Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου το έζησα στο εξωτερικό: Αίγυπτο, ΗΠΑ, Γαλλία, Ιταλία, Ιαπωνία, Φινλανδία, Σουηδία, Αγγλία (ας είναι καλά ο Νάσσερ). Μεγάλωσα και έζησα μέσα σε Ελληνική οικογένεια και, εν μέρει τουλάχιστον, μέσα σε Ελληνική κοινωνία. Από την εμπειρία μου, είχα δημιουργήσει μια εικόνα της παραδοσιακής Ελληνικής κουλτούρας: έφεση στη μόρφωση, στη σκληρή δουλειά, στην επιχειρηματικότητα, στην εμπιστοσύνη στον εαυτό. Και μη τολμήσει κανείς και μου πει ότι εξιδανίκευσα την πραγματικότητα. Βεβαίως και υπήρχαν και εξαιρέσεις, αλλά η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων που συναναστρεφόμουνα πληρούσαν την εικόνα που περιγράφω. Μια τρανή απόδειξη είναι τα ευρήματα της στατιστικής υπηρεσίας των ΗΠΑ που αποδεικνύουν ότι η Ελληνική κοινότητα είναι από τις πιο προοδευτικές, με υψηλότατο δείκτη σε αυτό που ονομάζουν οι Αμερικανοί «upward mobility» που είναι μια μέτρηση της προόδου της μιας γενιάς έναντι της προηγούμενης, με κριτήρια τη μόρφωση, την οικονομική επιφάνεια, την παρουσία σε υψηλές θέσεις της κοινωνίας, κλπ.

Αυτό που με ταλανίζει από τότε που ήρθα να ζήσω στην Ελλάδα πριν 13 χρόνια είναι το πόσο διαφέρει η σημερινή Ελλαδική κουλτούρα από την παραδοσιακή που περιέγραψα. Και φθάνω στο συμπέρασμα ότι η αλλαγή οφείλεται σε εισηγμένες ιδέες και πρακτικές που δεν αρμόζουν καθόλου στον Έλληνα, που τον έχουν μπερδέψει και αποπροσανατολίσει, ιδέες που τις είχαν σκεφθεί ξένοι για άλλους λαούς και για άλλες εποχές. Αυτή η διαπίστωση είναι εντελώς αντίθετη με την επικρατούσα άποψη ότι η στρεβλή Ελλαδική κουλτούρα είναι συνέχεια μιας παράδοσης αιώνων που έχει κληρονομήσει η Ελλάδα από τα χρόνια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της συνεχιζόμενης φεουδαρχίας των τσιφλικάδων.

Μα, δεν είναι αλήθεια ότι κατά την διάρκεια της Οθωμανικής κατοχής, οι Έλληνες δεν βασιζόντουσαν καθόλου στο Κράτος και ότι, αντιθέτως, τα έβγαζαν πέρα μόνοι τους; Πώς έγινε και σήμερα οι πολίτες να έχουν αποκτήσει τη νοοτροπία ότι όλα τα περιμένουν από το Κράτος; Πώς έγινε και σήμερα να προτιμούν οι πολίτες να διορισθούν σε μια θεσούλα στο Δημόσιο παρά να ανοίξουν φτερά και να κυνηγήσουν τις ευκαιρίες που προσφέρει η αγορά; Πώς έγινε και σήμερα να τραντάζεται η χώρα και να απειλείται πλήρης καταστροφή για 2.500 θέσεις στο Δημόσιο όταν έχουν χαθεί 1.000.000 θέσεις στον ιδιωτικό τομέα χωρίς να κουνήσει φύλλο;

Η διαπίστωσή μου είναι ότι επικράτησε στην Ελλάδα μια εισηγμένη αριστερή κουλτούρα που κατευθύνει ένα μεγάλο μέρος του λαού μας προς μια ουτοπική και ασαφή πορεία. Το παράξενο είναι ότι η πλήρης αποτυχία του σοσιαλιστικού πειράματος όπου εφαρμόστηκε δεν έχει αγγίξει καθόλου τους αριστεριστές μας. Η απάντησή τους συνοψίζεται στο εξής: ναι, δεν δούλεψε σωστά ο σοσιαλισμός μέχρι σήμερα σε άλλες χώρες, αλλά εμείς οι Έλληνες μάθαμε από τα λάθη των άλλων και θα τον κάνουμε να δουλέψει τέλεια όταν αναλάβουμε εμείς τη διακυβέρνηση της χώρας. Και η στρατηγική που ονειρεύονται είναι μια λογική συμπλήρωση του μοντέλου που χτίσανε οι κυβερνήσεις και της λεγόμενης δεξιάς και της λεγόμενης αριστεράς, δηλαδή ονειρεύονται πλήρη κρατικοποίηση της Οικονομίας και θέσεις στο Δημόσιο για όλους.

Δεν θα ασχοληθώ με το πόσο ουτοπιστική είναι αυτή η στρατηγική που γίνεται δεκτή με ενθουσιασμό και ζητωκραυγές από το πλήθος κάθε φορά που εξαγγέλλεται από τους λαοπλάνους και τσαρλατάνους. Αυτό που με εντυπωσιάζει είναι το πόσο «ξένη» και πόσο «αταίριαστη» είναι για τον τόπο αυτό.

Ας ξεκινήσουμε με το πόσο «ξένη» είναι: η ιδέα ότι πρέπει να αναλάβει ο «λαός» τη διαχείριση της παραγωγής ήρθε από χώρες όπου υπήρχε μια ανώτερη αριστοκρατική ή μεγαλοαστική τάξη – το Μεγάλο Κεφάλαιο - που ήλεγχε την παραγωγή αγαθών και όπου υπήρχε επίσης μια μεγάλη τάξη εργατών που έπεφτε θύμα εκμετάλλευσης από το Μεγάλο Κεφάλαιο – το Προλεταριάτο. Η Ελλάδα δεν κατάφερε ποτέ να εξελιχθεί αρκετά ώστε να αποκτήσει μια σημαντική αστική τάξη και το Μεγάλο Κεφάλαιο μάλλον δεν έχει ποτέ αγγίξει τα παράλια της Ελλάδας. Όσο για Προλεταριάτο, μάλλον είναι, αν υπάρχει, ένα πάρα πολύ μικρό ποσοστό του πληθυσμού. Άλλωστε οι περισσότεροι οπαδοί των αριστερών κομμάτων φαίνεται να είναι οι δημόσιοι υπάλληλοι, όχι γιατί θέλουν να αλλάξουν τα πράγματα για να βελτιωθούν οι συνθήκες προς όφελος του λαού, αλλά ακριβώς γιατί δεν θέλουν να αλλάξει τίποτα και χάσουν τα προνόμια τους.

Πόσο αταίριαστη είναι; Η ιδέα του να αναλάβει το Κράτος την παραγωγή αγαθών που προηγουμένως παρήγαγε ο ιδιωτικός τομέας, προϋποθέτει ότι υπάρχει πράγματι ένας μεγάλος βιομηχανικός τομέας στην Οικονομία, κάτι που απέχει έτη φωτός από την Ελληνική πραγματικότητα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Εισηγμένη ιδέα είναι και, όπως οι περισσότερες εισηγμένες ιδέες, είναι ανεφάρμοστη σε μια Οικονομία όπως της Ελλάδας.

Μήπως η επιστροφή στην παραδοσιακή Ελληνική κουλτούρα είναι το ζητούμενο;

Εικόνα: Κωνσταντίνος Βολανάκης - Το ιστιοφόρο Sevaston πλησιάζει τον Ισθμό της Κορίνθου (1889)