GR
EN Αυτό το (κάπως εκτενές) άρθρο αποτελεί τη συνέχεια ενός προηγουμένου, στο οποίο είχε γίνει μια σύντομη ιστορική αναδρομή με έμφαση στα λάθη των Ουκρανών πολιτικών.
Εδώ θα ασχοληθούμε κυρίως με την εγκληματική συμπεριφορά του Πούτιν και την αμφιλεγόμενη στάση των δυτικών, που απέτυχαν εντελώς στο να αποσοβήσουν τον πόλεμο.
Επειδή ο σκοπός κάθε άρθρου είναι (ή τουλάχιστο θα έπρεπε να είναι) είτε η ενημέρωση για ζητήματα για τα οποία υπάρχει άγνοια σε μεγάλο βαθμό, είτε η διατύπωση κάποιας κριτικής ή κάποιων σκέψεων, που δεν δημοσιεύονται συχνά ή που δημοσιεύονται σπανίως ή σποραδικά…
… στο παρόν άρθρο – όπως εύκολα καταλαβαίνετε – δεν θα γίνει ιδιαίτερη μνεία σε καθένα από τα πάρα πολλά εγκλήματα που έχουν διαπραχθεί από τον πρόεδρο της Ρωσίας και από πολλούς άλλους Ρώσους υπό την καθοδήγηση και προτροπή του, για τον απλούστατο λόγο ότι αυτά έχουν ήδη αναφερθεί ή δημοσιευθεί και είναι λίγο έως πολύ γνωστά. Έτσι θα αρκεστούμε και εδώ στη διερεύνηση των αιτίων που οδήγησαν στην κατάσταση που γνωρίζουμε. Για το σκοπό αυτό, κάποιες στοιχειώδεις αρχές από τις κοινωνικές και πολιτικές επιστήμες περιλήφθησαν επίσης στο κείμενο.
Ωστόσο δεν θα αναφερθούμε (παρά μόνο εντελώς επιγραμματικά) σε όσους θεωρούν ότι ο Βλαδίμηρος Πούτιν είναι απόλυτα δικαιολογημένος για την συμπεριφορά του και πως τα έχει κάνει όλα σωστά. Όχι γιατί το ζήτημα δεν παρουσιάζει ενδιαφέρον, αλλά γιατί υπάγεται κυρίως στη δικαιοδοσία ιστορικών, κοινωνιολόγων, ψυχολόγων ή και ψυχιάτρων.
Όσες σχετικές σκέψεις κρίθηκε αναγκαίο να περιληφθούν στο κείμενο, αναφέρονται μόνο στον ίδιο τον Πούτιν.
… … …
Εισαγωγή: Τα χαρακτηριστικά ενός κακού και επικίνδυνου ηγέτη.
Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον. Αυτό σημαίνει ότι επιδιώκει να δημιουργεί κοινωνίες πολλών ανθρώπων, που θα παρέχουν μεγαλύτερη ασφάλεια και πληρέστερη κάλυψη των αναγκών ενός εκάστου με ταυτόχρονη ικανοποίηση των μελών της κοινωνίας από το γεγονός ότι βρίσκονται μαζί με άλλους συνανθρώπους, με τους οποίους μοιράζονται συναισθήματα (χαρές, λύπες, αγωνίες…) και σκέψεις.
Η κοινωνικότητα του ανθρώπου αποτελεί πλέον κληρονομική ιδιότητα (υπό την δαρβινική έννοια) μεταβιβαζόμενη με γονίδια και αυτό για τον απλούστατο λόγο ότι άνθρωποι που δεν την διέθεταν, δεν μπόρεσαν να επιβιώσουν μέσα σε ένα εχθρικό περιβάλλον και τελικά εξαφανίστηκαν.
Αυτά τα λίγο έως πολύ γνωστά υπενθυμίζονται για να επισημανθεί ότι για να μπορεί κάθε άνθρωπος να μετέχει στην κοινωνία ως μέλος που συμβάλλει θετικά στην επιβίωση και εξέλιξη της κοινωνίας αυτής, θα πρέπει να διαθέτει ένα minimum «ενσυναίσθησης», δηλαδή κατανόησης των συναισθημάτων των άλλων ατόμων (γενικώς… όχι μόνο των ατόμων του στενού περιβάλλοντος), ώστε να αποφεύγει συμπεριφορές, τα αποτελέσματα των οποίων δεν θα ήθελε σε καμία περίπτωση να υποστεί ο ίδιος ή και τα αγαπημένα του πρόσωπα.
Τα παραπάνω αποτελούν την περιγραφή ενός «καλού ανθρώπου». Ωστόσο είναι γνωστό ότι σε μια κοινωνία δεν υπάρχουν μόνο «καλοί» (α) με την χριστιανική έννοια (να κάνουμε στους άλλους αυτό που θέλουμε και οι άλλοι να μας κάνουν) ή (β) με την ιουδαϊκή έννοια (να μην κάνουμε στους άλλους αυτό που δεν θέλουμε να μας κάνουν).
Υπάρχουν επίσης και οι (γ) «καλοί κατ’ ανάγκη και υποχρέωση», δηλαδή «αποφεύγουμε να κάνουμε κάτι κακό για να μην υποστούμε τιμωρία». Για το λόγο αυτό, σε όλες τις κοινωνίες επινοούνται και θεσπίζονται κανόνες («νόμοι») και αντίστοιχες τιμωρίες για όσους τους παραβιάζουν.
Υπάρχουν φυσικά και οι «κακοί», των οποίων η επιθυμία να βλάψουν τους άλλους για να ωφεληθούν οι ίδιοι είναι τόσο μεγάλη ώστε παραβλέπουν ή και διακινδυνεύουν την πιθανότητα της τιμωρίας (κατηγορία δ), αλλά και κάποιοι «κακοί» που για διάφορους λόγους είναι βέβαιοι ότι δεν πρόκειται να υποστούν τιμωρία οτιδήποτε κακό και αν κάνουν (κατηγορία ε).
Είναι προφανές ότι αν οι «κακοί» σε μια κοινωνία είναι αρκετά περισσότεροι από τους «καλούς» (με τις έννοιες που προαναφέραμε), η κοινωνία είναι δύσκολο να σταθεί στα πόδια της, να λειτουργήσει στοιχειωδώς και να επιβιώσει. Έτσι, οι κανόνες και οι νόμοι που καθορίζουν τιμωρίες για τους παραβάτες, έχουν κατά κανόνα την έγκριση της πλειοψηφίας των πολιτών (κατηγορίες α, β, γ).
… … …
Για να λειτουργήσει η κοινωνία σύμφωνα με νόμους και κανόνες απαιτείται μια ιεραρχία, στην κορυφή της οποίας βρίσκεται ένας «ηγέτης» με αυξημένη εξουσία απέναντι στους υπόλοιπους.
Αυτός – πέραν κάποιων ιδιαιτέρων (καθοδηγητικών, οργανωτικών κλπ) ικανοτήτων – θα πρέπει να έχει όλες τις ιδιότητες που απαιτούνται για κάθε απλό μέλος της κοινωνίας, όπως π.χ. ενσυναίσθηση, μόνο που αυτή θα αφορά και την κοινωνία ολόκληρη. Το να είναι ψυχρός και χωρίς συναίσθημα δεν αποτελούν καλές ιδιότητες για έναν ηγέτη, διότι δεν του επιτρέπουν να ‘αφουγκράζεται’ τις επιθυμίες των πολιτών.
Παράλληλα όμως πρέπει να διαθέτει και την απαραίτητη αυστηρότητα ώστε να εφαρμόζονται οι τιμωρίες για όσους παραβιάζουν τους νόμους.
Δεν χρειάζεται δηλαδή να «μπαίνει στη θέση» του εκάστοτε παραβάτη, αλλά στη θέση της κοινωνίας ως συνόλου, για την οποία ο ίδιος φέρει αυξημένη ευθύνη και η οποία κινδυνεύει ή έχει ήδη υποστεί βλάβη από τον παραβάτη. Να έχει με άλλα λόγια την απαιτούμενη «πυγμή».
Προσοχή όμως εδώ: Η αυστηρότητα και η πυγμή που απαιτούνται από έναν ηγέτη θα πρέπει να αξιοποιούνται και να εξαντλούνται εναντίον των παραβατών των νόμων και των αντικοινωνικών στοιχείων. Αν χρησιμοποιούνται για οποιονδήποτε άλλο σκοπό ή για προσωπικό όφελος του ηγέτη (π.χ. διώξεις κατά πολιτικών αντιπάλων με στόχο τη διαιώνιση της παραμονής του στην εξουσία) πρόκειται καθαρά για «κατάχρηση εξουσίας», για την οποία θα πρέπει να καθαιρείται και διώκεται ο ίδιος ο ηγέτης.
Με άλλα λόγια: Ο ηγέτης έχει επιλεγεί για να εφαρμόζει τους νόμους και τους κανόνες της κοινωνίας προς όφελος της κοινωνίας. Αν τους παραβιάζει και μάλιστα για δικό του όφελος, αυτοαναιρείται από ηγέτης και καθίσταται απλά τύραννος και εχθρός της κοινωνίας. Ένας ηγέτης δεν επιτρέπεται να ανήκει στους «κακούς» της κοινωνίας, όπως τους περιγράψαμε παραπάνω.
Κατάχρηση εξουσίας έχουμε και όταν ο ηγέτης φροντίζει (με την εξουσία που του έχει δοθεί, αλλά και μέσω μηχανισμών που έχει στήσει παραβιάζοντας το πνεύμα του συντάγματος της χώρας) να καταστήσει την εξουσία του απόλυτη και μη ελεγχόμενη από κανέναν άλλο κοινωνικό φορέα ή θεσμό. Να έχει γίνει δηλαδή ένας απόλυτος δικτάτορας με αίσθηση παντοδυναμίας.
Δεν υπάρχει διαθέσιμη περιγραφή.
Την χειρότερη μορφή κατάχρησης εξουσίας από ένα δικτάτορα έχουμε στην περίπτωση που αυτός αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και προβαίνει σε πράξεις που ενδεχομένως να βλάψουν την κοινωνία της οποίας ηγείται και πολύ μάλιστα. Για παράδειγμα να την εμπλέξει σε έναν επιθετικό πόλεμο, απλά και μόνο γιατί «έτσι έκρινε ο ίδιος» χωρίς να έχει λάβει υπόψιν του την άποψη κανενός άλλου.
Ο δικτάτορας γνωρίζει καλά ότι για οτιδήποτε κακό συμβεί στη χώρα του όσο την κυβερνάει, θα είναι αποκλειστικά υπεύθυνος ο ίδιος. Αυτός είναι ακόμα ένας από τους λόγους, για τους οποίους δεν προτίθεται να παραδώσει ποτέ την εξουσία, γιατί έτσι μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπος με την πιθανότητα να λογοδοτήσει και να αντιμετωπίσει την ανάλογη τιμωρία για κάποιες πράξεις του και για όσα δεινά έχει ενδεχομένως προκαλέσει.
Έτσι φθάνουμε στο παράδοξο φαινόμενο, κατά το οποίο ένας δικτάτορας μπορεί να αισθάνεται παντοδύναμος, αλλά παράλληλα ανασφαλής και απειλούμενος.
Αν τώρα τυχαίνει ο δικτάτορας να ηγείται μιας μεγάλης και ισχυρής χώρας, η αίσθηση της παντοδυναμίας γίνεται ακόμα εντονότερη. Αν όμως αυτή συνδυαστεί με το σύνδρομο ανασφάλειας που περιγράψαμε, μια ψυχική διαταραχή με τη μορφή παράνοιας – μανίας καταδιώξεως είναι πλέον πάρα πολύ πιθανή.
… … ..
Ο συνδυασμός αισθημάτων παντοδυναμίας, ανασφάλειας και παράνοιας και μάλιστα όταν πρόκειται για δικτάτορα μιας στρατιωτικά ισχυρής χώρας που διαθέτει μέσα μαζικής καταστροφής – πυρηνικού ολέθρου, είναι φυσικά ό,τι χειρότερο και πιο επικίνδυνο.
Τέτοια φαινόμενα είχαμε αρκετές φορές στην ιστορία της ανθρωπότητας και σε πλείστες περιπτώσεις αυτά είχαν προκαλέσει μεγάλες καταστροφές και συνήθως ένα κακό τέλος για τον δικτάτορα.
Δυστυχώς τώρα έχουμε ακόμη ένα.
Μόνο που δεν μπορούμε να θεωρούμαστε τυχεροί που «ζούμε ιστορικές στιγμές». Και αυτό για τον απλούστατο λόγο ότι για να θεωρηθούν οι συγκεκριμένες στιγμές ‘ιστορικές’ θα πρέπει να υπάρχει και μετά από αρκετά χρόνια η Επιστήμη της Ιστορίας και μια Ανθρωπότητα που θα την μελετά.
Θα υπάρχει όμως ;
… … …
Λάθη και εγκλήματα που επαναλαμβάνονται
«Αυτό (μεγαλειότατε) ήταν χειρότερο από έγκλημα. Ήταν λάθος.»
Η παραπάνω φράση αποδίδεται είτε στον κτηνώδη και αδίστακτο Joseph Fouché, υπουργό αστυνομίας τόσο των κυβερνήσεων μετά τη γαλλική επανάσταση όσο και του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, είτε στον πανέξυπνο και παμπόνηρο διπλωμάτη Charles Maurice de Talleyrand-Périgord (Ταλεϋράνδο), κληρικό, αλλά και υπουργό εξωτερικών της Γαλλίας επίσης με όλα τα καθεστώτα και όλες τις κυβερνήσεις.
Απευθύνθηκε στον ίδιο το Ναπολέοντα μετά από μια δολοφονία ενός δούκα.
Παρατηρούμε ότι οι αδίστακτοι και οι παμπόνηροι δεν έχουν κανένα πρόβλημα με ηθικούς φραγμούς και εγκλήματα, αλλά απεχθάνονται πάντοτε τα λάθη.
Όλοι φυσικά κάνουμε λάθη, αλλά ευτυχώς δεν είμαστε όλοι εγκληματίες.
Στο επίπεδο όμως των αυταρχικών και προσωποπαγών καθεστώτων όπως είναι αυτό του Πούτιν, το μεν έγκλημα βρίσκεται γι’ αυτούς στην ημερήσια διάταξη και εμείς οι υπόλοιπου το έχουμε (κακώς, κάκιστα…) συνηθίσει, αλλά τα λάθη είναι σπανιότερα και αυτό συμβαίνει είτε γιατί οι «ηγέτες» αυτοί έχουν την ευφυία να τα αποφεύγουν (γι’ αυτό άλλωστε έφθασαν εκεί που έφθασαν), είτε γιατί κάποια λάθη καθίστανται μοιραία για τους ίδιους, οπότε δεν έχουν την ευκαιρία να διαπράξουν και άλλα.
Ο Πούτιν λοιπόν, μέχρι λίγες μέρες πριν την έναρξη της εισβολής στην Ουκρανία (24 Φεβρουαρίου 2022) φαινόταν να τα πηγαίνει περίφημα, γιατί είχε επιβάλει και κερδίσει (σε ένα σημαντικό τμήμα της κοινής γνώμης) την «ανεξαρτησία» των «λαϊκών δημοκρατιών» του Ντονμπάς (Ντονέτσκ και Λουχάνσκ). Σε αυτές θα μπορούσε μάλιστα να εγκαταστήσει και μόνιμα στρατεύματα για την «προστασία» τους (με δική τους «πρόσκληση» φυσικά) χωρίς να ανοίξει ρουθούνι ή με “κυρώσεις” τόσο ήπιες, όσο ανώδυνες για τη Ρωσία και τον ίδιο υπήρξαν οι ανάλογες μετά την βίαιη προσάρτηση της Κριμαίας.
Αν είχε φερθεί έτσι, δύσκολα θα μπορούσαμε καν να μιλήσουμε για εισβολή, πολύ μάλιστα περισσότερο για «έγκλημα».
Δυστυχώς όμως, φαίνεται ότι είχε προσχεδιάσει το εγκληματικό λάθος του: Μετά από δύο μήνες συνεχών ψεμάτων και παραπληροφόρησης, με τα οποία όντως παραπλάνησε πάρα πολλούς, ακόμη και τους Ρώσους πολίτες, ξεκίνησε απότομα μια πολυμέτωπη επίθεση – βάρβαρη εισβολή κατά του συνόλου των εδαφών της Ουκρανίας με το γελοίο και ξεδιάντροπο πρόσχημα της «ειρηνικής επιχείρησης» για να λήξη η (τάχα μου) «γενοκτονία του λαού» με (τάχα μου) στόχο την «αποναζιστικοποίηση» της Ουκρανίας.
Το έγκλημα αυτό θεωρείται πλέον τερατώδες λάθος ακόμη και από αρκετούς που πίστευαν ότι έως τότε είχε δίκιο σε όσα έλεγε και διακήρυσσε. Το μέγεθος του λάθους αναδείχθηκε στη συνέχεια ακόμα περισσότερο, όταν διαψεύσθηκε με τον πιο εκκωφαντικό τρόπο η προσδοκία ότι η επίθεση θα είναι «περίπατος» για την πανίσχυρη στρατιωτικά Ρωσία.
Ο Πούτιν είχε λοιπόν εντελώς υποτιμήσει τόσο τη διάθεση των Ουκρανών να αντισταθούν, όσο και τις στρατιωτικές τους δυνατότητες και μάλιστα με δεδομένη τη βοήθεια από τους δυτικούς συμμάχους της.
Ένα τόσο ακατανόητο και τόσο εξόφθαλμο σφάλμα θα μπορούσε να εξηγηθεί μόνο αν δεχτούμε ότι αρχίζει να τα χάνει και να βυθίζεται στα σκοτεινά μονοπάτια μιας παρανοϊκής μεγαλομανίας, κάτι άλλωστε που δεν είναι ασύνηθες σε πανίσχυρους ηγέτες, που μετά από αρκετά χρόνια απόλυτης εξουσίας και κολακείας από τους «συμβούλους» τους, χάνουν πλέον την επαφή με την πραγματικότητα.
… …
Κατά τη διάρκεια των 22 ετών που κυβερνάει τη Ρωσία, ο Πούτιν είχε πράγματι επιδείξει κάποιο πολιτικό ταλέντο, αλλά οι ιστορικές αναλογίες και οι ομοιότητες των μεθόδων του με τον αυθεντικό πρώτο διδάξαντα του ναζισμού (και επίσης «ταλαντούχο» πολιτικό) Αδόλφο Χίτλερ είναι δυστυχώς ανατριχιαστικές. Και εκείνος είχε διαπράξει το τεράστιο λάθος της λανθασμένης εκτίμησης της τότε κατάστασης και ξεκίνησε έναν επιθετικό πόλεμο που αποτελεί ούτως ή άλλως έγκλημα από μόνος του.
Τα εγκλήματα που ακολούθησαν τον τότε πόλεμο είναι απολύτως ανάλογα με αυτά που διαπράττονται σήμερα και είναι η αναμενόμενη συνέχεια των αρχικών «λαθών» των δύο ηγετών που ξεκίνησαν τους δύο πολέμους.
Δεν γνωρίζουμε φυσικά αν ο Πούτιν και το περιβάλλον του θα έχουν την τύχη του Χίτλερ και των άλλων ναζιστών εγκληματιών, αλλά αυτό είναι δευτερεύουσας σημασίας. Το πιο σημαντικό είναι ότι τα «λάθη» κάποιων δικτατόρων με «ιδέες μεγαλείου» το πληρώνουν εκατομμύρια άνθρωποι που δεν ευθύνονται στο ελάχιστο.
Και αυτό είναι, δυστυχέστατα, κάτι που επαναλαμβάνεται στην ανθρώπινη ιστορία και δεν βλέπω πώς θα μπορέσει σύντομα ο «πολιτισμένος κόσμος» να το εμποδίσει να συνεχίζεται.
… …
Η «Ενός ανδρός Αρχή» … και το τέλος… όταν αυτός «δεν είχε άλλη επιλογή»
«Τη μέρα που η δύναμη της αγάπης θα υπερνικήσει την αγάπη της δύναμης, ο κόσμος θα γνωρίσει την ειρήνη». (Μαχάτμα Γκάντι)
Πολύ ωραία φράση πράγματι, αλλά…
… αν το σκεφτεί κανείς λίγο παραπάνω, θα φθάσει στο πολύ δυσοίωνο συμπέρασμα ότι η ειρήνη βρίσκεται ακόμα πολύ μακριά.
… … …
Το πρόβλημα είναι ότι «η αγάπη της δύναμης» που έχει έ ν α ς και μόνο άνθρωπος (εν προκειμένω ο Πούτιν) μπορεί:
– Να προκαλέσει δεκάδες χιλιάδες θανάτους
– Εκατοντάδες χιλιάδες καταστροφές
– Εκατομμύρια προσφύγων
– Δεκάδες εκατομμύρια δυστυχισμένους, τρομοκρατημένους, απελπισμένους (κατοίκους της Ουκρανίας)
– Δισεκατομμύρια ανθρώπων (από όλο τον κόσμο πλέον) να στέκονται άφωνοι και αμήχανοι μπροστά στην ανθρωπιστική καταστροφή και την διάλυση όλων όσα θεωρούσαν ως δεδομένα και σίγουρα.
Και όλα αυτά εξ αιτίας ε ν ό ς και μ ό ν ο υ ανθρώπου, που έτσι «σκέφτηκε», έτσι αποφάσισε, έτσι διέταξε και έτσι ξεκίνησε η φρίκη που όλοι μας παρακολουθούμε.
… …
Κάτι δεν πήγε καθόλου καλά.
Συνειδητοποιήσαμε με τον πιο απροσδόκητο αλλά και πιο επώδυνο τρόπο ότι:
– Δεν είναι καθόλου λογικό και δεν θα έπρεπε να είναι δυνατό συμβατό με το επίπεδο εμπειριών, αυτογνωσίας και πολιτισμού του αιώνα που διανύουμε…
… να επιτρέπεται ΣΕ ΕΝΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΑΝΘΡΩΠΟ να διαθέτει τόση ισχύ και να μην μπορεί καμία άλλη οργανωμένη και θεσμοθετημένη οντότητα να τον εμποδίσει να ξεκινήσει να σπέρνει τον όλεθρο, που μπορεί να φτάσει μέχρι και την απόλυτη καταστροφή της ανθρωπότητας
(λόγω και των πυρηνικών που μπορεί και πάλι ο ίδιος και ανεξέλεγκτα να χρησιμοποιήσει).
… …
Παρά την τραγική και φρικαλέα εμπειρία του Β παγκοσμίου πολέμου, τον οποίο προκάλεσε η παράνοια – μεγαλομανία – “αγάπη της δύναμης” ενός και μόνο ανθρώπου (του Χίτλερ)…
… οι σύγχρονοι πολιτικοί απέτυχαν στο να αποτρέψουν την ιστορία να επαναληφθεί :
Συνεργάζονταν αμέριμνοι με τη Ρωσία του Πούτιν χωρίς να σκέφτονται ότι ο Πούτιν μπορεί κάποια στιγμή όχι μόνο να πάψει να είναι συνεργάσιμος, αλλά εντελώς απρόβλεπτος παραμένοντας πάντα ανεξέλεγκτος, τη στιγμή μάλιστα που διαθέτει ακόμα και πυρηνικά, με τα οποία θα μπορούσε να τους εκβιάζει στον αιώνα τον άπαντα.
Όταν όλα αυτά τελειώσουν, ίσως θα έχουμε πάρει το δίδαγμα.
Αλλά αυτό θα είναι χρήσιμο μόνο σε όσους θα έχουν επιβιώσει και θα είναι σε θέση να το αξιοποιήσουν.
… …
Επειδή όμως ένας πυρηνικός πόλεμος με ό,τι καταστροφικό και άγνωστο αυτό συνεπάγεται δεν είναι το πιο πιθανό σενάριο, καλό θα είναι να γίνουν από τώρα μερικές σχετικές με αυτό το ζήτημα υπομνήσεις:
Στο διάσημο έργο του Μοντεσκιέ «Το Πνεύμα των Νόμων» (1748) γίνεται μια πλήρης ανάλυση της αναγκαιότητας ενός διαχωρισμού των εξουσιών (σε νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική), όπου η (συχνή στην ανθρώπινη φύση) τάση για διεύρυνση έως κατάχρηση της εξουσίας που κατέχει κάποιο άτομο (ή ομάδα ατόμων) να σταματά υποχρεωτικά από μια άλλη εξουσία. Σε διαφορετική περίπτωση οδηγούμαστε σε έναν ανεξέλεγκτο «δεσποτισμό», που οδηγεί στην ουσιαστική κατάργηση κάθε δημοκρατίας και τελικά σε εκφυλισμό της ίδιας της κοινωνίας.
Πέρα όμως από αυτή την Αρχή (η οποία υποτίθεται ότι πρέπει να γίνεται σεβαστή σε κάθε δημοκρατία και δυστυχώς αυτό δεν συμβαίνει πάντα), η υποχρέωση του κάθε Ηγέτη (της Εκτελεστικής Εξουσίας) να λογοδοτεί στις άλλες Εξουσίες ή/και να πρέπει να τις πείσει πριν να προχωρήσει σε μια σημαντική απόφαση και η σχετική συζήτηση που γίνεται με ανταλλαγή λογικών επιχειρημάτων, οδηγεί σε σωστότερες αποφάσεις και σε αποφυγή σημαντικών σφαλμάτων με αποτελέσματα ολέθρια τόσο για την συγκεκριμένη χώρα και κοινωνία, όσο και για τον ηγέτη που έλαβε και εξετέλεσε τη λανθασμένη, αλλά αποκλειστικά δική του απόφαση.
Η παρατήρηση αυτή ισχύει πολύ περισσότερο στη σύγχρονη εποχή, όπου τα εξωτερικά και εσωτερικά προβλήματα κάθε χώρας είναι πιο πολύπλοκα και η πιθανότητα αβλεψίας και λάθους πολύ μεγαλύτερη.
Παραδόξως, την «δόξα» για μια σωστή απόφαση και κίνηση, καρπώνεται σχεδόν πάντα ο Ηγέτης και όχι το σύνολο αυτών που τον απέτρεψαν από το λάθος και του συνέστησαν το σωστό. Είναι δηλαδή προς το συμφέρον του εκάστοτε Ηγέτη που κυβερνάει μια χώρα να συμβουλεύεται τους εκπροσώπους των άλλων εξουσιών και να μην έχει το δικαίωμα να τους αγνοεί. Αυτό όμως προϋποθέτει ότι ο ηγέτης δεν θεωρεί τον εαυτό του αλάνθαστο και «άχαστο», δηλαδή ότι έχει διατηρήσει ένα minimum λογικής και αυτογνωσίας… πράγμα που δεν είναι καθόλου αυτονόητο!
Η περίπτωση της εισβολής και του (μακροχρόνιου όπως αποδεικνύεται) πολέμου στην Ουκρανία, ο Πούτιν δικαιολόγησε την αποκλειστικά δική του απόφαση με τη φράση:
«Δεν είχα άλλη επιλογή»!
Το εξωφρενικό πρώτο ενικό του ρήματος «είχα» είναι εξ ίσου ανατριχιαστικό με την ίδια την επιλογή.
Εξ ίσου όμως τρομακτικό είναι το γεγονός ότι δεν βρέθηκε κανείς από την (όποια) ηγετική ομάδα της Ρωσίας να του υποδείξει (έστω…) ότι υπάρχουν και άλλες επιλογές.
Δεν τόλμησε κανείς να του υποδείξει ότι τα (υπαρκτά βεβαίως…) προβλήματα με την Ουκρανία θα μπορούσαν να λυθούν και χωρίς πόλεμο (μετά συγχωρήσεως…) δηλαδή (ορθότερα!) χωρίς «ειδική στρατιωτική επιχείρηση», όπως ο ίδιος την αποκαλούσε.
Δεν θα μπορούσαν π.χ. να εγκαινιασθούν μια σειρά συζητήσεων και διαπραγματεύσεων ανάμεσα στις δύο χώρες για τα δικαιώματα των ρωσόφωνων της Ουκρανίας, για μια πιο δίκαιη διευθέτηση στα σύνορα και γενικά για όλα τα διμερή ζητήματα και μάλιστα υπό την αιγίδα του ΟΗΕ;
Και όλα αυτά να επικυρωθούν από αδιάβλητα δημοψηφίσματα και πάλι υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και του Συμβουλίου Ασφαλείας, στο οποίο τυχαίνει να είναι η Ρωσία μόνιμο μέλος;
Παρεμπιπτόντως:
Ένας επιθετικός πόλεμος δεν αποτελεί ποτέ την «μόνη δυνατή επιλογή», τουλάχιστον στις μέρες μας. Στην πράξη, είναι η χείριστη επιλογή γιατί σχεδόν πάντα δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από όσα υποτίθεται ότι θα λύσει, ακόμη και αν είναι νικηφόρος.
Οι Ουκρανοί είχαν κι αυτοί αρκετές ευκαιρίες να αποτρέψουν την εισβολή και τον πόλεμο, όπως εξηγώ στο προηγούμενο άρθρο.
Από τη στιγμή όμως που δέχτηκαν την επίθεση, δεν είχαν πράγματι άλλη επιλογή από το να αμυνθούν.
… …
Και αφού έθεσε ο Πούτιν σε εφαρμογή την απόφαση, που έλαβε γιατί «δεν είχε άλλη επιλογή» και πάλι δεν βρέθηκε κάποιος από την ηγετική ομάδα της χώρας να παραιτηθεί, έστω «για προσωπικούς λόγους» ή «λόγους υγείας»; Όλοι τελικά συμφώνησαν; Όλοι είναι ευχαριστημένοι με την εξέλιξη των γεγονότων; Ή όλοι φοβούνται; Και αν ναι, φοβούνται για τη ζωή τους ή απλά για τη θέση τους;
Τα ερωτήματα αυτά έχουν μια απλή απάντηση: Ο ίδιος ο δικτάτορας τους είχε επιλέξει και μάλιστα με κριτήριο να είναι απλώς καλοί χειροκροτητές των δικών του αποφάσεων και να μην τολμήσουν ποτέ να τις αμφισβητήσουν, ακόμη και όταν αυτές έρχονται σε άμεση και κραυγαλέα αντίθεση με αυτά που οι ίδιοι είχαν δηλώσει λίγο καιρό πριν, όπως για παράδειγμα ο Σεργκέι Λαβρόφ, του οποίου την χαρακτηριστική περίπτωση εκθέτουμε στο επόμενο κεφάλαιο.
Βλέπουμε τελικά ότι με την «ενός ανδρός αρχή» ή «δεσποτισμό» ή «απολυταρχία», οδηγούμαστε πράγματι σε εκφυλισμό της κοινωνίας, όπως είχε προβλέψει ο Μοντεσκιέ, και μάλιστα προτού εκδηλωθεί η καταστροφή μετά από τα ολέθρια σφάλματα του «ηγέτη – δεσπότη».
… … …
Η αντιστροφή της λογικής από έναν «σοβαρό» Υπουργό Εξωτερικών
Πριν ξεσπάσει η κρίση στην Ουκρανία, θεωρούσα (όπως και πολλοί άλλοι) τον Σεργκέι Λαβρόφ ένα «σοβαρό, μετριοπαθή, αμερόληπτο, λογικό, μετρημένο και λιγόλογο» υπουργό εξωτερικών.
Σ’ αυτό ίσως βοηθούσε το παρουσιαστικό του: Υπερβολικά σκυθρωπό και ίσως λίγο μελαγχολικό ύφος και η βαθιά φωνή του.
Μάλιστα θα μπορούσε να υπάρχει και μια δικαιολογία γι’ αυτή την εικόνα, του τύπου: «Αφού έχει να αντιμετωπίσει τόσο σοβαρά – δυσεπίλυτα προβλήματα και τόσο δυσάρεστες καταστάσεις σε όλο τον κόσμο, πώς να μην είναι στεναχωρημένος… ο καημένος!»
Το διάστημα στο οποίο η Ρωσία μάζευε τα στρατεύματα στην Ουκρανία είχε «μαλλιάσει η γλώσσα του» να «εξηγεί» πως «είναι αναφαίρετο δικαίωμα της χώρας του να κάνει γυμνάσια όπου γουστάρει στο έδαφός της» (και στο έδαφος της Λευκορωσίας «φυσικά»…) και «δικαιολογημένα αγανακτούσε» με τους δυτικούς που έλεγαν ότι μπορεί και να σχεδιάζεται εισβολή.
… …
Μέχρι που έγινε το «μπαμ!» (κατά κυριολεξίαν και μεταφορικώς) της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» που … δεν αποτελούσε ούτε εισβολή (!) ούτε πόλεμο (!!) όπως ο ίδιος και το αφεντικό του διακήρυσσαν.
Μετά από αυτό, ο έως τότε «σοβαρός» Λαβρόφ ξεκίνησε τις ανεκδιήγητες μπούρδες δεξιά και αριστερά, όπως:
Κάναμε την «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» για να προλάβουμε και να αποτρέψουμε τον… πόλεμο (!!!), που «σχεδίαζαν ορισμένοι ξένοι ηγέτες εναντίον της Ρωσίας» και πιο συγκεκριμένα «οι Ουκρανοί που διατηρούσαν στρατιωτική υποδομή απειλητική για την Ρωσία».
[Εδώ παρατηρούμε με ενδιαφέρον ότι χρησιμοποιεί με άνεση τη λέξη «πόλεμος» όταν αυτός δεν συμβαίνει, αλλά απλά τον πιθανολογεί ή τον «φοβάται», αλλά δεν χρησιμοποιεί την ίδια λέξη όταν πράγματι συμβαίνει πόλεμος και μάλιστα σκληρός, βίαιος, πολυμέτωπος και ανελέητος. Το ίδιο περίπου είπε και ο ίδιος ο Πούτιν μετά τον «εορτασμό για τη νίκη κατά των ναζί» σε συνέντευξη: Μόνο που αυτός χρησιμοποίησε τελικά τον όρο «αποτρεπτικός πόλεμος». Μάλλον θα του ξέφυγε…]
2) «Τα πυρηνικά όπλα βρίσκονται μόνο στα μυαλά των δυτικών πολιτικών και καθόλου στα μυαλά των Ρώσων»… είπε αφού ο δικτάτορας – αφεντικό του είχε μιλήσει σαφέστατα και ξεδιάντροπα ότι μπορεί και να τα χρησιμοποιήσει «αν αναγκαστεί» και αφού είχε θέσει σε κατάσταση «ύψιστης ετοιμότητας» το πυρηνικό του οπλοστάσιο.
3) «Εμείς χτυπάμε μόνο στρατιωτικούς στόχους. Ποτέ σπίτια και νοσοκομεία. Αυτά τα κάνουν οι Ουκρανοί νεοναζί ως προβοκάτσια για να κατηγορήσουν εμάς. Μάλιστα χρησιμοποιούν τους αμάχους σαν ανθρώπινη ασπίδα … »
[Τι να πει κανείς… δεν φτάνει που σκοτώνονται τόσοι άνθρωποι, θα πρέπει και να αισθάνονται και τύψεις γιατί άθελά τους παίζουν το ρόλο της ανθρώπινης ασπίδας για να προστατέψουν τους “νεο-ναζιστές” από τους καλούς – δημοκρατικούς – αντιναζιστές Ρώσους]
4) «Οι εχθροπραξίες συνεχίζονται εξ αιτίας των Ουκρανών που επιμένουν να αντιστέκονται. Αν είχαν συνθηκολογήσει αμέσως, δεν θα συνεχίζονταν»
[Σα δεν ντρέπονται τα παλιόπαιδα να αντιστέκονται με όπλα στους «αδελφούς» Ρώσους, αντί να αφήσουν να τους αιχμαλωτίσουν ή να τους σκοτώσουν (σαν «νέο-ναζιστές» που τους θεωρούν) και να υποδουλώσουν τη χώρα τους με όλη τους την άνεση… ]
5) «Οι Ουκρανοί έχουν μαζέψει στη χώρα εκατομμύρια όπλα. Έχουν μετατρέψει την Ουκρανία σε ένα απέραντο οπλοστάσιο».
[Πράγματι. Αντί να κάτσουν να γίνουν υποτελείς στη μεγάλη «κοινή Πατρίδα» και μάλιστα «για το καλό τους», το έχουν ρίξει στη συλλογή όπλων από όλο τον κόσμο… Τι νεοναζιστική διαστροφή κι αυτή… ]
6) Ο πρόεδρος της Ουκρανίας Ζελένσκι είναι «ο νέος Εβραίος Χίτλερ» [Εδώ νομίζω ότι κάθε σχόλιο περισσεύει…]
7) «Η ΕΕ μετατράπηκε από μια εποικοδομητική οικονομική πλατφόρμα, όπως είχε δημιουργηθεί, σε έναν επιθετικό και φιλοπόλεμο παράγοντα που επιδεικνύει ήδη τις φιλοδοξίες του πολύ πιο πέρα από την ευρωπαϊκή ήπειρο»
[Παρόμοιες δηλώσεις έχουν ωστόσο μια χρησιμότητα: Δοκιμάζουν και ασκούν την υπομονή και δυνατότητα αυτοσυγκράτησης όσων τις ακούνε]
… … …
Μία εξήγηση υπάρχει σε όλα αυτά που λέγονται από τον Πούτιν, τον Λαβρόφ και την παρέα τους:
Είτε τα έχουν εντελώς χαμένα, είτε περνούν όλους εμάς για ηλίθιους, είτε έχουν αποκτηνωθεί εντελώς, είτε συμβαίνουν ταυτόχρονα όλα τα παραπάνω.
… … …
Αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με τη στάση των δυτικών
Σχετικά με τα απολυταρχικά καθεστώτα και τη στάση των Δημοκρατιών απέναντί τους
Η αρχή «δεν επεμβαίνουμε στα εσωτερικά άλλων χωρών» είναι καταρχήν σωστή και φαίνεται λογική, μολονότι σε τέτοια καθεστώτα παραβιάζονται βασικές αρχές των «δικαιωμάτων του ανθρώπου», έτσι όπως περιγράφονται στον Καταστατικό Χάρτη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.
Αναρωτιέται έτσι κάποιος (ευλόγως υποθέτω…) γιατί χώρες με απολυταρχικά καθεστώτα παραμένουν παραταύτα ισότιμα μέλη του ΟΗΕ.
Αν αυτά σας φαίνονται εντελώς θεωρητικά και άρα ανεφάρμοστα, ας πάμε σε κάτι πιο πρακτικό:
Σε χώρες με απολυταρχικά καθεστώτα υπάρχει συχνά ένας ηγέτης που αποφασίζει ανεξέλεγκτα για τα πάντα.
Με ποια λογική οι υπόλοιπες δημοκρατικές χώρες θεωρούν την (ουσιαστικά υπόδουλη στον «ηγέτη» της) χώρα με το απολυταρχικό καθεστώς, άξια και ικανή για ισότιμες διμερείς σχέσεις και οικονομικές συνεργασίες πάσης φύσεως; Δεν ευνοείται με αυτόν τον τρόπο η διαιώνιση της απολυταρχίας στις χώρες αυτές; Και πόσο σίγουρες είναι οι δημοκρατικές χώρες ότι οι ηγέτες – δικτάτορες θα τηρήσουν τις όποιες συμφωνίες συναφθούν;
Τέλος, κάτι ακόμα πιο πρακτικό και επίκαιρο:
Όλοι οι άνθρωποι έχουν πιθανότητα να «την ψωνίσουν» και να καταστούν παρανοϊκοί. Ο απολυταρχικός «ηγέτης» είναι από τη φύση του ακόμα πιο επιρρεπής να καταστεί παρανοϊκός μεγαλομανής και επικίνδυνος για πόλεμο με άλλες χώρες. Μάλιστα, όσο πιο ισχυρή στρατιωτικά είναι η χώρα που κυβερνά, τόσο περισσότερο αυξάνεται η πιθανότητα για αυτό.
Στην περίπτωση της Ρωσίας του Πούτιν το ζήτημα καθίσταται εξαιρετικά πρακτικό και τραγικά επίκαιρο:
Γιατί οι οικονομικές κυρώσεις που (ορθώς) αποφασίστηκαν ΜΕΤΑ την αυθαίρετη εισβολή του στην Ουκρανία και την φρικαλέα κατάσταση που δημιούργησε, να μην έχουν επιβληθεί ΠΡΙΝ την εισβολή, ώστε να την έχουν αποτρέψει;
Η εισβολή και βίαιη προσάρτηση της Κριμαίας και τα «στρατιωτικά γυμνάσια» γύρω από την Ουκρανία (λες και δεν είχε πού αλλού να τα κάνει…) δεν στάθηκαν επαρκές «καμπανάκι» για το τι ήταν πιθανό να επακολουθήσει;
Μια πρώτη απάντηση είναι η εξής τετριμμένη:
“Business as usual” και μεγιστοποίηση κερδών ως «υπέρτατο αγαθό» και «δεν πάνε να κουρεύονται» οι πολίτες των χωρών εκείνων και τα «ανθρώπινα δικαιώματα» τους.
“Μόνο οι δικοί μας πολίτες έχουν ανθρώπινα δικαιώματα. Οι άλλοι… ας πρόσεχαν! …”
Κάθε άλλη απάντηση στο ως άνω ερώτημα είναι φυσικά καλοδεχούμενη.
Ωστόσο, η περίπτωση του Πούτιν (που περιγράφεται αναλυτικά εδώ), ο οποίος εγκαθιστούσε αργά αλλά σταθερά ένα απολυταρχικό καθεστώς και επιπλέον δεν έκρυβε τον θαυμασμό του για την πάλαι ποτέ πανίσχυρη Σοβιετική Ένωση και την θλίψη του για την κατάρρευσή της, θα έπρεπε να αντιμετωπισθεί πιο προσεκτικά και πιο έγκαιρα. Αντίθετα όλο και περισσότερες δυτικές χώρες βρέθηκαν εξαρτημένες από το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο που το καθεστώς Πούτιν τους προμήθευε.
… …
Σχετικά με γεγονότα που προηγήθηκαν.
Εδώ αναφερόμαστε στην περίφημη «επανάσταση αξιοπρέπειας», Maidan uprising ή Euromaidan, που οδήγησε στην καθαίρεση του φιλορώσου προέδρου Γιανουκόβιτς και η οποία τελικά υπήρξε η αφορμή για την εισβολή και προσάρτηση της Κριμαίας από τον Πούτιν και τον εμφύλιο πόλεμο που επακολούθησε.
Αυτή υπήρξε τεράστιο λάθος από μέρους των Ουκρανών πολιτών που την οργάνωσαν και μετείχαν σ’ αυτήν, τη στιγμή που μπορούσαν κάλλιστα να περιμένουν απλά τη λήξη της θητείας του Γιανουκόβιτς, ώστε να γίνει η σύνδεση της χώρας με την Ευρωπαϊκή Ένωση από τον επόμενο πρόεδρο, που προφανώς θα ήταν άλλος. Τελικά αυτός που την εκμεταλλεύτηκε ήταν ο ίδιος ο Πούτιν, που δεν αποκλείεται να είχε κάνει και τους ανάλογους σχεδιασμούς.
Υπάρχουν όμως πολλές ενδείξεις και θεωρίες ότι αυτή είχε υποκινηθεί σε μεγάλο βαθμό από την αμερικανική CIA, η οποία ξεφυτρώνει σαν μαϊντανός (maidan!) εκεί που δεν τη σπέρνουν και συχνά οδηγεί στα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που επεδίωκαν οι ΗΠΑ.
Μπορεί φυσικά να μην υπάρχει συμμετοχή των ΗΠΑ στην ολέθρια αυτή εξέγερση, αλλά το βέβαιο είναι ότι οι ΗΠΑ δεν έκαναν τίποτα για να την αποτρέψουν. Αντίθετα, επεδίωκαν φανερά να εξωθήσουν τους Ουκρανούς να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, κάτι που δεν θα ήταν καθόλου επωφελές για την Ουκρανία, όπως είχαμε εξηγήσει και στο προηγούμενο άρθρο και επιπλέον θα αποτελούσε την πιο προκλητική παραβίαση των διαβεβαιώσεων που είχαν δώσει στους Ρώσους ότι δεν προτίθενται να επεκτείνουν τα όρια του ΝΑΤΟ μέχρι τα σύνορά τους.
Παρεμπιπτόντως και όπως πολύ σωστά αναλύεται εδώ, η ένταξη της Ουκρανίας στην δημοκρατική και ευημερούσα Ευρωπαϊκή Ένωση θα ασκούσε πολύ μεγαλύτερη πίεση στο απολυταρχικό καθεστώς της πουτινικής Ρωσίας από την ένταξη στο ΝΑΤΟ, λόγω του (ανύπαρκτου) «εξωτερικού κινδύνου», που αυτό θα προέβαλλε ως δικαιολογία για την επ’ αόριστον συνέχισή του.
… …
Σχετικά με την έννοια της «αποτροπής».
Ο Πούτιν είχε ξεκινήσει τα «γυμνάσια» στα σύνορα με την Ουκρανία, μήνες πριν την εισβολή. Οι (αφελείς) Ευρωπαίοι τα θεωρούσαν «μπλόφα» και μέσο πίεσης. Οι (πιο έξυπνοι) Αμερικανοί ήσαν σίγουροι ότι θα τελικά γίνει εισβολή και μάλιστα από πολλά σημεία.
Γιατί δεν ήρθαν τόσο οι μεν όσο και οι δε σε συνεννόηση με τον Ζελένσκι, ώστε να κάνουν και αυτοί «γυμνάσια» εντός της Ουκρανίας;
Μια δύναμη μερικών δεκάδων χιλιάδων στρατιωτών με τον αντίστοιχο εξοπλισμό θα απέτρεπε ή όχι τον Πούτιν να ξεκινήσει την εισβολή;
Γιατί υπάρχει θεμελιώδης διαφορά:
Η βοήθεια – στρατιωτική εμπλοκή (που ζητούσε από την αρχή ο Ζελένσκι και που τελικά δεν πήρε) ΜΕΤΑ την εισβολή ισοδυναμούσε με είσοδο σε έναν πόλεμο που ήδη διεξάγεται, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Αντίθετα η παρουσία στρατευμάτων ΠΡΙΝ την εισβολή και μάλιστα μετά από πρόσκληση της νόμιμης κυβέρνησης της Ουκρανίας ισοδυναμούσε με «πρόληψη – αποτροπή εχθροπραξιών» και διασφάλιση τελικά της ειρήνης.
Ο Πούτιν, που «διαρρήγνυε τα ιμάτιά του» ότι ΔΕΝ πρόκειται να κάνει εισβολή, θα ήταν κάπως δύσκολο να θεωρήσει την παρουσία στρατευμάτων σε χώρα «που δεν απειλείται με εισβολή» ως αιτία πολέμου.
Φυσικά, Πούτιν είναι αυτός, θα μπορούσε να λέει ό,τι του κατέβει για να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα.
Όμως, έστω και έτσι, είναι πολύ πιθανό να είχε αρκεστεί σε διαμαρτυρίες και προπαγάνδα για εσωτερική κατανάλωση και τελικά να μην είχε αποτολμήσει το μοιραίο βήμα.
… …
Σχετικά με τη λήξη του πολέμου
Είναι προφανές ότι ένας πόλεμος είναι κάτι ολέθριο, καταστροφικό και απάνθρωπο και ως εκ τούτου καλό είναι να μην αρχίζει ποτέ. Συνακόλουθα, όταν ένας πόλεμος ξεκινάει παρ’ όλα αυτά, καλό είναι να λήξει το συντομότερο, χωρίς όμως ο επιτιθέμενος να έχει αποκομίσει κέρδη από αυτόν, για τον απλούστατο λόγο ότι, αν βγει κερδισμένος, θα είναι έτοιμος ανά πάσα στιγμή να ξεκινήσει έναν επόμενο.
Δεν είναι καν χρήσιμο, ούτε φυσικά πρέπει να επιδιώκεται πάση θυσία ο επιτιθέμενος να καταλήξει «ταπεινωμένος και εξασθενημένος», όταν αυτό έχει ως προϋπόθεση την παράταση του πολέμου επί πολύ χρόνο. Και αυτό για τον προφανή λόγο ότι έτσι ο αμυνόμενος θα ζημιωθεί ακόμα περισσότερο, τόσο λόγω των καταστροφών που θα έχει υποστεί, όσο και κυρίως λόγω των απωλειών σε ανθρώπινες ζωές.
Οι δυτικές χώρες έπραξαν και πράττουν άριστα που στηρίζουν την Ουκρανία με αποστολές στρατιωτικού υλικού. Παράλληλα ωστόσο είναι λογικό να συνηγορούν υπέρ της έναρξης και συνέχισης των διαπραγματεύσεων για τον για τον όσο γίνεται συντομότερα τερματισμό του πολέμου.
Και τούτο διότι οι διαπραγματεύσεις θα είναι τόσο περισσότερο ειλικρινείς και αποτελεσματικές όσο τα δύο εμπόλεμα μέρη ζημιώνονται από τη συνέχιση του πολέμου, γιατί μόνο υπό παρόμοιες συνθήκες θα μπορούν να συμβάλουν στην επίλυση των χρόνιων προβλημάτων που οδήγησαν στο ξέσπασμα του πολέμου.
Αν περιμένουμε κάποιος από τους δύο να νικήσει τον αντίπαλό του κατά κράτος, τότε δεν θα έχουμε διαπραγματεύσεις ουσίας, αλλά συνθηκολόγηση, όπου τα προβλήματα θα παραμένουν ανεπίλυτα, ενώ θα έχουν προκύψει και άλλα ακόμα πιο έντονα λόγω των καταστροφών, της ταπείνωσης, των θανάτων και του μίσους.
Τα παραπάνω όμως δεν επιδιώκονται από όλες τις δυτικές δυνάμεις. Υπάρχουν κάποιες (κάποιοι εδώ συμπεριλαμβάνουν τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο) που δεν δείχνουν να «καίγονται» για σύντομο τερματισμό του πολέμου και προτιμούν να ηττηθεί και ταπεινωθεί η Ρωσία όσο και αν αυτό αποβαίνει σε βάρος της ίδιας της Ουκρανίας.
Αν αυτό πράγματι συμβαίνει, οι δυτικές αυτές δυνάμεις εμφανίζονται να επιδιώκουν να αποκομίσουν «κέρδη» (έτσι τουλάχιστον νομίζουν) από την γενναιότητα και την αυταπάρνηση που δείχνουν οι Ουκρανοί, ενώ οι ίδιοι οι αμυνόμενοι Ουκρανοί εξακολουθούν να καταστρέφονται από τον πόλεμο.
Είναι άραγε τυχαίο ότι οι χώρες που εξαρτώνται λιγότερο από το ρωσικό φυσικό αέριο είναι οι ίδιες που φαίνεται να εύχονται τη συνέχιση του πολέμου «δι’ αντιπροσώπου» μέχρι να γονατίσει η Ρωσία και ο Πούτιν;
Κάτι φυσικά που ούτε οι ίδιες υπολόγιζαν ως πιθανό ενδεχόμενο, γιατί ουδείς προέβλεπε πόσο σθεναρή και επιτυχής (μέχρι ενός σημείου τουλάχιστον) θα είναι η αντίσταση των Ουκρανών;
Ευλόγως αναρωτιέται κανείς τι είδους «κέρδη» αναμένονται από μια ενδεχόμενη «ταπείνωση» της Ρωσίας, πέραν της ικανοποίησης ενός αισθήματος χαιρεκακίας και μιας προσδοκίας ανατροπής του Πούτιν και απαλλαγής της Ρωσίας και της ανθρωπότητας από τον συγκεκριμένο ψυχικά ασταθή και διαταραγμένο δικτάτορα, πράγμα όμως που μόνο σίγουρο δεν είναι.
Ακόμα και έτσι όμως, γεννιέται το επόμενο ερώτημα: Πόσες χιλιάδες ανθρώπων πρέπει να πεθάνουν προκειμένου να ανατραπεί ο Πούτιν;
Είναι άραγε αυτή η ενδεδειγμένη στάση κάποιων χωρών που θέλουν να εμφανίζονται ως σοβαρές, δημοκρατικές και φιλειρηνικές;
… …
Το κεφάλαιο αυτό που αφορά τις (ενδεχόμενες και αμφιλεγόμενες) ευθύνες των δυτικών χωρών – «συμμάχων της Ουκρανίας» έχει γραφεί υπό μορφή ερωτημάτων για δύο κυρίως λόγους:
Ο πρώτος είναι γιατί τίποτα από αυτά που εκτίθενται εδώ δεν έχουν επαρκώς τεκμηριωθεί, ώστε να αποτελούν ιστορικά γεγονότα. Υπάρχουν όμως ως ερωτήματα που τίθενται απολύτως δικαιολογημένα από πολίτες που ανήκουν και αυτοί στη Δύση και εμφορούνται από τα αντίστοιχα ιδανικά της δημοκρατίας, του ανθρωπισμού και της ειρηνικής επίλυσης των προβλημάτων, οπότε και ανησυχούν μήπως αυτά δεν υπηρετούνται επαρκώς από την πολιτική που ασκείται.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ανάμεσα στη Ρωσία του Πούτιν, στην Ουκρανία των ανεπαρκών πολιτικών της και την Δύση, η τελευταία έχει σαφώς την μικρότερη ευθύνη για όσα τραγικά συμβαίνουν στην Ουκρανία.
… … …
Οι χώρες-κράτη, τα σύνορα και οι κάτοικοι
Η έννοια της χώρας είναι κάτι περισσότερο από μια περιοχή της γης, στην οποία απλά κατοικούν άνθρωποι. Για τους κατοίκους αυτούς (την πλειοψηφία τους τουλάχιστον) αποτελεί το «σπίτι τους», την «μάνα τους» (υπό την ευρεία έννοια), ένα βασικό σημείο αναφοράς και πηγή ενός αυτοπροσδιορισμού, μιας και αποτελεί ψυχική ανάγκη των ανθρώπων η αίσθηση ότι ανήκουν σε ένα ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, το οποίο σταδιακά μετεξελίσσεται και αποκτά υπόσταση «λαού», που με τη σειρά του θεωρεί την χώρα «πατρίδα» του και κοιτίδα του «έθνους», στο οποίο αισθάνεται ότι ανήκει (με όλα τα εθνολογικά χαρακτηριστικά, όπως γλώσσα, κοινή ιστορία, θρησκεία κλπ).
Αν η πατρίδα προσφέρει στα «τέκνα» της όλα αυτά που έχουν ανάγκη, αυτά με τη σειρά τους θα νιώθουν την υποχρέωση να της τα ανταποδώσουν και να κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν ώστε η πατρίδα τους να συνεχίσει να υπάρχει. Και για να υπάρχει πατρίδα θα πρέπει σταδιακά να οργανώνεται ως «κράτος» με συγκεκριμένη δομή, πολίτευμα και νόμους, τα οποία θα είναι προϊόντα της έγκρισης της πλειοψηφίας του ίδιου του λαού – «πολιτών» χωρίς έξωθεν επιβολή από άλλα κράτη και άλλους λαούς. Η ελευθερία που αισθάνεται έτσι κάθε πολίτης προϋποθέτει την ανεξαρτησία και ακεραιότητα της πατρίδας του, για τις οποίες έχει και αναγνωρίζει ως καθήκον να αγωνίζεται, θέτοντας σε κίνδυνο ακόμη και τη ζωή του.
Όλα αυτά τα λίγο – πολύ γνωστά υπενθυμίζονται για να καταστεί φανερό ότι οι έννοιες της χώρας (πατρίδας) και πολιτών (λαού) είναι τόσο αλληλένδετες ώστε να είναι λανθασμένη κάθε προσπάθεια να θεωρηθεί ότι η μία έχει μεγαλύτερη αξία από την άλλη.
… …
Κάθε κράτος έχει σύνορα, τα οποία ωστόσο δεν αποτελούν πάντα προϊόν ελεύθερης επιλογής από μέρους των κατοίκων τους, ούτε αντιστοιχούν πάντα κατά τον βέλτιστο τρόπο σε αυτό που οι κάτοικοι θεωρούν «πατρίδα» και «έθνος».
Με αυτό ως δεδομένο, το «απαραβίαστο των συνόρων» που υιοθετείται διεθνώς ως απαράβατος κανόνας θα ήταν καλύτερα να ακολουθείται κατά περίπτωσιν.
Για παράδειγμα: Μια εθνικοαπελευθερωτική εξέγερση ή κίνημα πρέπει να αποδοκιμάζεται και να καταδικάζεται γιατί «αλλάζει τα σύνορα», που είχαν δημιουργηθεί από μια βίαιη κατάκτηση ή κάποια συνθήκη – συναλλαγή «άνωθεν»;
Ήταν σωστό ή λάθος το ότι δημιουργήθηκε και αναγνωρίστηκε το ελληνικό κράτος το 1829; Αυτό δεν άλλαζε τα έως τότε σύνορα της οθωμανικής αυτοκρατορίας; Ήταν λάθος η επέκταση της Ελλάδας μετά τους βαλκανικούς πολέμους;
Και για να πάμε σε παραδείγματα πιο πρόσφατα, μετά την ίδρυση του ΟΗΕ:
– Ήταν λάθος η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ; Ήταν λάθος η παραχώρηση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα; Η ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας; Η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας; Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης; Ο χωρισμός της Τσεχοσλοβακίας μετά από δημοψήφισμα; Η επανένωση των δύο Γερμανιών; Η απόσχιση του Μπαγκλαντές;
– Είναι «τρομοκράτες» οι Κούρδοι που επιζητούν την ανεξαρτησία τους;
Αν με το «απαραβίαστο των συνόρων» υπονοείται ότι δεν πρέπει μια ισχυρότερη στρατιωτικά χώρα να κατακτά και να προσαρτά μια γειτονική της με τη δύναμη των όπλων, αυτό είναι πράγματι μια σωστή αρχή, γιατί αφενός μεν καμία βία δεν δημιουργεί «δίκαιο», αλλά ακριβώς το αντίθετο, αφετέρου δε ο πόλεμος είναι ό,τι χειρότερο και παραπέμπει στο νόμο της ζούγκλας, τον οποίο υποτίθεται ότι απεχθανόμαστε και θέλουμε να θέσουμε οριστικά το περιθώριο.
Πιο λογική φαίνεται η επανεξέταση κάποιων συνόρων από τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς κάτω από αυστηρούς κανόνες (για να μη γίνεται κατάχρηση) και μετά από ενδελεχή εξέταση των συνθηκών υπό τις οποίες είχαν ορισθεί τα σύνορα και αφού ληφθεί σοβαρά υπόψιν η επιθυμία της πλειοψηφίας των κατοίκων με αδιάβλητα δημοψηφίσματα.
Ένας διεθνής οργανισμός παγκοσμίου εμβελείας όπως ο ΟΗΕ έχει όλα τα μέσα και τη δυνατότητα να οργανώσει σειρά διασκέψεων και εκδηλώσεων για τη λύση συνοριακών και άλλων διαφορών ανάμεσα σε γειτονικά κράτη με ανάμιξη – όσμωση εθνοτήτων, καθώς και αντιμετώπιση αλυτρωτικών προβλημάτων από έθνη χωρίς κράτος όπως είναι π.χ. οι Κούρδοι.
Αντίθετα, δεν διαθέτει κανένα μέσο για να επιβάλει δια της βίας τις όποιες αποφάσεις του, οι οποίες καθίστανται τελικά ευχολόγια και σημεία αναφοράς χωρίς πρακτικό αποτέλεσμα, όπως π.χ. είναι οι αποφάσεις για την παράνομη εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο και τώρα για την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Έτσι, με την άκαμπτη στάση του απέναντι στο «απαραβίαστο των συνόρων», συμβάλλει στο να εξωθεί τα πράγματα εκεί ακριβώς που δεν θέλει, δηλαδή στον πόλεμο.
Πόσο δύσκολο ήταν τελικά να φανταστεί κανείς ότι με τους ξεροκέφαλους και ανόητους Ουκρανούς πολιτικούς αφενός και με τον μεγαλομανή, πολεμοχαρή και αδίστακτο δικτάτορα Πούτιν αφετέρου, τα πράγματα θα οδηγούνταν εκεί, όπου ο τελευταίος θα δήλωνε ότι «δεν είχε άλλη επιλογή» από την παραβίαση των συνόρων με τη βία και την αιματοχυσία;
Και μάλιστα παραμένοντας η Ρωσία μέλος του ΟΗΕ και μάλιστα του Συμβουλίου Ασφαλείας του;
Είναι τελικά να τρελαίνεται κανείς…
… … …
Κάποιες δυσάρεστες διαπιστώσεις και σκέψεις
Κάποιες έννοιες που απαιτούν διευκρίνιση
Όταν μιλάμε και μάλιστα για πολύ σοβαρά ζητήματα, καλό είναι να χρησιμοποιούμε έννοιες σε σαφές και ίδιο για όλους περιεχόμενο. Σε διαφορετική περίπτωση, η επιζητούμενη συνεννόηση δύσκολα επιτυγχάνεται. Ωστόσο, αυτός ο απλός και αυτονόητος κανόνας παραβιάζεται συχνά και κατά σύστημα στη χρήση π.χ. των λέξεων «αναθεωρητισμός» και «εθνική κυριαρχία».
Ο «αναθεωρητισμός» κάποιων κρατικών συνόρων και άλλων καταστάσεων που αφορούν σημαντικά τμήματα πληθυσμών, ακόμη και διεθνών συνθηκών, δεν είναι ούτε επιθυμητός, ούτε ευχάριστος.
Καθίσταται όμως «αναγκαίο κακό» και «μη χείρον», όταν υπάρχουν σοβαρά προβλήματα, τα οποία επιδεινώνονται όσο περνάει ο καιρός και οδηγούνται σταδιακά σε συγκρούσεις, σκοτωμούς ή και σε γενικευμένη σύρραξη. Αρκεί να υπονοείται ότι η όποια αναθεώρηση θα γίνει με ειρηνικά μέσα και θα επικυρωθεί από τους πολίτες, τους οποίους θα αφορά.
Ο όρος «εθνική κυριαρχία» χρησιμοποιείται καταχρηστικά γιατί συνήθως υπονοεί «κρατική κυριαρχία» παρά το ότι είναι γνωστό σε όλους ότι οι έννοιες «έθνος» και «κράτος» όχι μόνο δεν συμπίπτουν, αλλά πολλές φορές έρχονται σε αντίθεση. Για παράδειγμα η εθνική κυριαρχία των Κούρδων εμποδίζεται από την κρατική κυριαρχία της Τουρκίας.
Η εξαφάνιση της αποικιοκρατίας, η διάλυση των αυτοκρατοριών του παρελθόντος και η δημιουργία «κρατών – εθνών» αποτελεί θετικό βήμα και κατάκτηση της ανθρωπότητας. Ωστόσο, η ύπαρξη εθνικών μειονοτήτων μέσα σε κράτη έθνη δεν είναι κάτι κακό και αντίθετα συμβάλλει στην αλληλοκατανόηση, αρκεί οι μειονοτικοί πληθυσμοί να περνούν καλά μέσα στα κράτη που τους φιλοξενούν και να μπορούν, όποτε θέλουν, να μετακομίσουν στο κράτος που αντιστοιχεί στο δικό τους έθνος, που καλό θα είναι να υπάρχει…
… …
Οι διεθνείς οργανισμοί, οι Αρχές και το κύρος τους
Για τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και τις πιθανές ευθύνες του στην ουκρανική κρίση αναφερθήκαμε ακροθιγώς παραπάνω και δεν θα επανέλθουμε.
Οφείλουμε όμως να θυμίσουμε ότι, ενώ ο ΟΗΕ ιδρύθηκε μετά τον καταστροφικό Β Παγκόσμιο Πόλεμο με στόχο να αποτρέψει μελλοντικές πολεμικές συρράξεις, έχει αποτύχει σε μεγάλο βαθμό στον στόχο του αυτόν, καθόσον έχουν γίνει πάρα πολλοί πόλεμοι με εκατομμύρια θύματα και τον ΟΗΕ σε ρόλο παρατηρητή. Στην ουσία έχει μετατραπεί σε ένα φόρουμ ανταλλαγής απόψεων και έκδοσης αποφάσεων χωρίς κανένα πρακτικό αντίκρισμα.
Για να διατηρήσει την χρησιμότητα και το κύρος του οφείλει να κάνει τουλάχιστον δύο πράγματα:
Α) Να εκπονεί σοβαρές μελέτες αξιοποιώντας όλο το υπάρχον παγκοσμίως επιστημονικό δυναμικό, που να επιλαμβάνεται και να δίνει σωστές λύσεις σε σοβαρά διεθνή προβλήματα, όπως για παράδειγμα είχε κάνει με τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (που ευτυχώς προσυπέγραψαν τα περισσότερα κράτη, αλλά όχι η Τουρκία) ή με το κυπριακό («σχέδιο Ανάν», που περιέργως και δυστυχέστατα υπερψήφισαν οι Τουρκοκύπριοι αλλά όχι οι Ελληνοκύπριοι…). Στην τελευταία περίπτωση, θα έπρεπε να έχει επανέλθει, κάτι όμως που δεν έκανε…
Β) Να επιφυλάσσει κάποιες σοβαρές κυρώσεις για τα μέλη του που δεν ευθυγραμμίζονται με τις αποφάσεις του. Για παράδειγμα αποβολή των κρατών αυτών από τους θεσμούς του για όσο διάστημα αυτά εξακολουθούν να τις περιφρονούν.
Μόνο έτσι θα ανακτήσει το απαιτούμενο κύρος ώστε να υποχρεώνονται τα κράτη μέλη να αναζητούν συναινέσεις και λύσεις αποφεύγοντας σε κάθε περίπτωση τη χρήση βίας.
Για τις ευθύνες του ΝΑΤΟ στην κρίση της Ουκρανίας είχαμε γράψει στο προηγούμενο άρθρο.
Η σοβαρότητα όμως του (υποτιθεμένου ως «επιζητούντος την ειρήνη») οργανισμού αυτού τίθεται σε σοβαρή αμφισβήτηση όταν αφήνει να αιωρείται αμφιβολία για το αν θα επέμβει στην περίπτωση που κάποιο μέλος του (όπως η Ελλάδα) δεχθεί επίθεση από ένα άλλο μέλος του (όπως η Τουρκία). Αυτά τα πράγματα πρέπει να ξεκαθαρίζονται σαφώς και εγκαίρως, αν υπάρχει πραγματική επιθυμία αποτροπής πολεμικών συρράξεων.
… …
Οι επαγγελματίες πολιτικοί, οι επιδιώξεις και το συμφέρον
Τα λάθη είναι ανθρώπινα και πολλές φορές δύσκολο να τα διακρίνεις παρά μόνο εκ των υστέρων.
Για την αποφυγή τους οι κορυφαίοι και επαγγελματίες πολιτικοί έχουν προσλάβει δεκάδες ειδικούς συμβούλους, οι οποίοι υποτίθεται ότι είναι κορυφαίοι στον τομέα τους.
Είναι δύσκολο να ερμηνεύσει κανείς πώς όλοι αυτοί υπέπεσαν σε τόσο κραυγαλέα λάθη και αβλεψίες, των οποίων τις τραγικές συνέπειες αντιλαμβάνεται πλέον κάθε σκεπτόμενος πολίτης.
Μία υποθετική απάντηση θα ήταν ότι τόσο οι πολιτικοί όσο και οι σύμβουλοί τους είναι δέσμιοι της επιδίωξης ενός βραχυπρόθεσμου συμφέροντος (της χώρας τους στην καλύτερη περίπτωση, του ατομικού τους στη χειρότερη) και δεν μπαίνουν στον κόπο να δουν την «μεγάλη εικόνα», δηλαδή το μακροπρόθεσμο συμφέρον της χώρας τους, της υπόλοιπης ανθρωπότητας (γιατί πλέον όλες οι χώρες αλληλοεπηρεάζονται) και, κυρίως, το εάν και κατά πόσον η πολιτική που υποστηρίζουν και εφαρμόζουν υπηρετεί τις Αξίες του Ανθρωπισμού και της Δημοκρατίας, στις οποίες υποτίθεται ότι πιστεύουν.
Θέτουμε απλά το ζήτημα ως απλό ερώτημα γιατί δεν είναι του παρόντος μια εκτενής ανάλυση.
Ωστόσο, εφόσον η πολιτική κάποιων σημαντικών πολιτικών, όπως αυτοί της Γερμανίας ως προς την στάση τους απέναντι στο καθεστώς Πούτιν, αποδείχθηκε εσφαλμένη έως εγκληματική, το λιγότερο που θα περίμενε κανείς θα ήταν να αναγνωρίσουν το σφάλμα τους και να παραιτηθούν από όποια θέση ευθύνης ακόμα κατέχουν, πράγμα που ακόμη δεν είδαμε, με όποια συμπεράσματα θα μπορούσαν να εξαχθούν από αυτό.
… …
Η ευθύνη των ΜΜΕ και των απλών πολιτών
Προφανώς είναι διαφορετικής τάξεως μεγέθους η ευθύνη για τη λήψη κάποιας απόφασης από την ευθύνη της μετάδοσης μιας είδησης ή της αντίδρασης στην απόφαση που έλαβαν κάποιοι άλλοι.
Επισημαίνουμε απλώς ότι τα ΜΜΕ ασχολούνται με τα κάθε φορά νεότερα στοιχεία της «τρέχουσας επικαιρότητας» αφήνοντας συχνά στο περιθώριο αυτά που δεν είναι «νέα», μολονότι παραμένουν στην επικαιρότητα και εξελίσσονται.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία ήταν τις πρώτες εβδομάδες πρώτο ακόμη και αποκλειστικό θέμα σε κάποια κανάλια με δεκάδες απεσταλμένους δημοσιογράφους και αντίστοιχα ρεπορτάζ πολλές φορές την ημέρα. Τώρα, «ξεφούσκωσε» παρά το γεγονός ότι συνεχίζεται αδυσώπητος και πολύνεκρος, ενώ υποχώρησε στις πίσω θέσεις των δελτίων ειδήσεων
Αυτό είναι φυσικό μέχρις ενός σημείου, αλλά σηματοδοτεί μια έλλειψη πραγματικού ενδιαφέροντος για μια συνεχιζόμενη ανθρωπιστική τραγωδία με άδηλο το τέρμα της και τις μακροχρόνιες επιπτώσεις της.
Το απολύτως ανάλογο συνέβαινε ανάμεσα στο 2015 και το 2022 όταν δεν μαθαίναμε απολύτως τίποτα για το τί συμβαίνει στην Ουκρανία, ενώ το καζάνι σιγόβραζε και δημιουργούνταν σιγά – σιγά οι προϋποθέσεις για ό,τι τελικά επακολούθησε.
Οι απλοί πολίτες έχουν προφανώς τη μικρότερη ευθύνη. Οφείλουν ωστόσο να συνειδητοποιήσουν ότι έχουν και αυτοί ρόλο να παίξουν, πολύ μάλιστα περισσότερο όταν μετέχουν σε μια δημοκρατία, όπου πρέπει να έχουν διαμορφώσει μια σαφή και συγκροτημένη άποψη γιατί κάποια στιγμή θα κληθούν να ψηφίσουν τους πολιτικούς που είχαν τις πιο σωστές εκτιμήσεις και την πιο σωστή στάση.
Ωστόσο, σοβαρές, υπεύθυνες και συγκροτημένες σκέψεις δεν είχαμε δει ούτε από τους ίδιους τους πολίτες της Ουκρανίας, οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό άγονταν και φέρονταν από τη στάση τους απέναντι στους Ρώσους (φιλορώσοι ή αντιρώσοι, βλ. και προηγούμενο άρθρο) χωρίς να μπαίνουν στον κόπο να δουν με καθαρό μάτι τις προοπτικές και το μέλλον της ίδιας της πατρίδας τους.
Εκείνοι όμως είχαν κάποια δικαιολογία, λόγω του παρελθόντος της Ουκρανίας. Οι πολίτες των άλλων χωρών ποιά δικαιολογία έχουν όταν χωρίζονται σε δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα (πουτινικοί – φιλορώσοι, αντιπουτινικοί – αντιρώσοι) υποστηρίζοντας με φανατισμό θέσεις και απόψεις χωρίς καν να έχουν ενδιαφερθεί να πληροφορηθούν καλύτερα τα πραγματικά δεδομένα;
Κάνει επίσης εντύπωση το ότι δεν γίνονται πλέον καθόλου διαδηλώσεις για τον τερματισμό του πολέμου, λες και αυτός δεν μας αφορά στο ελάχιστο.
Φαίνεται ότι, τελικά, η στάση όλων αυτών που δεν εμπλέκονται ευθέως στον πόλεμο επηρεάζεται από την «περιρρέουσα ατμόσφαιρα», στην οποία συμβάλλουν αλληλοεπηρεαζόμενα τα ΜΜΕ, οι πολιτικοί και οι πολίτες και αυτή με τη σειρά της έχει οδηγήσει στο να μην δίνεται πλέον στον ουκρανικό πόλεμο η προσοχή που οφείλεται, ενώ η τραγωδία και οι καταστροφές συνεχίζονται χωρίς καμία ένδειξη θετικής διεξόδου.
… … …
Επίλογος
Η εισβολή της Ρωσίας και ο πόλεμος στην Ουκρανία συμβαίνουν σε μια εποχή, στην οποία:
– Η ανθρωπότητα είχε ήδη τη φρικτή εμπειρία από τον Β παγκόσμιο πόλεμο πριν από τόσα πολλά χρόνια, ώστε η Ιστορία να έχει εξαγάγει οριστικά τα συμπεράσματά της.
– Οι μείζονες ιδεολογικές διαφορές που είχαν τροφοδοτήσει τόσους πολέμους και τον ψυχρό πόλεμο που επακολούθησε, έχουν πλέον εξασθενήσει μέσα σε μια κατάσταση παγκοσμιοποίησης, όπου οι δυνατότητες ειρηνικής συνεννοήσεως έχουν φθάσει σε πρωτοφανές σημείο.
– Το ενδεχόμενο ενός πυρηνικού ολέθρου δυστυχώς υπάρχει.
Για τους παραπάνω λόγους υπήρχε η αίσθηση ότι βρισκόμαστε οριστικά και αμετάκλητα μακριά από μια πολεμική σύρραξη, τουλάχιστον στην υποτιθέμενη ως «κοιτίδα του σύγχρονου πολιτισμού» Ευρώπη.
Όλα αυτά διαψεύσθηκαν και κατέρρευσαν δυστυχώς με πάταγο.
Αντίθετα έχουμε πλέον την πολύ μελαγχολική και πικρή αίσθηση ότι η ανθρωπότητα δεν έχει προχωρήσει σχεδόν σε τίποτα και πως όλες οι αναλύσεις, όλα τα ιστορικά διδάγματα και όλοι οι θεσμοί που ιδρύθηκαν μετά τον Β παγκόσμιο πόλεμο δεν είχαν την παραμικρή δυνατότητα να αποτρέψουν μια νέα πολεμική σύγκρουση.
Και αυτό διότι όλες οι Αρχές και Αξίες της Λογικής, του Ανθρωπισμού και της Ειρηνικής Συνύπαρξης έρχονται σε δεύτερη μοίρα σε σχέση με τα πρωτόγονα ένστικτα της επιβολής, της υπηρέτησης στενών κρατικών και προσωπικών συμφερόντων και της μυωπικής αντίληψης της βραχυπρόθεσμης αντί της μακροπρόθεσμης προοπτικής.
… …
Έχει λεχθεί κατ’ επανάληψη ότι «η τραγωδία είναι η σύγκρουση του δικαίου προς το δίκαιο», με χαρακτηριστικότερο υπόδειγμα την Αντιγόνη του Σοφοκλή.
Όμως, με όλα αυτά που αναφέραμε μέχρι τώρα δείξαμε ότι η τραγωδία της Ουκρανίας δεν ήταν καθόλου υποχρεωτικό να συμβεί, αλλά συνέβη ως αποτέλεσμα τραγικών λαθών ή/και εγκλημάτων στα οποία υπέπεσαν σχεδόν όλοι οι εμπλεκόμενοι παράγοντες: Οι Ουκρανοί πολιτικοί, ο Πούτιν και το δικτατορικό καθεστώς του, οι επιπόλαιοι και συμφεροντολόγοι δυτικοί ηγέτες, ακόμη και οι απλοί Ουκρανοί πολίτες.
Έχουμε λοιπόν «σύγκρουση αδίκου προς το άδικο» και αυτό δεν ξέρω αν είναι σωστό να ονομάζεται «τραγωδία», με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου. Πώς θα μπορούσαμε λοιπόν να το ονομάσουμε διαφορετικά;
Αντί άλλης απαντήσεως, παραθέτω μια χαρακτηριστική φράση από το βιβλίο του Κορνήλιου Καστοριάδη «Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας»:
«… Και αν η ανθρωπότητα εξαφανισθεί μια μέρα κάτω από τις υδρογονοβόμβες, αρνούμαι να το ονομάσω αυτό τραγωδία, το ονομάζω μαλακία…»
Μετά συγχωρήσεως φυσικά (… ) αλλά το πνεύμα του Καστοριάδη έβλεπε από τότε (1975) αυτό που βλέπουμε με έκπληξη τώρα.
Είναι κρίμα και ντροπή για την ανθρωπότητα να γίνεται θύμα των ίδιων των λαθών της, τα οποία μπορούσαν απλά και εύκολα να έχουν αποφευχθεί.
Πηγή: marketnews.gr
