Η Νέα Κοινωνία της Ελλάδας

Η Ελλάδα, ξεκινώντας από την αρχαιότητα, διακρίνονταν για μια ιδιαίτερη στάση στο σημαντικότατο ζήτημα της σχέσης του ατόμου με την ομάδα. Μια από τις δεσπόζουσες αρχές αντιμετώπισης αυτού του ζητήματος ήταν η ιδέα της αρμονίας – δηλαδή μιας ιδανικής σχέσης των μερών με το όλον. Για την ελληνική κοινωνικό-πολιτική σκέψη και την πολιτειακή ηθική και πρακτική η ιδιαιτερότητα και η ελευθερία του ατόμου ήταν μια καινοφανής αξία. Από την άλλη η υπαγωγή αυτής της αξίας στο συλλογικό συμφέρον, χωρίς ωστόσο την κατάλυσή της, ήταν (και παραμένει) η μεγάλη πρόκληση. Η χρυσή τομή ανάμεσα στα δύο ήταν πάντα το ιδανικό .

Από το άτομο, το «εγώ» ως ολάκερη την ανθρωπότητα και φύση, υπάρχουν εκατοντάδες ενδιάμεσα μορφώματα - κοινωνικά υποσύνολα. Ξεκινώντας από τις πολλές δυνατές ομάδες δύο ατόμων (φιλικές, σχέση γονέα-παιδιού, σχέση αγοραστή-πωλητή και πολλές άλλες), κανείς μεταβαίνει στην παρέα, την οικογένεια, το σόι, την αθλητική ομάδα, τον λόχο και φτάνει στην εταιρεία, το συνδικάτο, το σύλλογο, το πολιτικό κόμμα, το κυβερνητικό όργανο, την λιγότερο ή περισσότερο ιεραρχημένη, την κλειστή ή ανοιχτή, την θεσμοθετημένη ή άτυπη συλλογικότητα. Εν τέλει στον απανταχού Ελληνισμό, την ανθρωπότητα και την φύση. Οι πραγματικές κοινωνικές σχέσεις ανάμεσα σε όλες αυτές τις ομάδες είναι εξαιρετικά σημαντικές για την ευημερία των κοινωνιών, και την ευτυχία και αυτοπραγμάτωση των μελών τους.

Τα τελευταία χρόνια όμως, έχει γίνει μια τεράστια απορρύθμιση πολλών τέτοιων ειδών κοινωνικών σχέσεων: μεταξύ πολλών άλλων, oι Ελληνικές οικογένειες, οι Έλληνες γονείς, και βέβαια οι Έλληνες εργαζόμενοι υποφέρουν. Επίσης, τα επαγγελματικά συνδικάτα φαίνεται να δυσλειτουργούν και να μην εκφράζουν ούτε το συμφέρον της ομάδας που εκπροσωπούν ούτε βέβαια το κοινό όφελος. Και σημαντικότατα, οι σχέσεις πολιτών – κράτους περνάνε βαθιά κρίση, με ένα τεράστιο έλλειμμα εμπιστοσύνης, και απολύτως δικαιολογημένο, από την μεριά των πολιτών. Τίθεται λοιπόν το ερώτημα: Πώς θα μπορέσουμε να βελτιώσουμε αυτήν την κατάσταση; Πώς θα εμφυσηθεί ανανέωση και θα επαναπροσδιοριστεί ο στόχος των διαβρωμένων συλλογικοτήτων;

Ας δούμε συνοπτικά ένα σύνολο προτάσεων προς αυτή την κατεύθυνση, ξεκινώντας από το άτομο και κυρίως την ψυχολογία και συμπεριφορά του όταν αποτελεί μέρος μικρών ομάδων με κοινό σκοπό και περνώντας στις ειδικές ομάδες, στον εργαζόμενο, στα συνδικάτα και στις σχέσεις πολιτών-κράτους.

1. Προτείνουμε την δημιουργία ειδικών εκδηλώσεων διαρκείας ενός σαββατοκύριακου, από ομάδες εργασίας με θέμα ένα κοινό σκοπό (π.χ. την διερεύνηση ενός πολιτικού ζητήματος, την διαβούλευση για τα στρατηγικά σχέδια μιας περιοχής ή την βοήθεια μιας ομάδας με ανάγκες). Πέρα όμως από αυτόν το σκοπό, αυτές οι τριήμερες εκδηλώσεις θα είναι σχεδιασμένες ώστε να αυξάνουν την αυτογνωσία των μελών τους σε σχέση με το πως λειτουργούν και συμπεριφέρονται ως μέλη μικρών ομάδων (5-7) ατόμων: πως συμμετέχουν στην συλλογική λήψη αποφάσεων, πως διαπραγματεύονται, πως κατανέμουν ρόλους και διαχειρίζονται χρόνο, ποιο μοντέλο αρχηγίας υιοθετούν, και άλλες τέτοιες δεξιότητες που σχετίζονται με την αυτογνωσία και βελτίωση κάποιων χαρακτηριστικών μειονεκτημάτων των νεοελληνικών μικρών ομάδων. Σκοπός είναι η δημιουργία ιδιαίτερα αποδοτικών μικρών ομάδων των 5-10 ατόμων, που να μπορούν να δράσουν ως ένα σώμα για σκοπούς που διαλέγουν, με μια αρμονική ισορροπία του Εγώ με το Εμείς.

2. Προτείνουμε μέτρα για την εξυγίανση των συνδικάτων, μέσω δημιουργίας ασφαλιστικών δικλίδων και μεθόδων άμεσης αντιπροσώπευσης, ώστε να μπορούν τα μέλη των συνδικάτων (και όχι μόνο οι υποτιθέμενοι εκπρόσωποι) να εκφράζονται πραγματικά, όπως επίσης και ο μέσος εκτός συνδικάτου πολίτης, ο οποίος συχνά υποφέρει από του παρατεταμένους καταστροφικούς εκβιασμούς που μια μικρή ομάδα από κομματοτραφείς συνδικαλιστές συχνότατα δημιουργούν.

Συνδικαλιστική δράση σε κλίμακα παραγωγικής μονάδας πέρα από κομματικές εξαρτήσεις, είναι σημαντικός εξισορροπητικός παράγοντας για την οικονομία και πλεονέκτημα για την ίδια την επιχείρηση. Οι εκβιαστικές πρακτικές, ο κρατικοδίαιτος συνδικαλισμός, η κατάχρηση, η παρανομία, η κομματοκρατία στα συνδικάτα είναι καταστροφικές και κυρίως άδικες και ανήθικες πρακτικές.

Συνδικαλιστική δράση μπορεί να υπάρχει παντού και να εκφράζεται με διάφορες μορφές και τρόπους. Πρέπει όμως να υπάρχουν συγκεκριμένα όρια στις μεθόδους διαπραγμάτευσης που χρησιμοποιούνται από τα συνδικάτα όταν αφορά δημόσια αγαθά πρώτης ανάγκες και υπηρεσίες που επηρεάζουν σημαντικά βασικές ελευθερίες των υπόλοιπων πολιτών (δικαίωμα στην ζωή, στην υγεία, στην εργασία, ελεύθερη μετακίνηση στην επικράτεια, ασφάλεια)

Στο πλαίσιο της συνολικής διαπραγμάτευσης δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι οι άνεργοι δεν έχουν συνδικαλιστική εκπροσώπηση. Οι εκτός αγοράς εργασίας πολίτες εκπροσωπούνται μόνο από τους θεσμούς της δημοκρατίας.

3. Προτείνουμε μέτρα για την μεθοδευμένη αύξηση του κοινωνικού κεφαλαίου, μέσω της υποστήριξης δημιουργίας ανθρωποδικτύων σε κάθε εργασιακό και επισητμονικό τομέα με στόχο να εξασφαλιστούν συνέργειες ιδιαίτερα χρήσιμες όχι μόνο για τους ίδιους τους συμμετέχοντες και για τον κοινωνικό τους περίγυρο.

4. Προτείνουμε μια σειρά μέτρων για την σταδιακή αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς το κράτος, μέσω της δημιουργίας ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου εμπιστοσύνης κράτους – πολίτη ώστε να μην μπορεί έτσι απλά π.χ. να γίνεται εφαρμογή αναδρομικών μέτρων (π.χ. φορολογικών) και ανάκληση βασικών υποσχέσεων (π.χ. σταθερό καθεστώς για επενδύσεις ηλιακής ενέργειας) της κυβέρνησης προς τους πολίτες.

5. Προτείνουμε μέτρα για την ενίσχυση και ενσωμάτωση των κοινωνικών ομάδων που μειονεκτούν και κινδυνεύουν με αποκλεισμό από την υπόλοιπη κοινωνία, μέσα ένα πλέγμα θεσμών και δυναμικών οργανισμών με άμεση συμμετοχή συμπολιτών, οι οποίοι θα υποστηρίζονται ισχυρά ως προς την τεχνογνωσία και λειτουργικότητα τους.

6. Υποστηρίζουμε ενεργά και δημιουργούμε μια υποδομή υπηρεσιών ισχυροποίησης εμπιστοσύνης και εγγύησης ασφαλείας για κάθε είδους δράσεις πολιτών που ενισχύουν την τοπική κοινωνία και επιχειρηματικότητα, αυξάνουν την από κοινού αξιοποίηση πόρων, και την απαλλάσσουν από παρασιτικούς μεσάζοντες, όπως π.χ. ηλεκτρονικά δίκτυα car pooling, time sharing, άμεση επαφή μικροπαραγωγών με αγοραστές χωρίς μεσάζοντες, όπως και τις πολλές άλλες παρόμοιες καινοτόμες ιδέες που η Ελληνική δημιουργικότητα μπορεί να γεννήσει και να κάνει πραγματικότητα.

7. Όσον αφορά την ανεργία, η οποία είναι ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα της Ελλάδας σήμερα, με την νεανική ανεργία (κάτω των 25 ετών) να ξεπερνά το 65%, και τον μέσο δείκτη γύρω στο 30%, οι εκλεγμένοι πολιτικοί μας ασχολούνται και μεριμνούν αποκλειστικά για τους κρατικούς υπαλλήλους, δηλαδή τους πελάτες τους. Οι άνεργοι δεν αποτελούν μέρος καμίας συντεχνίας που θα μπορούσε να πιέσει τους πολιτικούς και την Κυβέρνηση για παροχές και επιδόματα. Μια σύγκριση τα λέει όλα: από την αρχή της κρίσης, έχασαν τη δουλειά τους περισσότερο από 1.000.000 συμπατριώτες μας – όλοι από τον ιδιωτικό τομέα – ενώ, μέχρι στιγμής, δεν έχασε τη δουλειά του ούτε ένας κρατικός υπάλληλος. Όπως διαβάζουμε καθημερινά στις εφημερίδες, οι πολιτικοί μας κόπτονται να βρουν τρόπο να αποφύγουν την απόλυση 25.000 κρατικών υπαλλήλων που έχει ρητά συμφωνήσει να υλοποιήσει η Κυβέρνηση στο Μνημόνιο. Προτείνουμε ορισμένες άμεσες δράσεις για να βοηθηθούν οι άνεργοι, αυτό το πιο ευάλωτο τμήμα της κοινωνίας μας. Συγκεκριμένα, προτείνουμε τα εξής:

(i) Μια άμεση απογραφή των ανέργων με τις δεξιότητές τους και τη δημιουργία μιας λειτουργικής βάσης δεδομένων που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την σύζευξη ανέργων και επιχειρηματιών – Ελλήνων και αλλοδαπών– που επιθυμούν να επενδύσουν σε νέες δραστηριότητες στην Ελλάδα. Η προσφορά ειδικευμένου προσωπικού είναι ένα από τα πιο κρίσιμα κίνητρα για να πεισθεί να επενδύσει ένας επιχειρηματίας. Η βάση δεδομένων, στα Ελληνικά και Αγγλικά, πρέπει να είναι εύκολα προσβάσιμη μέσω του διαδικτύου και να επικαιροποιείται συνεχώς, ενώ πρέπει να αποτελέσει και βασικό πυλώνα για οργανωμένη προσφορά υπηρεσιών εξ’ αποστάσεως από τους ανέργους προς παγκόσμιους μισθωτές.

(ii) Έναν ειδικευμένο ιστότοπο για τους ανέργους, όπου θα μπορούν να ανταλλάσουν πληροφορίες και εμπειρίες, να αλληλοβοηθούνται και να αλληλοϋποστηρίζονται, να οργανώνουν ομάδες διεκδίκησης δικαιωμάτων, κλπ.

(iii) Ένα ισχυρότατο πρόγραμμα αναβάθμισης των δεξιοτήτων των ανέργων, επίσης και μέσω δημιουργικού και εκπαιδευτικού εθελοντισμού. Σε πολλές περιπτώσεις, υπάρχει άγνοια μεταξύ των ανέργων για το ποιες ειδικότητες έχουν ζήτηση, ώστε να επιζητήσουν εκπαίδευση σε αυτές. Σχετικές πληροφορίες μπορεί να παρέχονται μέσω του ιστότοπου που περιγράφουμε ανωτέρω.

(iv) Ένα εκτεταμένο πρόγραμμα υποστήριξης ανέργων που επιθυμούν να ιδρύσουν δικές τους επιχειρήσεις για τις οποίες έχουν τα κατάλληλα προσόντα. Ο θεσμός μπορεί να λειτουργήσει ως θερμοκοιτίδα εξέλιξης επιχειρηματικών ιδεών.

Να τερματιστεί η χρήση των κονδυλίων της Ε.Ε. για την ανάδειξη και κατάρτιση του ανθρώπινου δυναμικού, ως εναλλακτικό επίδομα ανεργίας και φυτώριο συναλλαγής και διαφθοράς.

Η ενίσχυση των δεξιοτήτων, η κοινωνική αλληλεγγύη προς όποιον επιθυμεί να βοηθηθεί και είναι πρόθυμος να προσπαθήσει, η δεύτερη, η τρίτη, η τέταρτη…. ευκαιρία προς τους πολίτες δεν είναι ελεημοσύνη. Είναι προϋπόθεση για την ανάπτυξη όλων.

Οι ενεργές πολιτικές κατάρτισης να γίνουν πραγματικές πολιτικές ανάδειξης του παραγωγικού δυναμικού της χώρας, αξιοποίησης του πιο πολύτιμου πόρου της, του ανθρώπινου πόρου.

Όλες τις ανωτέρω δράσεις μπορεί να υποστηρίξει ο ιδιωτικός τομέας. Η «δημιουργία, ξανά» μπορεί να παίξει έναν εποικοδομητικό ρόλο ξεκινώντας μια «Κοινωνία Δημιουργικών Ανέργων» με πρώτη δράση την ανάπτυξη του ιστότοπου για τους ανέργους. Τις υπόλοιπες δράσεις μπορεί να υλοποιήσει μια «κοινοπραξία» εταιριών και ατόμων που θα ευαισθητοποιηθούν από προσπάθειες μελών της «δημιουργίας, ξανά». Η ανάγκη είναι μεγάλη και η προσπάθεια αυτή δεν μπορεί να περιμένει την πολυπόθητη ανάπτυξη που υπόσχονται οι πολιτικοί – και που δεν θα έρθει με τη λανθασμένη στρατηγική που ακολουθεί η Κυβέρνηση.