GR
EN Φαίνεται όλο και περισσότερο σίγουρο πως ο κόσμος που ξέραμε τελειώνει. Και δεν εννοώ μοναχά τα δεδομένα της ελληνικής πραγματικότητας που χτισμένη πάνω σε ένα εικονικό παράδειγμα εκτεταμένου κρατικού δανεισμού δημιούργησε ένα κόσμο ουτοπικό, στηριγμένο σε επιθυμίες και φαντασιώσεις. Θυμάμαι σαν Δήμαρχος του Πειραιά πόσο είχα ενοχληθεί από τις απαιτήσεις γονιών και παιδιών, και της πιο απόμακρης γειτονιάς, τα γήπεδα μπάσκετ που τους έφτιαχνα να είναι κλειστά, με παρκέ και όλες τις σύγχρονες, αμερικανικές κατά βάση, προδιαγραφές. Από το χωματόδρομο δηλ. και τα εγκαταλειμμένα σκουπιδαριά κατ’ ευθείαν στα σαλόνια υπερπολυτελείας και την σύγχρονη άνεση.
Όλα αυτά, και πολλά άλλα, τα έβλεπα υπερβολικά, μαθημένος από μικρός στην «πολυτέλεια» των υπαίθριων γηπέδων από τσιμέντο μετά το ξεπέταγμα από τις χωμάτινες αλάνες. Αλλά έτσι είχαμε μάθει τον κόσμο. Να ζητάει και να απαιτεί σχεδόν τα πάντα δίχως προηγούμενο ανάλογο κόπο και ιδιαίτερη προσπάθεια. Το μοντέλο λοιπόν της εικονικής ελληνικής πραγματικότητας κατέρρευσε όταν οι δανειστές άρχισαν να απαιτούν «τα λεφτά τους πίσω».
Αλλά κι ο κόσμος ολόκληρος βρίσκεται σε τροχιά δραματικών κι αναπότρεπτων αλλαγών. Τα οικονομικά δεδομένα είναι σκληρά και μιλάνε μόνα τους. Για τουλάχιστον δύο εκατονταετίες η Δύση κυριαρχούσε στις αγορές, στις επιστημονικές ανακαλύψεις, στην οργάνωση της οικονομίας αλλά κυρίως στην κατανάλωση και στην σώρευση κεφαλαίων Η τελευταία οικονομική κρίση που σαν επίκεντρο είχε την τραπεζική πίστη, τις κρατικές η χρηματοπιστωτικές χορηγίες και την αδυναμία της διατήρησης των πιστώσεων στο συνηθισμένο επίπεδο έριξε τις οικονομίες σε ένα σπινάρισμα κατάρρευσης που ενδεχόμενα κάπως τώρα ανακόπηκε. Αλλά το πρόβλημα δεν λύθηκε οριστικά. Η επόμενη έκρηξη είναι στην γωνία.
H Ευρώπη είχε στηρίξει την ευημερία της για χρόνια στην οικοδόμηση ενός απόλυτα περιεκτικού κράτους πρόνοιας. Οι κοινωνικές παροχές σε γενναία επιδόματα ανεργίας, συντάξεις και πλήρη ιατροφαρμακευτική κάλυψη επέβαλαν οικονομικά βάρη που οι οικονομίες της Ευρώπης δυσκολεύονται πλέον να υποστηρίξουν. Η οικονομική κρίση συντάραξε συθέμελα την βιωσιμότητά τους. Το ευρωπαικό κοινωνικό κράτος συγκλονίζεται αδύναμο πλέον να αυτοσυντηρηθεί. Τα πολιτικά συστήματα εξ ΄ίσου παραπαίουν μια και οι πολιτικές αρχές δεν είναι πιά σε θέση να εξαγοράζουν ψηφοφόρους με παροχές, πιστώσεις κι’ επιδοτήσεις. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει νέες πραγματικότητες που παλεύει να τους αντισταθεί με παλιές αντιλήψεις κι’ εργαλεία.
Ο καινούργιος κίνδυνος είναι η ανώνυμη κ. Αγορά. Ετσι απομονωμένα και ξερά η απρόσωπη πραγματικότητα που εκφράζει τις κινήσεις του διεθνούς κεφαλαίου τείνει να γίνει ο καινούργιος προαιώνιος εχθρός. Κυρίως για τους πολιτικούς. Που δεν είναι σε θέση να της επιβληθούν και να την ποδηγετήσουν. Η κ. Αγορά όμως, δηλ. οι μηχανισμοί μετακίνησης χρήματος με βάση τα δεδομένα των οικονομικών στοιχείων, δείχνει να καταλαβαίνει καλύτερα τι κρύβεται πίσω από τις βιτρίνες και τα φτιασιδώματα. Παρά τις επιθέσεις των πολιτικών η αγορά απέδειξε, βάζοντας χρήματα εκεί που άλλοι έχουν συνήθως το στόμα τους, πως γνωρίζει να εντοπίζει προβλήματα αλλά και να προωθεί ριζικές εκκαθαριστικές λύσεις. Οι αγορές αποκάλυψαν και τιμώρησαν τους απατεώνες της Enron στις ΗΠΑ ενώ εκείνες ήσαν που οδήγησαν την στερλίνα σε δραματική υποτίμηση και την έβγαλαν από κάθε προοπτική του Ευρώ, εντοπίζοντας τις ουσιαστικές της αδυναμίες. Από την κ. Αγορά κανένας δεν μπορεί να κρυφθεί.
Στις ΗΠΑ η υπόσχεση για ένα καλύτερο αύριο είχε σαν βάση την πλήρη απασχόληση και την διασπορά της κατανάλωσης σε ολόκληρη την κοινωνία. Αυτό έδινε δυναμισμό στην οικονομία. Και επέβαλε την αμερικανική αγορά σαν ηγέτη των παγκόσμιων οικονομικών εξελίξεων. Τώρα όλα σχεδόν αυτά κατέρρευσαν. ΟΙ αναπτυσσόμενες οικονομίες της Ομάδας των 20 είναι πιά ολοφάνερο πως παίρνουν τα ηνία. Ενώ οι οικονομίες της «ανεπτυγμένης» Δύσης βαδίζουν σε δρόμους ανασφαλείς με μεγάλες πιθανότητες να κατρακυλήσουν και πάλι σε σοβαρά οικονομικά αδιέξοδα. Η Δύση δεν προσφέρει εμπιστοσύνη. Η κ. Αγορά είναι ολοφάνερο πιά πως κοιτάει προς την Ανατολή και τον Νότο.
Και οι Δυτικοί πολιτικοί πασχiζουν να επιβάλουν νέους κανόνες πάνω στις αγορές! Για να πετύχουν τι ακριβώς; Οι ίδιοι προκάλεσαν την κατάρρευση με τις παρεμβάσεις τους στα δημοσιονομικά των οικονομιών τους. Τώρα πιά ουδείς τους χρειάζεται. Και δεν τους δίνουν ιδιαίτερη σημασία.