Άρθρο του Σ.Κοτρώτσου στο Αττικό Βήμα

Εδώ και χρόνια αναρωτιέμαι πότε ένας από τους ηγέτες της πατρίδας μου θα μιλήσει ανοιχτά, συστηματικά και με συνέπεια, χωρίς να στρογγυλεύει τις αιχμηρές γωνίες της πραγματικότητας, σχετικά με πώς φθάσαμε εδώ και το μέλλον θα είναι καλύτερο. Η νεότερη ελληνική ιστορία έχει καταγράψει αρκετές χρεοκοπίες. Είναι φανερό ότι για κάποιο λόγο δε διδασκόμαστε από τα λάθη μας και τείνουμε να τα επαναλαμβάνουμε.

Όμως πώς ακριβώς θα λύσουμε ένα πρόβλημα αν δεν τον κατανοήσουμε;

Νομίζω ότι αξίζει να (ξανα)διαβάσουμε όλοι μας τη θεωρία για την «τραγωδία των κοινών» που δημοσιεύθηκε το 1968 από τον  Garrett Hardin. Κεντρική σημασία στο άρθρο του στο επιστημονικό περιοδικό Science έχει μια … «παραβολή». Η «παραβολή» παρουσιάζει ένα τόπο στην Ευρώπη όπου οι κάτοικοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία. Η περιοχή διαθέτει ένα καταπράσινο δημόσιο λιβάδι που χρησιμεύει ως βοσκότοπος σε όλους τους κτηνοτρόφους της περιοχής. Ο βοσκότοπος είναι ελεύθερος προς χρήση από οποιονδήποτε από τους κατοίκους. Ο Hardin παρουσιάζει πως κάθε κτηνοτρόφος που θέλει να αυξήσει το εισόδημά του, λογικά σκεπτόμενος, επιχειρεί να μεγαλώσει το κοπάδι του και αξιοποιώντας το εύφορο λιβάδι να αυξήσει την παραγωγή του.

Πολύ σύντομα η πλειονότητα των κτηνοτρόφων οδηγούνται σε υπερεκμετάλλευση του δημόσιου κοινόχρηστου λιβαδιού, με αποτέλεσμα τη σταδιακή μείωση της διαθέσιμης βλάστησης. Ο κάθε κτηνοτρόφος επωφελείται ιδιωτικά από την αύξηση της παραγωγής, ενώ η ζημιά της υποβάθμισης του κοινού λιβαδιού επιμερίζεται σε όλους (κάτι σαν τα ιδιωτικά κέρδη π.χ. των Ιρλανδικών τραπεζών και την κάλυψη των ζημιών τους από το δημόσιο). Όσο συνεχίζει κάθε ένας εκ των κτηνοτρόφων να αποφασίζει με γνώμονα το προσωπικό του κέρδος, ο κοινός πόρος καταστρέφεται, η βλάστηση πολύ σύντομα αφανίζεται και όλοι οι κτηνοτρόφοι της περιοχής οδηγούνται στην πείνα.

Μεγάλο μέρος της σύγχρονης οικονομικής θεωρίας, της επιστήμης που έχουν σπουδάσει οι περισσότεροι από τους πολιτικούς ηγέτες μας, θαρρώ πως βασίζεται στη θεωρία των παιγνίων, της οποίας μέρος αποτελεί το παραπάνω. Ωστόσο, φαίνεται πως οι περισσότεροι διστάζουν να θυμούνται αυτό και αρκετά άλλα από τα διδάγματά της.

Προφανώς ο κοινός πόρος θα μπορούσε να είχε διασωθεί με πολλούς τρόπους, όπως όρια εκμετάλλευσης ανά παραγωγό, καταβολή αντιτίμου ανά παραγωγό ανάλογα με τον αριθμό των ζώων του που σιτίζονταν από το λιβάδι, δημιουργία μιας τοπικής αγοράς δικαιωμάτων χρήσης του κοινόχρηστου λιβαδιού με συνολικά όρια που να εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα του κοινόχρηστου πόρου, κλπ.

Υπάρχουν αμέτρητοι τρόποι ώστε το προσωπικό συμφέρον του πολίτη να ευθυγραμμιστεί με το κοινό όφελος της κοινότητας. Αυτή δεν είναι άλλωστε η πεμπτουσία της πολιτικής; Δεν υπάρχει για να επιτρέπει στις οργανωμένες κοινωνίες να σχεδιάζουν για το κοινό όφελος, να θεσπίζουν κανόνες οι οποίοι θα γεφυρώσουν το χάσμα κοινού και ατομικού κέρδους και να επιτηρούν την εφαρμογή αυτών των κανόνων μέσα από τις κρατικές δομές;

Στην Ελλάδα μας κοινόχρηστα λιβάδια υπήρξαν και υπάρχουν πολλά: το δημόσιο ταμείο, οι θέσεις εργασίας στο δημόσιο, το πανέμορφο περιβάλλον της χώρας μας, το ανθρώπινο δυναμικό της, η γεωγραφική της θέση, η ιστορία και ο πολιτισμός της, η ελληνική εφευρετικότητα και τόσα άλλα. Όμως δυστυχώς περίπου σε κανένα από αυτά δεν θεσπίστηκαν ή εφαρμόστηκαν συστηματικά οι αναγκαίοι κανόνες. Κανόνες που να τιθασεύουν το ατομικό συμφέρον και να δίνουν τη δυνατότητα στον κάθε ένα από εμάς να εξυπηρετεί ταυτόχρονα το συλλογικό και το προσωπικό του συμφέρον. Άλλοτε τέθηκαν περίπλοκοι και αντικρουόμενοι κανόνες ώστε να μην είναι ξεκάθαρο τι είναι επιτρεπτό και τι όχι και να αναπτύσσεται η διαπλοκή. Αλλού τέθηκαν εύστοχα οι κανόνες αλλά σταδιακά προστέθηκαν αμέτρητα παραθυράκια με φωτογραφικές διατάξεις. Σχεδόν πουθενά δεν εφαρμόστηκε πιστά, ομοιόμορφα και αποτελεσματικά κάποιος από αυτούς τους κανόνες, ορθός ή όχι.

Έτσι φθάσαμε στην κοινωνία της ανομίας και σε ένα χαοτικό και δυσλειτουργικό δημόσιο, σχεδιασμένο μόνο για να διευκολύνει τις τοποθετήσεις ημετέρων, τις εξυπηρετήσεις και τη διαφθορά. Σε έναν απίστευτο κατακερματισμό δομών, αποφάσεων, προμηθειών και αρμοδιοτήτων, ώστε να διευκολύνονται οι διαδρομές του μαύρες πολιτικού και μη χρήματος. Σε ένα οικονομικό περιβάλλον στο οποίο ευνοούνται οι θρασείς, οι παράνομοι και οι διαπλεκόμενοι και συνθλίβονται οι νομοταγείς πολίτες, επαγγελματίες, επιχειρηματίες κλπ. Σε μια διαστρέβλωση αξιών όπου συζητάμε δημόσια επί χρόνια για το αν θα απολυθούν επίορκοι υπάλληλοι με πειθαρχικά και ποινικά παραπτώματα, ή διορισμένοι από το παράθυρο σε προσωποπαγείς θέσεις, ή τοποθετημένοι σε ανύπαρκτου έργου και χρησιμότητας φορείς, ή και αργόμισθοι στα γραφεία πρώην Προέδρων της βουλής. Όμως συζητάμε ελάχιστα για το πώς θα παραχθεί πλούτος σε αυτή τη χώρα, πώς θα ανασυσταθεί ο παραγωγικός ιστός, πώς θα βρουν εργασία ή θα ασκήσουν κάποιο επάγγελμα οι 1,2 εκατομμύρια άνεργοι. Δεν εμβαθύνει κανείς στο πώς θα προωθηθεί ένα βιώσιμο παραγωγικό μοντέλο και μια κουλτούρα ποιότητας ζωής σε αντικατάσταση της θεοποίησης του χρήματος και του εύκολου πλουτισμού εις βάρος του κοινωνικού συνόλου.

Δεν είναι πια καιρός να συνειδητοποιήσουμε τη βάση του προβλήματος και να σχεδιάσουμε τη λύση του; Δεν είναι πλέον επείγον να διαμορφώσουμε ένα εθνικό σχέδιο ανασύνταξης της κοινωνίας μας με κύριο στόχο την εκ νέου ευθυγράμμιση του προσωπικού με το κοινό όφελος;

Σεραφείμ Αθ. Κοτρώτσος

Ηλεκτρολόγος Μηχανικός & Μηχ. Η/Υ, Δρ. ΕΜΠ,

Σύμβουλος επιχειρήσεων

www.facebook.com/serafim.kotrotsos