεπάγεται γραφειοκρατική επιβάρυνση, πρόκειται για ένα αξιόλογο οπλοστάσιο που εξασφαλίζει τον συνεχή έλεγχο των οικονομικών και των δημοσιονομικών των κρατών μελών και την αποτροπή προβλημάτων στο μέλλον, που θα ήταν αφάνταστος προ ολίγων ετών και δεν ευρίσκει, κατά τους επικριτές του, επαρκή ρητά ερείσματα στη Συνθήκη, παρά την επίκληση των σχετικών άρθρων της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης (άρθρα 121, 126, 136 ΣΛΕΕ) {tip Επεξήγηση :: Βλ. Ruffert, The European Debt crisis and EUlaw, CMLR, 2011, σ. 1777 επ.}{/tip}. Επειδή ακριβώς ο σχετικός έλεγχος επηρεάζει άμεσα τη δημοσιονομική και , γενικότερα, την οικονομική πολιτική των κρατών μελών, θεωρήθηκε ότι θα έπρεπε και το πρωτογενές δίκαιο να περιέχει κάποια σχετικά στοιχεία, κάτι που έφερε πάλι στο προσκήνιο την ανάγκη αναθεωρήσεως των Συνθηκών.

Οσοι τάχθηκαν υπέρ της αναθεωρήσεως των Συνθηκών (ιδίως Γερμανία και Γαλλία) προσέκρουσαν, όπως ήταν αναμενόμενο, στην αντίρρηση ορισμένων κρατών που παραδοσιακά δεν επιθυμούν την εκχώρηση περισσοτέρων αρμοδιοτήτων στην ΕΕ (ιδίως η Μεγάλη Βρετανία). Μολονότι ο αριθμός αυτών των κρατών εμφανίζεται πολύ περιορισμένος, η αντίρρησή τους ήταν αρκετή για να μη μπορεί να γίνει τυπική αναθεώρηση των συνθηκών, που απαιτεί επικύρωση από όλα τα κράτη μέλη ή, έστω, ομόφωνη απόφαση, προκειμένου για το Πρωτόκολο 12 περί σταθερότητας και ανάπτυξης {tip Επεξήγηση :: Βλ. άρθρο 126, παρ. 14 ΣΛΕΕ.}{/tip} (το οποίο προβλέπει, ως γνωστό, το όριο του 3% του ΑΕΠ για το ετήσιο έλλειμμα και το όριο του 60% του ΑΕΠ για το δημόσιο χρέος). Η μοναδική διέξοδος για μια επιπλέον "κατοχύρωση" της οικονομικής διακυβέρνησης στο "πρωτογενές" δίκαιο ήταν μια "Συνθήκη εντός της Συνθήκης", με άλλους λόγους μια "ενισχυμένη συνεργασία" σε "συνταγματικό" επίπεδο {tip Επεξήγηση :: Βλ. Triantafyllou, Les procedures d' adoption et de revision du traite constitutionnel in: Genese et destinee de la Constitution europeenne, σ. 223 επ.}{/tip}. Υπενθυμίζεται ότι το δημόσιο διεθνές δίκαιο δεν απαγορεύει σε ορισμένα από τα συμβαλλόμενα μέρη μιας συνθήκης να συνάψουν μεταξύ τους άλλη συνθήκη, εφόσον αυτή δεν θίγει τα δικαιώματα των μερών της αρχικής που δεν συμμετέχουν στην νεώτερη συνθήκη (άρθρο 41 της Συνθήκης της Βιέννης για το δίκαιο των συνθηκών). Αυτή η οδός ακολουθήθηκε εν προκειμένω, έτσι ώστε να καταρτιστεί μια Συνθήκη για τη σταθερότητα, τον συντονισμό και τη διακυβέρνηση στην ΟΝΕ {tip Επεξήγηση :: Βλ. δήλωση των κρατών της Ευρωζώνης της 30^ης Ιανουαρίου 2012 (στον διαδικτυακό τόπο του Συμβουλίου).}{/tip}, η οποία εν πολλοίς επικαλύπτει την οικονομική διακυβέρνηση που είχε αποφασισθεί από τον νομοθέτη, προσθέτοντάς της όμως δύο ακόμη στοιχεία.Το πρώτο είναι ο "χρυσός κανόνας" του ετήσιου διαρθρωτικού ελλείμματος του 0,50% του ΑΕΠ {tip Επεξήγηση :: Κατά το γερμανικό Schuldenbremse , βλ. C. Soulay, La regle d' or des finances publiques en France et en Allemagne: convergence au-dela des differences? RFFP 2010, σ. 3061 επ.}{/tip} –ως μεσοπρόθεσμου στόχου- (λαμβανομένου υπόψη του οικονομικού κύκλου, όχι όμως εφ' άπαξ ή εκτάκτων δεδομένων) με δυνατότητα αποκλίσεων σε περίπτωση εξαιρετικών περιστάσεων που εκφεύγουν του ελέγχου των κρατών μελών {tip Επεξήγηση :: Άρθρο 3 της Συνθήκης αυτής.}{/tip}. Ο κανόνας αυτός (που θα υφίσταται παράλληλα με το όριο του 3% του πρωτοκόλλου 12) πρέπει να κατοχυρωθεί από τα κράτη μέλη σε συνταγματικό επίπεδο ή σε ανάλογο κείμενο (πχ. οργανικό ή εφ' άπαξ εκδιδόμενο νόμο), ώστε να μη μπορεί να τροποποιηθεί με απλή πλειοψηφία από τον εθνικό νομοθέτη, και να συνοδεύεται από κάποιον διορθωτικό μηχανισμό που θα τίθεται αυτομάτως σε λειτουργία σε περίπτωση αποκλίσεων. Το ίδιο σχέδιο συνθήκης προβλέπει ότι τα κράτη μέλη που έχουν χρέος άνω του 60% του ΑΕΠ τους πρέπει να στοχεύουν στη μείωσή του κατά το 1/20 (τιμή αναφοράς) κατ' έτος {tip Επεξήγηση :: Άρθρο 4 της Συνθήκης αυτής.}{/tip}. Η τήρηση της υποχρεώσεως θεσπίσεως του χρυσού κανόνα (με διορθωτικό μηχανισμό) στα εθνικά συντάγματα θα μπορεί να ελέγχεται από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης ύστερα από προσφυγή κάποιου κράτους μέλους {tip Επεξήγηση :: Ύστερα από σχετική έκθεση της Επιτροπής, που δεν είναι όμως κι απαραίτητη (άρθρο 8 της Συνθήκης αυτής).}{/tip}. Εξάλλου, το ίδιο κείμενο κατοχυρώνει την "αντίστροφη πλειοψηφία", που θέσπισε ήδη ο νομοθέτης, για όλες τις προτάσεις και συστάσεις της Επιτροπής (δηλ. και για τη διαπίστωση του υπερβολικού ελλείμματος) {tip Επεξήγηση :: Άρθρο 7 της Συνθήκης αυτής.}{/tip} κάτι που ενδυναμώνει περαιτέρω τον ρόλο της Επιτροπής στη διαδικασία. Μόνο τα κράτη που επικυρώνουν τη Συνθήκη αυτή θα έχουν πρόσβαση στον μόνιμο Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (υπό ίδρυση).

Ενόψει του προϋπάρχοντος Πρωτοκόλλου 12 που επισυνάπτεται στη ΣΛΕΕ και της νομοθεσίας που ήδη θεσπίστηκε για την οικονομική διακυβέρνηση εκφράστηκαν δικαιολογημένες απορίες ως προς την προστιθέμενη αξία της νέας αυτής Συνθήκης. Αναμφισβήτητα προσδίδει πρόσθετο κύρος στην οικονομική διακυβέρνηση, πρόσθετο έρεισμα στα οικεία νομοθετήματα, στα οποία και επανειλημμένα παραπέμπει. Η εγγραφή του χρυσού κανόνα σε υπέρτερο εθνικό δίκαιο θα καταστήσει εναργέστερη την ανάγκη τηρήσεως δημοσιονομικής πειθαρχίας από τη νομοθετική και εκτελεστική εξουσίας και, εφόσον ο διορθωτικός μηχανισμός λειτουργεί σωστά, αυτή θα εξασφαλίζεται ήδη σε εθνικό επίπεδο. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι, ανεξαρτήτως του οικονομικά σκόπιμου των σχετικών περιοριστικών ορίων και στόχων {tip Επεξήγηση :: Δεν είναι εδώ ο κατάλληλος τόπος για να αντιπαρατεθεί η μονεταριστική με την κεϋνσιανή θεωρία.}{/tip}, η Συνθήκη αυτή αποτελεί ένα σημαντικό προηγούμενο για την πρόοδο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης με παράκαμψη της ομοφωνίας όλων των κρατών μελών. Προβλέπεται ότι και η ίδια αυτή η Συνθήκη θα αρχίσει άλλωστε να ισχύει όχι όταν όλα τα υπογράφοντα κράτη την επικυρώσουν, αλλά ήδη μόλις δώδεκα από αυτά το πράξουν {tip Επεξήγηση :: Άρθρο 14 της Συνθήκης αυτής.}{/tip}. Οι αντιρρήσεις των ολίγων παρακάμπτονται και η ολοκλήρωση προχωρεί και εμβαθύνεται με όσους το επιθυμούν {tip Επεξήγηση :: Το ίδιο συμβαίνει και με την Συνθήκη που ιδρύει τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, που θα τεθεί σε ισχύ αφής επικυρωθεί από τα κράτη που αντιπροσωπεύουν τον 90% του κεφαλαίου της (άρθρο 48).}{/tip}. Η ίδια αυτή Συνθήκη παρωθεί μάλιστα τα μέρη της να οργανώσουν ενισχυμένες συνεργασίες σε όλους τους τομείς που αυτό κρίνεται αναγκαίο, κάτι που σαφώς ευνοεί τον συντονισμό σε όλα τα θέματα που άπτονται της οικονομίας (φορολογία, κοινωνική ασφάλιση κλπ.) {tip Επεξήγηση :: Άρθρο 9 της Συνθήκης αυτής, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις θα αρκεστούν σε ανοιχτό (εθελοντικό) συντονισμό (άρθρο 11).}{/tip}. Ετσι η "οικονομική διακυβέρνηση" θα αποκτήσει σφαιρικότερο και θα ξεφύγει από τον εποπτικό- τιμωρητικό της χαρακτήρα. Η μειοψηφία δεν θα εμποδίζει την πλειοψηφία να προχωρήσει, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο προς μια "συνταγματική" λογική, που απομακρύνεται από εκείνη του διεθνούς δικαίου. Η αρχή της πλειοψηφίας, που δεν είχε ακολουθηθεί κατά την κατάρτιση της ελπιζόμενης "συνταγματικής συνθήκης" (που γι' αυτό δεν ήταν καν "συνταγματική"), κερδίζει έτσι έδαφος, με αφορμή τη διάσωση της Ευρωζώνης. Και στις Ηνωμένες Πολιτείες, άλλωστε, η ομοσπονδιοποίηση αποφασίστηκε (κατά παράβαση των ιδρυτικών της Συνομοσπονδίας κειμένων {tip Επεξήγηση :: Αrticles of Confederation, βλ. Ackermann, Our unconventional founding, Univ. of Chicago LawReview, άνοιξη 1995 (τα εν λόγω άρθρα προέβλεπαν επίσης ομοφωνία για την αναθεώρησή τους, τροποποιήθηκαν όμως από τη Συνέλευση της Φιλαδέλφειας καθ' υπέρβαση εντολής, κάτι που έγινε ανεκτό από το διακρατικό Continental Congress –πρβλ. την ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 30^ης Ιανουαρίου 2012).}{/tip}) αρχικά από πλειοψηφία κρατών, στην οποία προστέθηκαν αργότερα και τα υπόλοιπα. Ετσι και η νέα Συνθήκη δεν επιδιώκει την παγίωση "δύο ταχυτήτων", αλλά προβλέπει (μετά πάροδο πενταετίας) να ενταχθεί και αυτή στο κεκτημένο της ΕΕ {tip Επεξήγηση :: Άρθρο 16 της Συνθήκης αυτής}{/tip} (κάτι που προϋποθέτει την ένταξη και των προς το παρόν διαφωνούντων κρατών) {tip Επεξήγηση :: Πρβλ. Some thoughts concerning the Draft Treaty on a Reinforced Economic Union, (Editorial), CMLR 2012, σ. 1 επ.}{/tip}.

Επίλογος Η εμφάνιση αυτή της συνταγματικής λογικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί έτσι μια "φεντεραλιστική" προσέγγιση που θα ενισχύσει την οντότητα της Ένωσης κατά τα συνταγματικά πρότυπα. Ωστόσο, δεν πρέπει να λησμονείται ότι στη συνταγματική ιστορία, θεωρία και ορολογία ο όρος "Σύνταγμα" (Constitution) συνδυάζεται με τη δημοκρατική αρχή και τη λαϊκή κυριαρχία. Στο σημείο αυτό, τα κείμενα της οικονομικής διακυβέρνησης από γενέσεως χωλαίνουν, αφού στόχος τους είναι ακριβώς η τιθάσευση της τάσεως των κοινοβουλίων να ψηφίζουν δαπάνες υπεράνω των εσόδων. Μολονότι τα σχετικά νομοθετήματα θεσπίστηκαν με συναπόφαση, η εφαρμογή τους στην πράξη που θα καθορίζει την οικονομική πολιτική των κρατών μελών δεν προβλέπει ιδιαίτερο ρόλο για τα κοινοβούλια. Η πρόσκληση των εκπροσώπων της Επιτροπής και του Συμβουλίου στην αρμόδια επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που προβλέπουν ή η πρόσκληση του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Συμβούλιο των αρχηγών των κρατών της Ευρωζώνης ή, για τα σημαντικότερα θέματα, όλων όσων κυρώσουν τη νέα συνθήκη ή και η συνδιάσκεψη μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των εκπροσώπων των εθνικών κοινοβουλίων που αυτή η συνθήκη προβλέπει έχουν περισσότερο ενημερωτικό χαρακτήρα και ασφαλώς δεν σημαίνουν δημοκρατική "συναπόφαση". Ακόμη ένα χαμένο "Σύνταγμα" προς αναζήτηση… που θα έδινε άφηνε όμως εξαρχής μεγαλύτερο περιθώριο για δημοκρατικό διάλογο και για κάποιες εναλλακτικές προσεγγίσεις της οικονομίας (ΥΠΟΣΗΜ. Βλ. και την εξισορροπητική δήλωση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 30.1.2012 για την καταπολέμηση της ανεργίας και τη χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων).

Του Δημήτρη Ν. Τριανταφύλλου, καθηγητή Παν/μίου του Wurzburg, νομικού συμβούλου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εκ των ιδρυτικών μελών της Ευρωπαϊκής Έκφρασης

Πηγή: Blog Ευρωπαϊκός Ερανιστής

Δημοσιεύτηκε: Πέμπτη, 8 Μαρτίου 2012