ΕΥΡΥΣ ΧΩΡΟΣ, ΕΛΑΧΙΣΤΟΣ ΧΡΟΝΟΣ

(Η ομιλία μου στην εκδήλωση της Αθηναΐδας)

Στο 7ο βιβλίο της Πολιτείας, ο Πλάτωνας χρησιμοποιεί την αλληγορία του σπηλαίου των σκιών, για να καταδείξει το πόσο δύσκολο και επίπονο είναι να περάσεις, από ένα ψέμα που σ’ όλη σου τη ζωή πίστευες για αλήθεια, στον πραγματικό κόσμο.

Σαν να περιέγραφε τη νεώτερη πολιτική ιστορία της χώρας μας, και δεν αναφέρομαι αποκλειστικά στη μεταπολίτευση. Ό,τι μεγάλο συνέβη στον υπόλοιπο κόσμο, οι τεκτονικές μετακινήσεις των ιδεολογικών πλακών με τις συγκρούσεις και τις συγχωνεύσεις τους, τους σεισμούς και τις κατακλυσμιαίες αλλαγές που προκάλεσαν στον κόσμο, έφτασαν μέχρι το πολιτικό μας σπήλαιο ως σκιές που παρακολουθούσαμε με αλυσσοδεμένο νου και ναρκωμένα αισθητήρια.

Δεξιά, αριστερά, σοσιαλισμός, επανάσταση, συντήρηση έκαναν καριέρα στο μίζερο επαρχιώτικο χωριό μας ως καρικατούρες, το παγκόσμιο αφήγημά τους το μεταγράψαμε σε μια διεστραμμένα απλοϊκή γλώσσα, για να προσφέρει υλικό όχι για σκέψη αλλά για συνθήματα, να δημιουργήσει αντιπραθέσεις όχι για σύνθεση και πρόοδο, αλλά για ρωμαϊκές μονομαχίες στην αρένα των μήντια.

Πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε: πραγματική πολιτική ιστορία, η Ελλάδα δεν είχε ποτέ. Είχε μια ατέρμονη διαμάχη φατριών, μονομαχίες πλιατσικολόγων στους πράσινους, κόκκινους και μπλε ήλιους, εκλογικές ενέδρες για την λεηλασία του κορβανά με τα χρήματα των φορολογουμένων. Οι ελάχιστοι μοναχικοί ιδεολόγοι που προσπάθησαν να αλλάξουν από μέσα αυτόν τον εφιάλτη, αργά ή γρήγορα διαπίστωσαν ότι ματαιοπονούν. Το διάσημο σημείωμα “Δεν κάνει για τίποτε! βολέψτε τον κάπου!” δεν είναι ούτε δεξιό ούτε αριστερό. Είναι η συμπύκνωση της φαυλότητας της μεταπολίτευσης.

Σ΄ ένα τέτοιο νοσηρό και δυσώδες περιβάλλον, τι πεδίο δράσης έχει μια κίνηση σαν τη δική μας;

Ευρύτατο! Δυνητικοί συνοδοιπόροι μας είναι όσοι πολίτες αντιλαμβάνονται δύο βασικές σχέσεις: τη σχέση αιτίου – αιτιατού και τη σχέση κόστους – αποτελέσματος. Δεν χρειαζόμαστε κανένα άλλο εργαλείο για να πείσουμε οποιονδήποτε. Μα δεν έχουν διαφορετικές απόψεις αυτοί οι πολίτες για ένα σωρό άλλα θέματα από τις σχέσεις κράτους – εκκλησιών μέχρι την υιοθεσία παιδιών από ομόφυλα ζευγάρια; Έχουν. Ποιος είπε όμως ότι οι κοινωνίες των ανθρώπων πορεύονται μ’ ένα στόμα, μια φωνή σαν χορωδίες; Όλες τις διαφορές τους, οι οργανωμένες κοινωνίες και τα σοβαρά κράτη έχουν εργαλεία να τις επιλύουν. Τα εργαλεία λέγονται θεσμοί. Έχουν ανεξάρτητες εξουσίες αλλά, ταυτόχρονα, συστήματα ελέγχου και εξισορρόπησης τους, ώστε καμία εξουσία να μην καταστεί ασύδοτη.

Εμείς δεν έχουμε. Οι, εντός εισαγωγικών, «θεσμοί» μας αφέθηκαν εκ γενετής καχεκτικοί κι απροστάτευτοι σαν άπορες κορασίδες κι έτσι με ευκολία, σχεδόν με ανακούφιση συζεύχθηκαν με τον κομματικό πάτρωνά τους.

Άρα, πριν φτάσουμε στις αριστερές ή στις δεξιές πολιτικές, η χώρα χρειάζεται μια θεσμική μεταρρύθμιση, η οποία φυσικά προϋποθέτει συνταγματική αναθεώρηση. Ταυτόχρονα πρέπει να γίνει η διοικητική επανάσταση: το να αποκτήσει αυτό το κράτος μηχανισμούς διοίκησης. Δεν το έχουμε ακούσει μέχρι τώρα από ένα σύστημα που μεταρρύθμιση βαφτίζει τη φορολογία, αλλά η πιο αποτελεσματική παρέμβαση είναι να κάνεις έναν οργανισμό να μην χρειάζεται παρεμβάσεις. Οι υγιείς οργανισμοί δεν χρειάζονται μεταρρυθμίσεις. Διαθέτουν εγγενείς μηχανισμούς προσαρμογής και εξέλιξης εν λειτουργία. Το κλειδί για το Δημόσιο λέγεται προσωποποίηση της ευθύνης. Κάθε λειτουργός σε όποια θέση κι αν βρίσκεται θα πρέπει να διαθέτει 4 πράγματα: σαφείς ευθύνες, σαφείς δικαιοδοσίες, σαφείς στόχους και συγκεκριμένο budget που θα διαχειρίζεται. Αυτά θα είναι και τα κριτήρια αξιολόγησής του.

Το σοβαρότατο πρόβλημα κυβερνησιμότητας και νεκρικής ακαμψίας που έχει το ελληνικό διοικητικό μοντέλο μολονότι αφανές, είναι ιδιαίτερα τοξικό, καθώς ακυρώνει κάθε πολιτικό σχεδιασμό και καταργεί τη νομοθεσία. Δείτε το παράδειγμα του περιβάλλοντος. Η Ελλάδα έχει ένα πλέγμα νόμων για την προστασία του περιβάλλοντος από τα αυστηρότερα στον κόσμο. Πόσο λειτούργησε; Δείτε το παράδειγμα των κοινωνικών δαπανών για την ανακούφιση των ασθενέστερων. Το 2010 όταν ακόμα η κρίση δεν είχε τρίξει τόσο πολύ τα δόντια της, οι κοινωνικές δαπάνες της χώρας ήταν περίπου στον μέσο όρο των χωρών της Ε.Ε. ως ποσοστό του ΑΕΠ - γύρω στο 15%. Όμως η συμβολή αυτών των δαπανών στη μείωση του αριθμού των φτωχών ήταν μακράν η χειρότερη! 38% ο μέσος όρος της Ε.Ε., 13% ο δικός μας! Γιατί; Διότι ένα τέτοιο πρόγραμμα προϋποθέτει αξιόπιστους μηχανισμούς που θα ορίσουν το ποιοι είναι δικαιούχοι, που θα ελέγξουν αν ο αιτούμενος επιδόματος είναι όντως φτωχός, που θα καθορίσουν το είδος, την έκταση και τη διάρκεια της στήριξης και θα καταγράψουν τα αποτελέσματα ώστε να αξιολογηθεί η δράση. Έγινε έτσι; Όχι βέβαια.

Ποιος είναι λοιπόν πραγματικά ανθρωπιστής, ποιος έχει ουσιαστική κοινωνική ευαισθησία; Εκείνος που βγάζει ανέξοδα λογύδρια για μέτρα “υπέρ αδυνάτων” ξέροντας ότι ο διάτρητος αγωγός της Δημόσιας Διοίκησης θα τα μεταμορφώσει σε “υπέρ επιτηδείων” ή εκείνος ο οποίος επιμένει να αντικαταστήσει τους σάπιους ή και σκόπιμα τρυπημένους σωλήνες με νέους, στεγανούς;

Αυτό είναι το βασικό μας πρόταγμα, που έχει προϊδεολογικό χαρακτήρα. Διότι, όπου και να θες να κατευθύνεις το καράβι, θα πρέπει το τιμόνι να συνδέεται με το πηδάλιο. Αλλιώς μάλλον θα βρεθείς στα βράχια. Όμως για μια τέτοια εξέλιξη χρειαζόμαστε πολλούς συμμάχους, καθώς η έλλειψη κυβερνησιμότητας στην Ελλάδα έχει δημιουργήσει πάμπολλές ευκαιρίες παράνομου πλουτισμού σε αρκετές κατηγορίες τρωκτικών εντός και εκτός Δημοσίου. Αυτοί θα είναι αντίπαλοί μας και σκληροί μάλιστα. Είναι λάθος να θεωρούμε την εθνική συναίνεση σαν μια μεγάλη Ανάσταση όπου όλοι αγκαλιάζονται και φιλιούνται με όλους. Δίνουμε μάχη με το τέρας της οπισθοδρόμησης - και βλέπετε πως αντιστέκεται!

Για τη δική μας μάχη χρειαζόμαστε 4 γάμους και μία κηδεία. Να ξεκινήσουμε από την κηδεία. Ο συγχωρεμένος θα λέγεται κρατικός συνδικαλισμός. Πρόκειται για το τερατωδέστερο έκτρωμα της μεταπολίτευσης, που ενώ ξεκίνησε ως μπράβος των κομμάτων κατάφερε να γίνει το αφεντικό τους. Κόστισε δισεκατομμύρια στην εθνική Οικονομία, μπλοκάρισε κάθε προσπάθεια εκσυγχρονισμού, αλλά υπήρξε το εφαλτήριο για πολιτική καριέρα των «σταρ της σφιγμένης γροθιάς» και του ξεχειλωμένου τραπεζικού λογαριασμού, που όμως κατείχαν πολύ καλά την τεχνογνωσία της συναλλαγής, της διαφθοράς και του κουκουλώματος. Παρένθεση: αλήθεια τι απέγινε εκείνη η υπόθεση με τα 177 εκατομμύρια ευρώ, που δόθηκαν στις συνδικαλιστικές ενώσεις, από τα Δημόσια Ταμεία, χωρίς παραστατικά την δεκαετία 2000 – 2010; Κλείνει η παρένθεση.

Για να γίνει η χώρα κυβερνήσιμη, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η αλλαγή του συνδικαλιστικού νόμου και του δημοσιοϋπαλλικού κώδικα.

Οι συνδικαλιστές να εργάζονται όπως όλοι και να συνταξιοδοτούνται όπως όλοι. Ούτε απαλλαγή, ούτε μείωση ωραρίου, ούτε κρατική επιδότηση, ούτε “είμαστε κλειστά σήμερα γιατί έχουμε γενική συνέλευση”. Οι συνδικαλιστικές δραστηριότητες λαμβάνουν χώρα πάντα εκτός ωραρίου εργασίας. Η έννοια της «περιφρούρησης της απεργίας» συνιστά – και με την κείμενη νομοθεσία – απολύτως παράνομη πράξη και τιμωρείται με αυτόφωρη διαδικασία. Αν θες να απεργήσεις είναι δικαίωμά σου. Αν θέλω να δουλέψω είναι δικαίωμά μου. Είναι αυτονόητο ότι όταν απεργείς δεν πληρώνεσαι.

Πόσους μπορείτε να βρείτε – εκτός αν έχουν ίδιον συμφέρον – που να διαφωνούν με τα παραπάνω; Ακούσατε όμως ποτέ κάποιο κόμμα να τα λέει αυτά έτσι καθαρά και ξάστερα;

Αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά μας. Είμαστε αυτοί που λένε ακριβώς αυτό που πιστεύουν ότι πρέπει να γίνει. Δεν το συσκευάζουμε απατηλά. Δεν το λειαίνουμε για να πουλήσει στον ψηφοφόρο. Διότι αν ξεκινήσεις έτσι, πού σταματάει ο επιτηδευμένος εξωραϊσμός και πού αρχίζει η απάτη;
Όμως την ευθύτητα ο αντίπαλος την συκοφαντεί ως αναλγησία. Δεν υπάρχει χυδαιότερη λάσπη! Ο κοινωνικός φιλελευθερισμός υποστηρίζει ότι μια κοινωνία χωρίς εσωτερική συνοχή είναι κοινωνία χωρίς μέλλον. Είναι κοινωνία χωρίς ευτυχία. Και για να το πω λαϊκά: τι να τα κάνω τα πλούτη, ακόμα κι αν τα είχα, αν ζω σε φυλακή πολυτελείας, αν κυκλοφορώ με τον φόβο να με ληστέψουν ή να με σκοτώσουν, αν δεν έχω την ελευθερία να περπατήσω μια ανοιξιάτικη νύχτα όπου με βγάλει ο δρόμος ακολουθώντας τη μυρωδιά των γιασεμιών; Ακόμα κι αν δεν υπήρχε ο ανθρωπιστικός παράγοντας, είναι προς το συμφέρον μιας κοινωνίας όλα τα μέλη της να απολαμβάνουν ένα επίπεδο αξιοπρεπούς ζωής. Αυτό όμως δεν θα γίνει κάνοντας τους πλούσιους φτωχούς μέσω εξοντωτικής φορολογίας ή ποινικοποιώντας την επιτυχία και την ικανότητα, αλλά κάνοντάς τους όλους πλουσιότερους. Ολόκληρη η οικονομική ιστορία και ακόμα περισσότερο τα 70 χρόνια του σοβιετικού πειράματος απέδειξαν ότι χωρίς προσωπικό κίνητρο δεν υπάρχει παραγωγή. Οι ευημερούσες οικονομίες του κόσμου, από τον Καναδά μέχρι την Κίνα κι από την Σιγκαπούρη μέχρι τη Νέα Ζηλανδία, βεβαιώνουν ότι τα άτομα βελτιώνοντας την προσωπική τους οικονομική κατάσταση βελτιώνουν ταυτόχρονα και το επίπεδο του συνόλου. Μόνο όταν παράγεται πλούτος μπορεί να αναδιανεμηθεί. Και πλούτο παράγουν αυτοί που ο υπουργός παιδείας επιμένει να αγνοεί: όσοι έχουν μέσα τους τον δαίμονα της δημιουργίας, της καινοτομίας, του ρίσκου, του πειραματισμού, των αλλαγών. Όσοι αναμετριούνται με το άγνωστο, όσοι πέφτουν δέκα φορές και σηκώνονται άλλες τόσες.

Αυτοί στη χώρα μας είναι υπό διωγμόν. Δείχνοντας μια χούφτα κρατικοδίαιτους ολιγάρχες, με τους οποίους μάλιστα συναλλάσσονται κάτω από το τραπέζι, οι κρατιστές, αριστεροί και δεξιοί, ποινικοποιούν συλλήβδην το επιχειρείν, το μόνο που μπορεί να προσφέρει εργασία στους ανθρώπους και πλούτο στη χώρα. Ο πρώτος γάμος λοιπόν του χώρου θα πρέπει να γίνει με τους μικρούς και μεσαίους επιχειρηματίες που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας και είναι αυτοί που πλήρωσαν την κρίση περισσότερο από τον καθένα. Ο δεύτερος πρέπει να γίνει με τους εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα. Παρά τα 70 χρόνια αριστερίστικης προπαγάνδας, οι περισσότεροι εργαζόμενοι του ιδιωτικού, καθώς δουλέυουν σε μικρές συνήθως οικογενειακές επιχειρήσεις δεν προσλαμβάνουν τον ρόλο τους με όρους ταξικής πάλης. Αντιλαμβάνονται ότι η μεγαλύτερη σιγουριά για τη δική τους τσέπη είναι να έχει δουλειά το μαγαζί, η εταιρεία, η βιοτεχνία, κι ότι βρίσκονται με τον εργοδότη τους στην ίδια πλευρά του ποταμού. Ο τρίτος γάμος πρέπει να γίνει με τους άξιους του Δημόσιου Τομέα που δεν είναι λίγοι και πληρώνουν τη νύφη για λογαριασμό των ανάξιων. Ήταν κάτι που δεν το περίμενα, αλλά στα τριάμιση χρόνια που ασχολούμαι με την πολιτική διαπίστωσα ότι οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές των ιδεών μας, είναι οι μορφωμένοι, ικανοί και αδικημένοι από το σύστημα δημόσιοι υπάλληλοι. Είναι αυτοί που βλέπουν από μέσα, που ζουν κάθε μέρα το αποτρόπαιο πρόσωπο της κομματικής πανώλης και θέλουν να αλλάξει μια ώρα αρχύτερα. Τέλος ο τέταρτος γάμος πρέπει να γίνει με τους ανέργους. Αυτός είναι κι ο πιο δύσκολος. Γιατί ο άνεργος, ειδικά ο μακροχρόνια άνεργος αποκτάει χαρακτηριστικά ιδρυματισμού. Αισθάνεται ξεζουμισμένος και πεταμένος, έχει πιεστικές βιοποριστικές ανάγκες και οποιαδήποτε αλλαγή δομικής φύσεως τού φαίνεται μακρινή και αβέβαιη. Όμως το μεγάλο κοινό των ανέργων αν αντιληφθεί το συμφέρον του, αν συνειδητοποιήσει ότι ο μόνος τρόπος για να βρει δουλειά είναι να μπορούν να ξεκινούν δουλειές σ΄αυτόν τον τόπο και να μην τις κλείνει ο Λαφαζάνης με ένα e-mail, θα γίνει μια εκρηκτική δύναμη κρούσης κατά του πελατειακού κρατισμού.

Γιατί όμως μεγάλο μέρος αυτού του κοινού ψήφισε τις μάταιες ελπίδες των λαϊκιστών - των νυν και των πρώην; Η απάντηση είναι απλή. Διότι το να έχεις μια βιοτεχνία ή ένα μαγαζί δεν σε καθιστά αυτόματα ορθολογιστή σε όλες σου τις επιλογές. Ούτε γνώστη των δημοσιονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή της Χρηματοοικονομικής και Τραπεζικής Διοικητικής. Για ποιο λόγο ο μέσος ψηφοφόρος να ξέρει πώς ασκούνται τα warrants και γιατί ανεβαίνουν τα spreads; Αυτή που εμείς αναγνωρίζουμε ως λαϊκιστική ρητορεία σε μεγάλο μέρος του κοινού λειτουργεί ανακουφιστικά. Σαν κάτι τηλεοπτικές εκπομπές που σε στέλνουν τριήμερο σε ένα ξενοδοχείο και όταν γυρίσεις στο σπίτι σου το βλέπεις μεταμορφωμένο, ο μέσος ψηφόρος προτιμάει να ακούσει πως κάποιοι άλλοι φταίνε, κάποιοι άλλοι πρέπει να πληρώσουν και ο σωτήρας θα τα μεταμορφώσει όλα με το μαγικό ραβδί ή το μαγικό νταούλι.

Ευτυχώς λοιπόν, κατά μία έννοια που οι μύθοι κατέρρευσαν μαζί με την δανειοληπτική μας ικανότητα και όλο και περισσότεροι προσγειώνονται στον πραγματικό κόσμο. Τώρα είναι η δική μας στιγμή. Τώρα ο Έλληνας μπορεί να καταλάβει ότι όταν μιλάς για ένα σύγχρονο, λειτουργικό και φυσικά μικρότερο Δημόσιο δεν είσαι κατά των δημοσίων υπαλλήλων, είσαι υπέρ της Ελλάδας. Όταν προτείνεις ένα ανταποδοτικό ασφαλιστικό σύστημα δεν είσαι κατά των συνταξιούχων είσαι υπέρ της Ελλάδας. Όταν προτείνεις χαμηλή φορολογία ικανή να προσελκύσει επενδύσεις δεν είσαι υπέρ της πλουτοκρατίας, είσαι υπέρ της Ελλάδας.

Όμως ενώ το ακροατήριό μας και το πεδίο εφαρμογής των ιδεών μας είναι ευρύτατο, ο χρόνος που έχουμε ως χώρα να αλλάξουμε τις δομές μας είναι ασφυκτικά μικρός.

Στην πολιτική ποτέ δεν περισσεύει χρόνος. Καθώς τα κράτη ανταγωνίζονται άλληλα, αν καθυστερήσεις, θα σε προφτάσει ο άλλος. Κι έχουμε χάσει ως χώρα πάρα, μα πάρα πολύ έδαφος. Το πολιτικό σύστημα δεν έχει τη δύναμη, ούτε την τεχνική να ξεκολλήσει τη χώρα από το τέλμα. Αν έχουμε συναίσθηση της κρισιμότητας των στιγμών και της ιστορικής ευθύνης αυτής της γενιάς, ό,τι κάνουμε θα πρέπει να το κάνουμε γρήγορα. Πρώτα απ’ όλα την ενοποίηση αυτού του πολύπαθου χώρου. Είναι ασυγχώρητη σπατάλη οι λαϊκιστές και οι θιασώτες του ολοκληρωτισμού να τα έχουν βρει μεταξύ τους και οι ορθολογιστές να αναλώνονται σε αναλύσεις υποπεριπτώσεων και σε ανούσιες αψιμαχίες. Η πρόσκληση περιλαμβάνει και τις λίγες αλλά σημαντικές μεταρρυθμιστικές φωνές που είναι σήμερα εγκλωβισμένες και εξουδετερωμένες σε παρωχημένα κομματικά μορφώματα. Μπορείτε αυτή την φράση να την θεωρήσετε και ως προτροπή εσωτερικής επανάστασης.

Έπειτα στη διάδοση του μηνύματος. Το διαδίκτυο μάς δίνει την μοναδική δυνατότητα να πολλαπλασιάσουμε εκθετικά την έντασή του, χωρίς κόστος. Χρειάζεται όμως οργάνωση. Συνεχής παρουσία, πειστική επιχειρηματολογία, απλή και κατανοητή γλώσσα, θετική και όχι επιθετική διάθεση. Δεν είναι εχθροί μας οι εξαπατημένοι, ακόμα κι αν αυτό οφείλεται στην απερισκεψία ή στην ελαφρότητά τους. Εχθροί μας είναι και θα είναι οι πολιτικοί απατεώνες, κάθε απόχρωσης. Αυτούς δε θα τους αφήσουμε σε χλωρό κλαρί.

Χρειαζόμαστε ένα σφριγηλό και αισιόδοξο μήνυμα που θα βλέπει την εικόνα μετά: την Ελλάδα παραγωγική και αξιοπρεπή αφού θα έχει ξεπεράσει τον σημερινό εφιάλτη. Όμως έχουμε ανάγκη κι έναν χάρτη πορείας για το ενδιάμεσο διάστημα.

Χρειαζόμαστε καθαρές θέσεις, καθαρά λόγια που θα διακηρύσουν ότι η Ελλάδα δεν ανήκει στην Ευρώπη. Είναι Ευρώπη. Είναι και θα μείνει μέλος μιας κοινότητας ανθρώπων που μοιράζονται τις ίδιες αξίες και σέβονται τους ίδιους θεσμούς. Κανένας από τους Ευρωπαίους πολίτες δεν πίστεψε ότι το εγχείρημα της ενοποίησης κρατών με τόσο “βαρειά” ιστορία και τόσες ιδιαιτερότητες θα ήταν εύκολο. Πίστεψαν, όμως, ότι άξιζε τον κόπο να το προσπαθήσουν όλοι μαζί. Κατάλαβαν ότι η Ευρώπη του μέλλοντός μας εξαρτάται από όλους μας. Γι΄ αυτή την Ελλάδα, γι΄ αυτή την Ευρώπη είμαστε σήμερα εδώ, μαζί. Ελπίζω να συνεχίσουμε να είμαστε μαζί και μετά το τέλος αυτής της συνάντησης. Έχουμε πολύ δουλειά και λίγο χρόνο. Αλλά πρέπει να τα καταφέρουμε. Το χρωστάμε στα παιδιά μας.