GR
EN 
Πρόσφατα, δημοσιεύθηκε άρθρο του κ. Τάκη Μίχα με τίτλο «Το δικαίωμα στη μετανάστευση».
Ο συντάκτης του άρθρου ξεκινάει την ανάλυσή του με ένα «θεωρητικό κατασκεύασμα»: το παγκόσμιο «κοινωνικό συμβόλαιο». Αυτό φυσικά δεν έχει επισήμως θεσμοθετηθεί, αλλά αποτελεί ένα καλό «εργαλείο» σκέψης. Συνίσταται δε στην υπόθεση ότι αν γινόταν ψηφοφορία σε παγκόσμια κλίμακα, αυτή θα κατέληγε υπέρ του δικαιώματος στη μετανάστευση, καθόσον οι περισσότεροι συνάνθρωποί μας ζουν υπό κακές συνθήκες και θα ήθελαν να μπορούν να ελπίζουν σε μια καλύτερη ζωή μέσω της μετανάστευσης.
Είναι πράγματι πιθανό να ψήφιζαν έτσι οι περισσότεροι. Άλλωστε, δεν έχει κανένα λόγο κάποιος να αποστερήσει από τον εαυτό του οποιοδήποτε δικαίωμα. Ας το έχει και ας μη χρειαστεί να το χρησιμοποιήσει ποτέ! Αν μάλιστα πρόκεται να σωθούν ζωές μέσω της μετανάστευσης, αυτή καθίσταται πλέον αναφαίρετο δικαίωμα όπως η ίδια η ζωή.
Ωστόσο, προκύπτουν κάποιες εύλογες παρατηρήσεις:
1) Το «δικαίωμα στη μετανάστευση» αφορά την χώρα, από την οποία μεταναστεύει κάποιος. Για να ολοκληρωθεί όμως η μετανάστευση, απαιτείται και το έτερον ήμισυ της διαδικασίας. Πρέπει δηλαδή κάποια χώρα να τον δεχθεί ως μετανάστη και οι πολίτες μιας διαφορετικής κοινωνίας να τον δεχθούν ως νέο μέλος της. Και αυτό δεν είναι αυτονόητο. Το «δικαίωμα στην μετανάστευση» δεν πάει «πακέτο» με τη υποχρέωση για αποδοχή του μετανάστη.
2) Από πουθενά δεν προκύπτει μια τέτοια υποχρέωση. Καθαρά ανθρωπιστικοί λόγοι επιβάλλουν σε οποιαδήποτε πολιτισμένη κοινωνία να περιθάλψει και να βοηθήσει κάποιον άνθρωπο από άλλη χώρα, ο οποίος κινδυνεύει από πείνα, από αρρώστια ήαπό ένα αυταρχικό καθεστώς, που απειλεί να τον εξοντώσει. Η βοήθεια όμως αυτή θα έχει συγκεκριμένο περιεχόμενο και συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα. Γιατί θα πρέπει ο δυστυχής που κινδυνεύει, να γίνει μόνιμος κάτοικος της χώρας που τον φιλοξενεί και τον βοηθάει;
3) Φυσικά και μπορεί να γίνει, υπό την προϋπόθεση όμως ότι η μόνιμη παραμονή του στη φιλοξενούσα χώρα είναι επωφελής και για αυτήν, ή τουλάχιστον ουδέτερη. Γιατί θα πρέπει η φιλοξενούσα χώρα να τον αποδεχθεί μονίμως εις βάρος της; Εδώ ερχόμαστε σε μιαν άλλη βασική αρχή του «κοινωνικού συμβολαίου» μιας πολιτικά φιλελεύθερης και ευνομούμενης κοινωνίας. Η ελευθερία κάποιου δεν πρέπει να θίγει την ελευθερία οποιουδήποτε άλλου. Αν ο μετανάστης εγκατασταθεί μόνιμα παρά τη θέληση της κοινωνίας που τον δέχεται, θίγεται η γενικότερη ελευθερία της.
4) Για τους παραπάνω λόγους, κάθε χώρα ή κάθε Ένωση Κρατών (π.χ. Ευρωπαϊκή Ένωση), ακόμη και ο ΟΗΕ έχουν θεσπίσει κανόνες και προϋποθέσεις για υποδοχή, προσωρινή παραμονή ή και μόνιμη εγκατάσταση μεταναστών από άλλες χώρες. Συνακόλουθα, όποιος παραβιάζει τους κανόνες αυτούς, θεωρείται εξ ορισμού παράνομος μετανάστης ή λαθρομετανάστης. Δεν πρόκειται για ρατσιστικούς, ούτε ξενοφοβικούς όρους, αλλά για νομικούς όρους.
Θα μπορούσε εδώ να ισχυρισθεί κανείς ότι οι κανόνες αυτοί δεν είναι παντού οι ίδιοι, συνεπώς αλλού είναι πιο ελαστικοί, αλλού πιο αυστηροί, αλλού δίκαιοι και αλλού άδικοι έως απάνθρωποι. Θα συμφωνούσα απόλυτα. Καλό θα είναι να είναι παντού οι ίδιοι και οι καλύτεροι, δικαιότεροι και ανθρωπιστικότεροι δυνατοί. Όμως πάντα θα υπάρχουν κανόνες. Εκτός εάν αποφασίσουμε να μην υπάρχουν καθόλου...
5) Ας υποθέσουμε τώρα ότι δεν υπάρχουν καθόλου κανόνες και περιορισμοί στη μετανάστευση και στη μόνιμη εγκατάσταση οποιουδήποτε σε οιαδήποτε χώρα και ας αναλογισθούμε τις συνέπειες μιας τέτοιας (υποθετικής πάντα) ρύθμισης.
Στην περίπτωση λοιπόν αυτή, μπορεί το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού μιας χώρας, που μαστίζεται από κακές συνθήκες διαβίωσης (χώρα Β) να μεταναστεύσει σε μια οιαδήποτε άλλη χώρα (χώρα Α). Τότε θα χειροτερέψουν οι συνθήκες και στις δύο χώρες. Η μεν «καλή» χώρα Α θα επιβαρυνθεί με πληθυσμό, που δεν θα μπορεί να απορροφηθεί ούτε από άποψη καλής διαβίωσης, ούτε από άποψη εργασίας, ούτε πολιτισμικά (το τελευταίο αφορά μόνο τους κατοίκους της, τα δύο πρώτα αφορούν όλους, εγχώριους και μετανάστες) και θα πάψει να είναι τόσο «καλή» χώρα για όλους. Η δε χώρα Β θα ρημάξει, θα ερημώσει από πληθυσμό και μάλιστα από το πλέον δυναμικό και δραστήριο τμήμα του και θα γίνει ακόμα χειρότερη για όσους απομείνουν. Θα έχουμε δηλαδή κάποιες πρώην «καλές»χώρες με υπερπληθυσμό που θα αγκομαχούν να επιβιώσουν υπό τις νέες συνθήκες και κάποιες έρημες και εγκαταλελειμμένες χώρες του «τρίτου κόσμου». Είναι αυτή η κατάσταση ικανοποιητική; Προφανώς όχι.
6) Κάποιες χώρες (δυτικού τύπου) κατάφεραν μετά από προσπάθεια και αγώνες των κατοίκων τους, πολλές φορές σκληρούς και μακροχρόνιους, ακόμα και με θυσίες, να έχουν ένα ικανοποιητικό επίπεδο διαβίωσης, δημοκρατίας και ελευθερίας. Καθώς και ορισμένα πολιτιστικά «κεκτημένα». Δεν θα ήταν λοιπόν άδικο να τα χάσουν, έστω εν μέρει, προκειμένουν να βοηθήσουν άλλους ανθρώπους, που δεν είχαν κάνει παρόμοιους αγώνες και θέλουν να τα βρούν όλα έτοιμα και βολικά;
Τί θα προτείναμε λοιπόν: Η μόνη λογική για μένα αντιμετώπιση και με προοπτική μακροπρόθεσμης επίλυσης του προβλήματος είναι ο συνδυασμός των παρακάτω:
Α) Να επιτρέπεται σχεδόν πάντοτε, με βάση ορισμένους κανόνες (και χωροταξικά ομαλά κατανεμημένη σε πολλές χώρες και όχι στις πιο «βολικές» για τους μετανάστες) η προσωρινή εγκατάσταση ενός ορισμένου αριθμού μεταναστών.
Β) Η μετατροπή τους σε μόνιμους κατοίκους να γίνεται κάτω από προϋποθέσεις «επ’ωφελεία αμφοτέρων» των πλευρών (μεταναστών και υποδεχομένων).
Γ) Να επιδιώκεται η βοήθεια των «καλών» χωρών προς τους μετανάστες να επανέλθουν στην πατρίδα τους υπό καλύτερες γι’ αυτούς συνθήκες.
Δ) Να καθιερωθεί μια γενικότερη βοήθεια (οικονομική και σε τεχνογνωσία) από τις πιο πλούσιες χώρες προς τις φτωχότερες.
Ε) Να επιδιωχθεί συστηματικά η εξασφάλιση για όλους τους πληθυσμούς της γης των στοιχειωδών ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων, όπως άλλωστε επιτάσσει η Οικουμενική Διακύρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (Universal Declaration of Human Rights)
Εδώ συμβαίνει κάτι παράδοξο και αντιφατικό. Ενώ όλες σχεδόν οι χώρες έχουν γίνει αποδεκτές ως μέλη του ΟΗΕ, γίνεται ανεκτή η κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από κάποιες χώρες, χωρίς να «ιδρώσει το αυτί» κανενός. Οι λεγόμενες «πολιτισμένες και προηγμένες» χώρες δε λαμβάνουν κανένα μέτρο, ούτε αποβάλλουν από τον Οργανισμό τις χώρες, στις οποίες παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, με ό,τι αυτό θα συνεπαγόταν.
Θα αντιτείνει κάποιος: Είναι δύσκολο να επιβάλεις κάποιους κανόνες σε αυταρχικά καθεστώτα. Είναι δύσκολο να αποβάλεις από τον ΟΗΕ κάποιες ισχυρές και μεγάλες χώρες σαν την Κίνα. Δεκτόν. Οι δυσκολίες όμως είναι για να αντιμετωπίζονται και όχι να προσπερνώνται.
Συμπερασματικά: Για να είναι η μετανάστευση πράγματι δικαίωμα, πρέπει να γίνεται υπό καθεστώς ελεύθερης επιλογής και όχι εξαναγκασμού από τις αδήριτες ανάγκες της επιβίωσης. Και αυτό θα συμβεί όταν βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης παντού. Για το λόγο αυτό οι ισχυρές και «καλές» (από άποψη διαβίωσης) χώρες οφείλουν να δείξουν την αλληληγγύη τους προς τις λιγότερο καλές, πριν οι πολίτες τους εξαναγκασθούν εκ των πραγμάτων σε μετανάστευση.
(Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στην Ομάδα facebook «Δημιουργία Ξανά» και στη συνέχεια στο ηλεκτρονικό περιοδικό politicaldoubts.com)
Φωτο: Από marioneta-blog.blogspot.com
