GR
EN 
Το να πει κανείς ότι το Δημόσιο είναι αναποτελεσματικό δεν αποτελεί πρωτοτυπία. Λίγο πολύ όλοι το γνωρίζουμε και ακόμη περισσότερο όσοι πολίτες έχουν, με επώδυνο τρόπο, βιώσει από πρώτο χέρι τις συνέπειες της δυστοκίας του.
Μπορεί κανείς να αναλύει επί μακρόν που οφείλεται η παθογένεια αυτή. Εδώ θα επιχειρήσουμε συνοπτικά να εντοπίσουμε το πρόβλημα σε τέσσερεις πρακτικούς άξονες η βελτίωση των οποίων θα καταστήσει την δημόσια μηχανή αποτελεσματικότερη.
1. Κινητικότητα διοικήσεων
Η συχνή εναλλαγή των διοικήσεων λόγω κομματικών παρεμβάσεων στους οργανισμούς του στενού και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, η βιωσιμότητα των οποίων συχνά δεν ξεπερνά τα 2 έτη, είναι τροχοπέδη για την βελτίωσή τους. Η εμπειρία και κατανόηση που αποκτάται από τη διοίκηση συγκεκριμένου αντικειμένου δεν υποκαθίσταται εύκολα και είναι από τα σπουδαιότερα ενεργητικά (assets) μιας εταιρίας. Καμία ιδιωτική εταιρία δεν θα αντικαθιστούσε έναν επιτυχημένο manager διότι άλλαξε ο Υπουργός.
Είναι εμφανές ότι κανένα όραμα δεν μπορεί να αναπτυχθεί (πόσο μάλλον να υλοποιηθεί) και καμία λεπτομερής ανάλυση της εταιρικών διαδικασιών δεν μπορεί να γίνει με περαστικές διοικήσεις ακόμη και αν όλες οι άλλες συνθήκες ήταν ιδεατές. Το μόνο που γίνεται, αναπόφευκτα, είναι βραχυπρόθεσμες και πυροσβεστικές λύσεις προκειμένου να συγκαλυφθούν τα προβλήματα.
Τι θα μπορούσε να γίνει;
Για παράδειγμα, προκήρυξη των θέσεων ανώτερης διοίκησης με συγκεκριμένα απαιτούμενα προσόντα και προϋπηρεσία και συνακόλουθη κρίση των υποψηφίων από ανεξάρτητες αρχές.
Σύμβαση υπηρεσιών με τις επιλεγμένες διοικήσεις, η διάρκεια της οποίας θα ξεπερνάει αυτή μιας κυβερνητικής θητείας, ας πούμε 6 έτη, στο πέρας τη οποίας θα υπάρχει ανανέωση αν επιτεύχθηκαν οι στόχοι. Φυσικά οι στόχοι που θα τεθούν στη σύμβαση θα είναι συγκεκριμένοι και με αξιολογήσιμα κριτήρια.
Οι διοικήσεις που θα επιλεγούν με αυτόν τον τρόπο θα πρέπει να έχουν την δυνατότητα να ασκήσουν τα καθήκοντά τους απαλλαγμένες από την ποδηγέτηση του κομματικού κράτους, αξιοποιώντας τους καλύτερους ανθρώπινους πόρους και αποφασίζοντας για τις αλλαγές που απαιτούνται.
2. Αξιολόγηση προσωπικού και αξιοκρατικές προαγωγές
Έχει επικρατήσει η λανθασμένη αντίληψη ότι οι εξαρτώμενοι από το στενό η ευρύτερο δημόσιο τομέα εργαζόμενοι αντιδρούν ή οφείλουν να αντιτίθενται στον εκσυγχρονισμό του Δημοσίου.
Και όμως, οι συνεπείς δημόσιοι λειτουργοί δεν μπορεί παρά να είναι θιασώτες των μεταρρυθμίσεων στον κρατικό μηχανισμό καθώς είναι οι πρώτοι που πλήττονται από την αναξιοκρατία.
Το Κράτος έχει ανάγκη του καλούς υπαλλήλους. Πώς μπορεί να τους αναδείξει;
Με αξιολόγηση, διαρκή και πάγια
Ο εχθρός εδώ έχει δύο πρόσωπα: καθόλου αξιολόγηση ή αξιολόγηση αλά-καρτ μια και έξω.
Η πρώτη περίπτωση επιτρέπει στους μέτριους να προσπερνούν τους ικανότερους με όπλο το νεποτισμό ή τις καλές προσωπικές σχέσεις.
Η δεύτερη δίνει στις διοικήσεις την επίφαση της νομιμότητας. Συμβαίνει ότι και στην πρώτη περίπτωση αλλά με τον μανδύα της (δήθεν) αξιολόγησης.
Η λύση θα ήταν η διαρκής σε βάθος ετών αξιολόγηση που θα συνοδεύει την εξέλιξή του, που θα επισημαίνει τα σημεία που ο υπάλληλος χρειάζεται εκπαίδευση και θα αναδεικνύει τις δυνατότητες του.
Πολυετής αξιολόγηση με συγκεκριμένο σύστημα είναι πιο δύσκολο να φαλκιδευτεί. Τα αποτελέσματα της σε συνδυασμό με τις οργανογραμματικές ανάγκες θα αποτελούν τα κριτήρια προώθησης, προαγωγών και μισθολογικών διαφοροποιήσεων (επιβάλλεται!) των υπαλλήλων.
3. Ύπαρξη οργάνου ενστάσεων και προσφυγών
Ο νόμος ορίζει συγκεκριμένη προθεσμία 50 ημερών (Άρθρο 6 Ν.3242/2004 και Άρθρο 4 Ν. 2690/1999) εντός της οποίας οι κρατικές υπηρεσίες οφείλουν να απαντήσουν σε αίτημα ή ερώτημα που τίθεται από πολίτη. Έ, και; Αν η υπηρεσία επιλέξει ή να το αγνοήσει ή δεν μπορεί να απαντήσει θα «της κάνουνε τα μούτρα κρέας».
Ποιος θα προστατεύσει τον πολίτη από μη διεκπεραίωση της υπόθεσή του ή τον κρατικό υπάλληλο από εις βάρος του υπηρεσιακή αυθαιρεσία;
Η διοίκηση του αρμόδιου οργανισμού; Το εποπτεύον Υπουργείο; Ο επιθεωρητής δημόσιας διοίκησης; Ο συνήγορος του πολίτη; Κανένας από αυτούς για διάφορους λόγους. Με όπλο την αποπροσωποποίηση των ευθυνών η δημόσια διοίκηση μπορεί να παρέλκει, να αυθαιρετεί ή να παρακάμπτει και δεν υπάρχει εύκολος, γρήγορος και προφανής τρόπος να βρει κανείς το δίκιο του.
Και για να βεβαιωθούμε ότι τα κομματικά στελέχη ότι δεν θα συναντούν προσκόμματα στις αυθαιρεσίες του ή δεν θα αναζητηθούν ευθύνες στην ανικανότητά τους καταργήθηκαν, με πρόσχημα την περιστολή δαπανών, με τον νόμο 4210/2013 οι Ειδικές Επιτροπές Ελέγχων Εφαρμογής της Νομοθεσίας που είχαν συσταθεί με τον ν. 2690/1999.
Πρέπει να θεσμοθετηθεί λοιπόν όργανο που θα έχει την αποφασιστική αρμοδιότητα και στελέχωση να κρίνει σε σύντομο χρονικό διάστημα και να επιβάλλει τις αποφάσεις του σε περίπτωση προσφυγών.
4. Ηλεκτρονική διακυβέρνηση στα πρότυπα της Εσθονίας.
Δεν χρειάζεται να εξυμνήσουμε ιδιαίτερα τα οφέλη της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.
Το κόστος της γραφειοκρατίας στην Ελλάδας εκτιμάται ότι ανέρχεται στο 6,8% του ΑΕΠ, δηλαδή, περίπου, 14 δις ευρώ, την ώρα που ο αντίστοιχος μέσος όρος στην Ευρώπη των «27» είναι 3,5% με την ετήσια επιβάρυνση στις Ελληνικές επιχειρήσεις να κυμαίνεται στα 6 – 8 δις ευρώ. Όλα αυτά θα μπορούσαν να μειωθούν στο μισό με αντίστοιχη αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,4% (3 – 6 δις ευρώ). Πηγή: http://www.aftodioikisi.gr/proto-thema/meleti-oosa-etsi-tha-exoikonomithoun-4-dis-evro-apo-ti-meiosi-tis-grafeiokratias-sto-dimosio
Το πρότυπο που μπορούμε να ακολουθήσουμε είναι προφανές. Ας εμπνευστούμε από το παράδειγμα της Εσθονίας. Μία κάρτα-ταυτότητα για κάθε πολίτη για να διεκπεραιώνει ηλεκτρονικά κάθε συναλλαγή του με το κράτος και όχι μόνο. Με αυτή μπορεί να ανοίξει μια επιχείρηση εντός της ημέρας, τραπεζικό λογαριασμό, να διεκπεραιώσει συναλλαγές με την εφορία κλπ. Αποτελεί κάρτα υγείας, δίπλωμα οδήγησης και δίνει πρόσβαση σε ότι άλλο έγγραφο μπορεί να χρειαστεί κάποιος για τις συναλλαγές του.
Στην Ελλάδα χάσαμε ακόμη και την ευκαιρία όταν, υπό την πίεση του δεύτερου μνημονίου, κλείσαμε αριθμό εφοριών να ελαχιστοποιήσουμε αντισταθμιστικά τους λόγους για τους οποίους θα υποχρεούνται οι πολίτες να πηγαίνουν αυτοπροσώπως εκεί.
Όταν οι τέσσερεις ανωτέρω άξονες γίνουν αντικείμενο δομικών αλλαγών η συντριπτική πλειοψηφία των άρρωστων συμπτωμάτων της Δημόσιας (μη) Διοίκησης θα έχει απαλυνθεί.
Οι λόγοι που παρά την πίεση των εταίρων μας υπάρχει δυσκαμψία στο να γίνουν αυτές οι δομικές αλλαγές είναι η μικροπολιτική σκοπιμότητα των κομμάτων εξουσίας. Εδώ όμως χρειάζεται να προηγηθεί το αποφασιστικό βήμα αποκοπής του ομφάλιου λώρου Κυβέρνησης-Κράτους.
Η Δημόσια Διοίκηση δηλαδή να απογαλακτισθεί από την κηδεμονία της εκτελεστικής εξουσίας καθώς οι κρατικοί λειτουργοί οφείλουν να υπηρετούν την πρώτη δίχως να υπόκεινται στις υστερόβουλες διαθέσεις της δεύτερης.
Ηλίας Κώνστας
Msc Engineering Management
Μέλος Πολιτικού Συμβουλίου του κόμματος «Δημιουργία, Ξανά!»
Πρώτη δημοσίευση στο www.marketnews.gr στις 17/8/2015
