Και ήρωες και άγνωστοι

Συμπληρώθηκαν 2500 χρόνια από τη μάχη των Θερμοπυλών. Οι περισσότεροι ξέρουμε τον Λεωνίδα και τους τριακόσιους. Τους 700 Θεσπιείς και τον αρχηγό τους τον Δημόφιλο τον γιο του Διαδρόμου, που έμειναν με τη δική τους θέληση δίπλα στους Σπαρτιάτες, σπάνια τους μνημονεύουμε. (Έμειναν και οι μηδίσαντες Θηβαίοι, αλλά με το ζόρι.) Θα μπορούσαν να αποχωρήσουν, όταν έμαθαν ότι περικυκλώθηκαν, όπως έκαναν οι υπόλοιπες πόλεις που είχαν αρχικά συμπαραταχθεί στις Θερμοπύλες, αλλά προτίμησαν να μείνουν εκεί και να πεθάνουν, και μάλιστα χωρίς να το επιτάσσουν αυτό οι νόμοι της πόλης τους. Οι Θεσπιές και οι Πλαταιές ήταν οι μόνες βοιωτικές πόλεις που δεν έδωσαν "γην και ύδωρ" στους Πέρσες, σε μια περιοχή σαφώς πιο εκτεθειμένη από την Σπάρτη στην εκδίκηση του Ξέρξη. Μνημείο για τη θυσία τους στήσαμε μόλις το 1997, το οποίο δεν αναγράφει ούτε καν το όνομα του επικεφαλής τους. Γράφει όμως το όνομα του προέδρου της Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλου που το εγκαινίασε! Μου κάνει εντύπωση αυτή η προσβολή στο μνημείο στην οποία συναίνεσε (;) ο σεμνός και διακριτικός Στεφανόπουλος.

Θα μπορούσε να "λακίσει" και ο μάντης Μεγιστίας από την Ακαρνανία, που είχε προβλέψει τον θάνατο όλων τους. Ο Λεωνίδας τον «διέταξε» να φύγει για να σωθεί, αλλά αυτός προτίμησε να "διώξει" τον γιο του που τον έπαιρνε μαζί του στις εκστρατείες και ο ίδιος να μείνει εκεί ξέροντας και το δικό του τέλος. Ο Σιμωνίδης τού αφιέρωσε το επίγραμμα:

Μνῆμα τόδε κλεινοῖο Μεγιστία, ὅν ποτε Μῆδοι
Σπερχειὸν ποταμὸν κτεῖναν ἀμειψάμενοι,
μάντιος, ὃς τότε Κῆρας ἐπερχομένας σάφα εἰδὼς
οὐκ ἔτλη Σπάρτης ἡγεμόνας προλιπεῖν.

(Αυτό είναι το μνήμα του δοξασμένου μάντη Μεγιστία που σκότωσαν οι Μήδοι όταν διάβηκαν τον Σπερχειό ποταμό, ο οποίος αν και είδε ξεκάθαρα να έρχονται οι Κήρες δεν άντεχε να εγκαταλείψει τον βασιλιά της Σπάρτης.
ΣΗΜ: Οι Κήρες ήταν υποχθόνιες θεότητες, κόρες της Νύχτας, δαίμονες του βίαιου θανάτου.)

Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι ο πιο γενναίος απ’ όλους ήταν ο Σπαρτιάτης Διηνέκης, που φαίνεται ότι ήταν και θυμόσοφος “ατακαδόρος”. Είναι αυτός που όταν άκουσε πως τα βέλη των Περσών ήταν τόσο πολλά που θα έκρυβαν τον ήλιο είπε: "Ακόμα καλύτερα, θα πολεμήσουμε υπό σκιά". Μάλιστα έβαλε “μέσον” για να πάει στις Θερμοπύλες. Ο νόμος της Σπάρτης έλεγε πως εκστρατεύουν μόνο όσοι είχαν αποκτήσει ήδη γιο ώστε να συνεχιστεί η γενιά τους, αν πέθαιναν. Ο Διηνέκης είχε 4 κόρες, αλλά έβαλε μια δούλη να ισχυριστεί πως ο γιος της ήταν δικό του παιδί για να είναι με τους 300. Ήταν αυτός που με ελάχιστους συμπολεμιστές που είχαν απομείνει έδωσαν μάχη για να αποσπάσουν το σώμα του νεκρού Λεωνίδα από τα χέρια των Περσών, μέχρι που σκοτώθηκαν όλοι τους.

Λαμπρή παλικαριά έδειξαν επίσης δυο αδέρφια, Λακεδαιμόνιοι, ο Αλφεός κι ο Μάρων, γιοι του Ορσιφάντου. Ο Ηρόδοτος αναφέρει και τον Εύρυτο ο οποίος ήταν σοβαρά άρρωστος και πήρε εντολή από τον Λεωνίδα να φύγει αλλά αυτός παράκουσε: επιστράτευσε όλες του τις δυνάμεις, ντύθηκε την πανοπλία του και έτρεξε στη μάχη. Ανάμεσα στους Θεσπιείς δοξάστηκε περισσότερο ο Διθύραμβος, ο γιος του Αρματίδη.

Ονόματα και στάσεις ζωής που δεν διδαχθήκαμε στα σχολεία, που δεν απασχολούν τον δημόσιο λόγο. Όμως, θα έπρεπε, κι όχι μόνο για λόγους αποκατάστασης της ιστορικής αλήθειας. Το να βλέπεις τον θάνατο κατάφατσα (ή, έστω, τις αντιξοότητες) και να κάνεις χιούμορ όπως ο Διηνέκης (για τον οποίο ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί πως έλεγε κι άλλα τέτοια) είναι πολύτιμη στάση ζωής κι όχι μόνο στον πόλεμο. Το να προτιμάς τον θάνατο από την ατίμωση, επίσης. Αλλά και το να αποφεύγεις τον θάνατο όταν δεν πρόκειται να σου εξασφαλίσει κανένα στρατηγικό πλεονέκτημα. Αν οι υπόλοιποι Έλληνες έμεναν να σκοτωθούν μαζί με τον Λεωνίδα, δεν θα υπήρχαν οι νίκες στη Σαλαμίνα και στις Πλαταιές. Το τι μετράει περισσότερο - η σθεναρή κι απελπισμένη άμυνα ή ο λελογισμένος ελιγμός; - θα μπορούσε να είναι το κύριο θέμα αυτού του μήνα και με προβολή στα καθ ημάς, ειδικά καθώς ο εξ Ανατολών κίνδυνος εξακολουθεί να υφίσταται. Αλλά, who cares?

Υ.Γ. Η γνώση των λεπτομερειών της μάχης θα ήταν ευκαιρία να κουβεντιάσουμε και για άλλα πράγματα που χαρακτηρίζουν τη φυλή μας: την προδοσία του Εφιάλτη, τη στάση του Δημάρατου που από βασιλιάς της Σπάρτης κατέληξε σύμβουλος του Ξέρξη εναντίον των Ελλήνων. Είχε μάλιστα δώσει τη "φαρμακερή" στρατηγική συμβουλή στον Ξέρξη για να κυριεύσει τη Σπάρτη: να καταλάβει τα Κύθηρα να τα καταστήσει ναυτική & στρατιωτική βάση και από κει να επιτίθεται στην Σπάρτη. Είμαστε τυχεροί που ο Ξέρξης προτίμησε να ακούσει τον αδελφό του, ναύαρχο Αχαιμένη και όχι τον Δημάρατο. Πώς έφτασε ο Δημάρατος να εγκαταλείψει την πόλη του και να αυτομολήσει στον μεγάλο εχθρό; Πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία με πολιτικές, θεσμικές, στρατιωτικές, προσωπικές μέχρι και.. γκομενικές παραμέτρους. Ψάξτε την.