Προσωπικά δεν μου αρέσουν οι «ταμπέλες» για πολλούς λόγους. Δεν θα μπω στη διαδικασία να τους αναλύσω. Θα πω απλώς ότι με ενοχλούν πολύ περισσότερο οι ταμπέλες, όταν μου τις «κολλάνε».

Το κλασικό που ακούω είναι το «Είσαι δεξιός». Και συνήθως, όταν μπω στον κόπο να απαντήσω, περιορίζομαι απλώς σε ένα σκέτο «όχι».

Η αλήθεια είναι ότι όντως δεν θεωρώ τον εαυτό μου δεξιό. Από την άλλη πάλι, σίγουρα δεν τον θεωρώ και αριστερό. Οπότε πολλοί αναρωτιούνται τι μένει?

Δυστυχώς στην Ελλάδα έχουμε εγκλωβιστεί σε ένα ψευτο-δίπολο αριστεράς και δεξιάς. Πρέπει να είσαι ή το ένα ή το άλλο. Και μάλιστα οι περισσότεροι από εμάς έχουν μια πολύ συγκεχυμένη αντίληψη για αυτούς τους 2 χώρους.

Θα προσπαθήσω λοιπόν, σε μια προσπάθεια αυτοπροσδιορισμού, να καταθέσω τη «δική μου» ερμηνεία για τις ανωτέρω πολιτικές ιδεολογίες, ελπίζοντας να φανεί χρήσιμη στους περισσοτέρους.

Πριν σχεδόν μισό αιώνα, το 1969, ο David Nolan διατύπωσε τη θεωρία ότι όλες οι πολιτικές ιδεολογίες μπορούν να καθοριστούν βάσει 2 συνιστωσών: 1) Του βαθμού οικονομικής ελευθερίας (ή προστασίας) 2) Του βαθμού προσωπικής ελευθερίας (ή προστασίας).

Με αυτό τον τρόπο ο Nolan ξεφεύγει από την μονοδιάστατη αντίληψη αριστεράς και δεξιάς και περιγράφει σε ένα ουσιαστικά καρτεσιανό σύστημα συνταγμένων ολόκληρο το πολιτικό φάσμα. Ο «ρόμβος» του Nolan αποτυπώνει στα «αριστερά» τις ιδεολογίες που πρεσβεύουν αυξημένες ατομικές και μειωμένες οικονομικές ελευθερίες (ή αυξημένη οικονομική προστασία) και «δεξιά» τις ιδεολογίες που πρεσβεύουν αυξημένες οικονομικές και μειωμένες ατομικές ελευθερίες (ή αυξημένη ατομική προστασία). Προς την κορυφή αποτυπώνονται οι ιδεολογίες που πρεσβεύουν αυξημένες οικονομικές και ατομικές ελευθερίες, δηλαδή ο φιλελευθερισμός, και προς τα κάτω οι ιδεολογίες που πρεσβεύουν μειωμένες οικονομικές και ατομικές ελευθερίες (ή αυξημένη ατομική και οικονομική προστασία), δηλαδή ο κρατισμός-ολοκληρωτισμός.

Το συγκεκριμένο διάγραμμα είναι πολύ χρήσιμο στο να απεικονίσει αλλά και να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε ένα μεγάλο φάσμα πολιτικών ιδεολογιών.

Έτσι, προσωπικά βρίσκω πολύ παράξενο το γεγονός ότι υπάρχουν φίλοι που αυτοπροσδιορίζονται ως αναρχικοί, αλλά βγάζουν «σπυριά» στο άκουσμα της πιο συγγενούς πολιτικά «φιλελέ» ιδεολογίας, ενώ δεν έχουν ιδιαίτερο πρόβλημα με τις αντιδιαμετρικά αντίθετες συντηρητικές αριστερές και κομμουνιστικές ιδεολογίες. Εξίσου παράδοξο βρίσκω φυσικά και το φαινομενικό μίσος των 2 γειτονικών ολοκληρωτικών ιδεολογιών, του κομμουνισμού και του ναζισμού-φασισμού, καθότι και οι δύο πρεσβεύουν μειωμένες ατομικές και οικονομικές ελευθερίες. Το διάγραμμα αποδεικνύει και μαθηματικά ότι τα άκρα συναντιούνται. Ίσως βέβαια το φαινόμενο μίσος είναι απλά και θέμα «ανταγωνισμού» για την εκλογική «πελατεία»…

Φυσικά το διάγραμμα μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε και το πως γίνεται στην Αμερική να έχουμε δύο φαινομενικά «δεξιά» (για τα Ελληνικά δεδομένα») κόμματα και να καταλάβουμε εν τέλει, τι ακριβώς συμβαίνει ιδεολογικά στην πατρίδα μας.

Στην Ελλάδα λοιπόν, κατά την άποψη μου, δεν υπήρχε ποτέ από τη μεταπολίτευση και μετά ένα κόμμα με κυρίαρχο φιλελεύθερο προσανατολισμό, είτε αριστερό, είτε δεξιό. Συνεπώς πιστεύω ότι είναι το λιγότερο άδικο να κατηγορούμε για όλα τα δεινά της χώρας μας τις φιλελεύθερες ή «νεοφιλελέ» ιδεολογίες, καθότι ποτέ δεν εφαρμόστηκαν στην πράξη.

Το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ ήταν συντηρητικά-κρατικιστικά αριστερά και δεξιά κόμματα. Δηλαδή κόμματα που συμφωνούσαν πρακτικά σε μεγάλο βαθμό στις μειωμένες οικονομικές ελευθερίες και στον κρατισμό και διαφωνούσαν ουσιαστικά σε θέματα ατομικής ελευθερίας, δικαιωμάτων και ασφάλειας. Η Ελληνική εκδοχή της αριστεράς και της δεξιάς.

Και τα δύο κόμματα για 40 χρόνια ακολούθησαν λογικές οικονομικής ανελευθερίας και προστατευτισμού. Τεράστιο πελατειακό κράτος με πολλούς «ασφαλείς» μόνιμους δημοσίους υπαλλήλους, επιχειρηματικά μονοπώλια και ολιγοπώλια, φίλα προσκείμενα με διασφαλισμένα συμφέροντα, προστασία μεγάλου αριθμού οικονομικών συντεχνιών (μηχανικοί, δικηγόροι, συμβολαιογράφοι, γιατροί, φαρμακοποιοί, φορτηγατζήδες, ταξιτζήδες, κλπ, κλπ) και ένα μεγάλο (αλλά αποτυχημένο) κοινωνικό κράτος με αναρίθμητα επιδόματα αλλά χωρίς ουσιαστικές παροχές υγείας και παιδείας. Ο κρατισμός και ο οικονομικός προστατευτισμός σε πλήρη ανάπτυξη, με τα γνωστά πλέον αποτελέσματα.

Οπότε θεωρώ απολύτως λογικό ότι τα τελευταία χρόνια οι περισσότεροι δυσκολεύονταν να ξεχωρίσουν ιδεολογικά το ΠΑΣΟΚ από τη ΝΔ. (Φυσικά και ο Σύριζα αποτελεί κατεξοχήν συντηρητικό αριστερό κόμμα, άσχετα με το πώς θέλει να αυτοαποκαλείται).

Σε αντίθεση με την Ελλάδα το σύνολο σχεδόν του αναπτυγμένου δυτικού κόσμου έχει ασπαστεί την φιλελεύθερη κατεύθυνση, τουλάχιστον σε οικονομικό επίπεδο, ενίοτε με αριστερό και άλλοτε με δεξιό πρόσημο. Είτε μιλάμε για Σοσιαλδημοκρατία-Δημοκράτες, είτε Χριστιανοδημοκρατικά-Ρεπουμπλικανικά κόμματα υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής: αυξημένες οικονομικές ελευθερίες.

Αντιθέτως στη χώρα μας, παρ’ όλες τις πιέσεις από την Ε.Ε. για εναρμόνιση με την Ευρωπαϊκή και γενικά με τη Δυτική πραγματικότητα, η όποια προσπάθεια για απαγκίστρωση από τον κρατισμό έγινε καταναγκαστικά και με μισή καρδιά, ψάχνοντας πάντα να βρούμε τρόπους να την αποφύγουμε για να μην θιγούν τα συμφέροντα διάφορων κοινωνικών ομάδων. Κλασικό παράδειγμα αποτελούν οι ιδιωτικοποιήσεις κρατικών επιχειρήσεων οι οποίες κατέληγαν σε κρατικά ελεγχόμενες ΔΕΚΟ που μονοπωλούσαν την αγορά παρέχοντας κακές και υπερκοστολογημένες υπηρεσίες (ΔΕΗ, ΟΤΕ, Ολυμπιακή, ΟΣΕ, ΟΠΑΠ, ΕΛΤΑ, κτλ). Όχι Γιάννης, Γιαννάκης δηλαδή…

Υπάρχουν φυσικά και πολλοί που ισχυρίζονται ότι η ιδιωτικοποίηση των κρατικών εταιριών θα φέρει αύξηση τιμών. Αυτό κατ’ εμέ είναι εντελώς παράλογο εφόσον διασφαλίσουμε συνθήκες υγιούς ανταγωνισμού. Και θα ήθελα εδώ να αναφέρω 3 χειροπιαστά παραδείγματα κρατικών μονοπωλίων που η ελεύθερη οικονομία και ο ανταγωνισμός τα οδήγησε σε καλύτερες υπηρεσίες και σε χαμηλότερες τιμές.

Το πρώτο είναι η σταθερή τηλεφωνία. Παρόλη την προστασία που απολαμβάνει ο ΟΤΕ ακόμα και σήμερα, με την προικοδότηση του με το δίκτυο και ένα τεράστιο αριθμό πελατών, η αγορά έχει ήδη αρχίσει να λειτουργεί θετικά. Πλέον με την ανάπτυξη ιδιόκτητων δικτύων μπορείς να βρεις άνετα προγράμματα σταθερής τηλεφωνίας με απεριόριστη ομιλία προς σταθερά, απεριόριστο internet 24Μbps και λεπτά ομιλίας προς κινητά με μόλις 15€ το μήνα! Ας θυμηθούμε πως πριν μερικά χρόνια πληρώναμε τα ίδια λεφτά μόνο για τα πάγια μιας γραμμής ISDN.

Το δεύτερο είναι η Ολυμπιακή. Παρόλη την αντίσταση του κρατικού μονοπωλίου ακόμα και μετά τη συγχώνευση με την Aegean, πλέον είναι εφικτό να πας Αθήνα-Θεσσαλονίκη αλλά και Ρώμη ή Μιλάνο με μόλις 20-30€ με τη RyanAir, τη στιγμή που πριν μερικά χρόνια, νούμερα κάτω από 100€ για Αθήνα-Θεσσαλονίκη φάνταζαν ως τεράστια ευκαιρία. Με αυτά τα λεφτά πλέον πας άνετα στο Λονδίνο.

Το τρίτο είναι ο ΟΠΑΠ και το Πάμε Στοίχημα. Εδώ, αν και το κρατικό μονοπώλιο έχει διατηρηθεί, η αγορά βρήκε τρόπο να το παρακάμψει μέσω του internet. Ίσως το παράδειγμα να μην είναι και τόσο σαφές, όμως όσοι ασχολούνται με το στοίχημα γνωρίζουν πολύ καλά ότι οι αποδόσεις και οι υπηρεσίες που προσφέρουν οι ιδιωτικές εταιρίες στοιχήματος είναι πολύ καλύτερες από αυτές του ΟΠΑΠ.

Συνεπώς θεωρώ πως είναι μύθος ότι οι ιδιωτικοποιήσεις και η απελευθέρωση της αγοράς (πχ ΔΕΗ, ΟΣΕ, λιμάνια, μεταφορές, οχηματαγωγά πλοία, φαρμακεία, ταξί κτλ) θα οδηγήσουν σε αυξημένο κόστος για τους καταναλωτές.

Προσωπικά θεωρώ ότι είναι απολύτως αναγκαία η μετάβαση σε ένα οικονομικά ελεύθερο περιβάλλον. Εάν παραμείνουμε στην Ε.Ε. (και που να πάμε δηλαδή…) θεωρώ αναπόφευκτο τον μετασχηματισμό της Ελληνικής πολιτικής σκηνής σε ένα φάσμα φιλελευθέρων αριστερών, δεξιών και κεντρώων κομμάτων, παράλληλα με κάποια περιθωριακά συντηρητικά ακροαριστερά και ακροδεξιά κόμματα. Επίσης δεν πιστεύω ότι μπορεί να είναι βιώσιμο μακροπρόθεσμα ένα ενιαίο κόμμα «ευρωπαϊκού» προσανατολισμού. Και αυτό γιατί η φύση απεχθάνεται τα κενά…

Συνεπώς είναι πιθανό μεσοπρόθεσμα να έχουμε μετασχηματισμό, ενδεχομένως με διάσπαση και με νέα άφθαρτα πρόσωπα στο προσκήνιο, του Σύριζα (πρώην ΠΑΣΟΚ...) και της ΝΔ σε 2 φιλελεύθερα αριστερά και δεξιά κόμματα, παράλληλα με την είσοδο νέων μικρότερων κομμάτων σε μια πολυκομματική Βουλή.

Σε μια τέτοια βουλή, αν δεν υπάρχει ο «προστατευτισμός» του μπόνους των 50 εδρών θα είναι απαραίτητες  ευρύτερες συνεργασίες. Και μόνο έτσι θα μπορέσει το πολιτικό σύστημα να έρθει σε σύγκρουση με τις παγιωμένες αντιλήψεις για οικονομική «προστασία» των διαφόρων κοινωνικών ομάδων.

Όσον αφορά εμένα, ίσως μπορώ πλέον να ισχυριστώ απλώς ότι είμαι γύρω από το σημείο 0.70±5 , 0.70±5 … 

Υ.Σ.: Ένα ενδιαφέρον quiz, με αγγλικά όμως δεδομένα-ερωτήσεις και συντελεστές βαρύτητας, μπορείτε να κάνετε εδώ http://www.polquiz.com/