Στα χρόνια που αντιλαμβάνομαι την αντιπροσωπευτική μας δημοκρατία αυτό που θεωρώ ότι δομικά δεν της έχει επιτρέψει να είναι όσο αποτελεσματική θα θέλαμε στην μεταφορά της φωνής του πολίτη στην εξουσία είναι το πολυδαίδαλο … «πυραμιδικό» της μοντέλο. Το αποκαλώ πυραμιδικό, γιατί περιλαμβάνει πολλά επίπεδα αντιπροσώπευσης: οι πολίτες εκλέγουν βουλευτές, οι οποίοι δίνουν ψήφο στήριξης στην κυβέρνηση και εκλέγουν Πρόεδρο Δημοκρατίας, ο Πρωθυπουργός επιλέγει Υπουργούς, αυτοί με τη σειρά τους επιλέγουν Σύμβουλους, Γενικούς Γραμματείς, Διοικητές και Διοικητικά Συμβούλια σε μερικές χιλιάδες φορείς, όλοι αυτοί επιλέγουν Γενικούς Διευθυντές κι άλλα επιτελικά στελέχη του κράτους επηρεάζοντας σχεδόν κάθε δραστηριότητα στη χώρα. Το χειρότερο είναι ότι οι αιρετοί εκπρόσωποι λαμβάνουν εντολή αντιπροσώπευσης των πολιτών χωρίς καν προκαθορισμένο περιεχόμενο. Επιπλέον, η εντολή αυτή είναι μη ανακλήσιμη. Μετά την απομάκρυνση από … την κάλπη ουδέν λάθος αναγνωρίζεται και έχουμε το γνωστό σύνδρομο του … «κοψοχέρη».

Θεωρώ πώς η απεριόριστη εκχώρηση δικαιώματος εκπροσώπησης είναι η απόλυτη συνταγή για αποτυχία. Ακόμα κι αν βρίσκαμε τον τρόπο να εκλέγουμε τους άριστους μεταξύ των συμπολιτών μας, εξαιρετικά σύντομα θα είχαμε πάνω – κάτω τα ίδια προβλήματα, γιατί:

Α) η αλυσίδα αντιπροσώπευσης στην Ελληνική κρατική διακυβέρνηση είναι υπερβολικά μακριά λόγω του συγκεντρωτικού μοντέλου της,

και

Β) οι ηθικές αναστολές του σύγχρονου Έλληνα είναι μάλλον περιορισμένες, καθώς η παιδεία και οι κλασικές αξίες έχουν απαξιωθεί δραματικά τις τελευταίες δεκαετίες και στη θέση τους έχει εμπεδωθεί η λογική του «όλοι το κάνουν, εγώ γιατί να είμαι το κορόιδο;» αλλά και του «ποιος θα το μάθει;».

Τα παραπάνω έχουν κάνει τη χώρα μας ένα ανοιχτό εργαστήριο επιβεβαίωσης των δεινών του γνωστού από την πολιτική και οικονομική θεωρία «προβλήματος διάστασης συμφέροντος μεταξύ εντολέα και εντολοδόχου». Οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποί μας και οι εξ αυτών επιλεγμένοι επιτελάρχες, αυτοί που ρυθμίζουν τη ζωή μας με τις αποφάσεις και τις παραλείψεις τους, λειτουργούν με εντελώς άλλες προτεραιότητες και ενδιαφέροντα σε σχέση με εμάς που πρωτογενώς τους εκλέγουμε. Αυτό που έχει κατά νου ο εντολέας – πολίτης όταν ψηφίζει διαφέρει δραματικά από αυτό που εκφράζεται ως καθημερινή πράξη του εντολοδόχου – αντιπροσώπου.

Κάπως έτσι έχει οδηγηθεί η χώρα μας σε πλήρη απαξίωση του πολιτεύματος αλλά και τον εκφυλισμό της ευθύνης του πολίτη που συνοδεύει την ελευθερία και την Δημοκρατία. Περίπου έτσι διατηρούμε πολιτικά «ανήλικο» τον Έλληνα πολίτη, να απέχει από τα κοινά και να περιορίζεται σε επιφανειακή κριτική. Με αυτό τον τρόπο ο πολίτης βιώνει κάθε μέρα απίστευτα αδιέξοδα, ακυρώνοντας το δόγμα σύμφωνα με το οποίο στην Δημοκρατία δεν υπάρχουν αδιέξοδα.

Βλέπω λοιπόν ως μονόδρομο κάθε εκλογικό σώμα να εκλέγει του αντιπροσώπους του με 100% ανακλήσιμη εντολή αντιπροσώπευσης και σαφείς εξαιρέσεις. Να τους εκχωρεί μόνο προσωρινό δικαίωμα να αποφασίζουν για λογαριασμό του, διατηρώντας το δικαίωμα ανάκλησης και προκαθορίζοντας εξαιρέσεις. Η ανάκληση θα πρέπει να μπορεί να ενεργοποιηθεί μετά από πρωτοβουλία ικανού αριθμού των εκλογέων (π.χ. σε εθνικό επίπεδο συγκέντρωση υπογραφών για διενέργεια ακυρωτικού ή και νομοθετικού / συνταγματικού δημοψηφίσματος για συγκεκριμένο θέμα με συγκεκριμένο ερώτημα που να απαντιέται με ναι ή όχι). Επιπλέον, οι εξαιρέσεις πρέπει να περιλαμβάνουν τα ιδιαίτερα μεγάλα ζητήματα αλλά και όλες τις επιλογές των σημερινών «αντιπροσώπων των αντιπροσώπων», για τους οποίους οι τελευταίοι δεν θα πρέπει να έχουν ταυτόχρονα τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο. Γιατί π.χ. ο Υπουργός Τουρισμού να διορίζει τον διοικητή του ΕΟΤ (αν υποθέσουμε ότι χρειάζεται να υπάρχει ΕΟΤ) κι όχι οι άμεσα ενδιαφερόμενοι που δραστηριοποιούνται στον κλάδο του τουρισμού εργαζόμενοι και επαγγελματίες / επιχειρηματίες; Αν ο Υπουργός πρέπει να έχει κάποιο δικαίωμα, νομίζω αυτό πρέπει να περιορίζεται στο να εκφράσει την άποψή του για τους υποψήφιους, ενδεχομένως να προτείνει κάποιον υποψήφιο. Σε πολύ ακραίες περιπτώσεις ίσως να εκχωρείται και δικαίωμα άσκησης αιτιολογημένου βέτο σε κάποια υποψηφιότητα που ο αιρετός αντιπρόσωπος θεωρεί εντελώς ακατάλληλη. Όμως η απόφαση τελικά πρέπει να είναι των άμεσα ενδιαφερόμενων, κι όχι του αντιπροσώπου τους.

Πολλοί ίσως ανησυχούν ότι η πολλή δημοκρατία μπορεί να δημιουργήσει δυσλειτουργίες, αστάθεια, καθυστέρηση και λανθασμένες αποφάσεις. Αυτά όμως και πολύ χειρότερα συμβαίνουν ήδη τις τελευταίες δεκαετίες στη χώρα. Ένα πλέγμα κομματικών – συνδικαλιστικών – επιχειρηματικών - μιντιακών συμφερόντων έχουν σε μεγάλο βαθμό επιτύχει την άλωση της Δημοκρατίας. Αντίθετα, αυτό δεν συμβαίνει σε χώρες όπως η Ελβετία που υιοθετούν τέτοια μοντέλα. Στη χώρα μας το «πυραμιδικό» σύστημα αντιπροσώπευσης έδωσε τις ευκαιρίες για στρεβλώσεις και διαφθορά απομακρύνοντας τον πολίτη από τις ευθύνες του. Στη Δημοκρατία της ευθύνης, ο πολίτης έχει τους θεσμούς να αποφασίζει, βιώνει τα αποτελέσματα των ορθών ή λανθασμένων επιλογών του. Έτσι απαλείφεται η απενοχοποίηση του πολίτη που ενθαρρύνει το πυραμιδικό μοντέλο. Κανείς πια δεν μπορεί να λέει ότι ψήφισε γιατί άλλα του υποσχέθηκαν και άλλα έκαναν, γιατί μπορεί ανά πάσα στιγμή να ασκήσει τα δικαιώματά του και να ανακαλέσει την εντολή αντιπροσώπευσης για όποιο θέμα κρίνει σκόπιμο.

Οι μηχανισμοί της Άμεσης Δημοκρατίας είναι τα εργαλεία με τα οποία μπορούμε να προσδοκούμε ουσιαστική και διατηρήσιμη αλλαγή προς το καλύτερο. Ο Καποδίστριας που πρώτος σχεδίασε τέτοιους μηχανισμούς στην Ελβετία, μεταφέροντας την Αρχαία Αθηναϊκή Δημοκρατία στο σύγχρονο κόσμο, είχε πιθανότατα και την Ελληνική φυλή στο μυαλό του, πέραν της ανομοιόμορφης Ελβετικής.

Σεραφείμ Αθ. Κοτρώτσος

Ηλεκτρολόγος Μηχανικός & Μηχ. Η/Υ, Δρ. ΕΜΠ, Σύμβουλος επιχειρήσεων

Εκπρόσωπος Τύπου & Μέλος Πολιτικού Συμβουλίου «Δημιουργία, ξανά!»

facebook.com/serafim.kotrotsos

(πρώτη δημοσίευση στο MarketNews.gr)