Ο Χρόνος είναι ένα παιδί που παίζει με τα ζάρια, ενός μικρού παιδιού το μεγάλο βασίλειο (Αιών παις εστι παίζων, πεσσεύων ∙ παιδός η βασιληίη).

Στο φεύγα του 2013 το πανίσχυρο κι άβουλο συνάμα παιδί-βασιλιάς του Ηράκλειτου μούφερε στο νου μια διαυγή διαπίστωση ενός καλού φίλου ιστορικού για τον σύγχρονο κόσμο που με βοήθησε να σκεφθώ κάπως καλύτερα τις λανθάνουσες συμμετρίες του: ο κομμουνισμός και ο φιλελευθερισμός υπήρξαν τα δύο μονάκριβα τέκνα του Διαφωτισμού.  Ηρθαν στο φώς  από την ίδια μήτρα, αυτή της Γαλλικής Επανάστασης.  

Ο ένας αδελφός, ο κομμουνισμός, είναι κατά κάποιο τρόπο η συνέχεια της εβραιοχριστιανικής συνιστώσας  του δυτικού κόσμου και της  Πλατωνικής πολιτείας μετασχηματισμένες από την αντιμεταφυσική των Φώτων.

Προγραμματισμένος από το γονίδιο της Αποκαλύψεως, προτείνει μια ζωή στο σήμερα που νοηματοδοτείται από την πίστη σε μιαν ουτοπία του αύριο, με τις γραφές του, τις αμαρτίες, δηλαδή την υπέρβαση a priori γνωστών ορίων, την άρνηση του τόκου και του κέρδους, την ομολογία, τους αγαπημένους του προδότες, τους Αγίους του, την δίχως όριο κυριαρχία της συλλογικότητας έναντι του ατόμου όπως αυτή εκφράζεται μέσα από καθαρές ιδέες. Μια γραμμή που ξεκινάει από το Μωυσή αγγίζει τον Πλάτωνα και συνεχίζει μετά την μεγάλη ανατροπή του Ναζωραίου, στον Ματθαίο, στον Πέτρο, στον Παύλο και στον Ιωάννη της Αποκάλυψης για να ζωντανέψει και πάλι στους νεοπλατωνικούς. Στις μοναστικές κοινότητες του Μεσαίωνα απ’τη μια και την Iερά εξέταση απ’την άλλη.

Κυοφορήθηκε το μωρό αυτό στη μήτρα της γέννησής του σύγχρονου κόσμου, τη Γαλλική επανάσταση, απ’ όπου το εκμαίευσε ο ειρηνικός και ουτοπικός Ρουσσώ μαζί με τον ματοβαμμένο Μαρά και τον Ροβεσπιέρο. Κι ύστερα ήρθε ο Μάρξ κι ο Ενγκελς που περιείχαν και τους τρεις.

 Ο άλλος αδελφός, ο φιλελευθερισμός, κρατάει κι αυτός από βαθειά ρίζα.

Εκείνου του κόσμου του αυτόβουλου, που πορεύεται δίχως τέλος, διαβαίνοντας όρια που δε γνωρίζει αλλά αναζητά. Γι’αυτό κι είναι ικανός για την πιο ακραία επιτυχία και το πιο τραγικό λάθος. Τον κόσμο που ψάχνει μια διαρκώς διαφεύγουσα αλήθεια μέσω της ατομικής και συλλογικής δοκιμής και της γνώσης, με καύσιμο τα ανελέητα και τόσο ανθρώπινα κίνητρα, της επιθυμίας και της δόξας, μετασχηματισμένα κι αυτά στη σύγχρονη εποχή σε πλούτο.

Από τον Πυθαγόρα, τον Επίκουρο και τον Αριστοτέλη, στις ελευθεριάζουσες σέχτες και στον Ιερό Αυγουστίνο, στο Σπινόζα, στον Τζέρεμυ Μπένθαμ και τον Ανταμ Σμίθ ως την ώρα της γέννησής του στο σύγχρονο κόσμο την ίδια στιγμή και από την ίδια μήτρα με τον δίδυμο αδελφό του σε αυτό το μοναδικό κατώφλι του 1789. Ο δικός του τοκετός είχε ήδη ξεκινήσει στο περιθώριο του τότε κόσμου στις αμερικάνικες αποικίες, λίγα χρόνια νωρίτερα πριν φτάσει να γεννηθεί στο ευρωπαϊκό κέντρο του. 

 Με τον Βολταίρο και τον Ντιντερό κι ύστερα τον Τζον Στιούαρτ Μιλλ,  αλλά και τα αναρχικά κινήματα του 19^ου αιώνα, τους Ισπανούς φιλελεύθερους (Liberales) που πρώτοι χρησιμοποίησαν τον όρο νικώντας τους Καρλιστές το 1830, την εξέγερση του Ιουλίου του 1830 στο Παρίσι που τελείωσε την μοναρχία των Βουρβώνων και ενέπνευσε παρόμοια κινήματα σε όλη την Ευρώπη. Κι έπειτα την δίδυμη επίσης εξέγερση του 1848, που η ιστορία βάφτισε, όχι χωρίς μια δόση ειρωνείας, κομμούνα, και τη φυγή του Μέτερνιχ από την κονφορμιστική αυτοκρατορική Αυστρουγγαρία, με τις βαλίτσες του γεμάτες με τους πανικόβλητους αιώνες που προηγήθηκαν.

Κι ο φιλελευθερισμός έγινε παγκόσμιος.  Η απαίτηση για ανθρώπινα δικαιώματα, ελεύθερη κυκλοφορία και ελεύθερο εμπόριο απλώθηκε σαν παραγωγική φωτιά στον κόσμο όλο, από την Βόρεια Αμερική ως το Εκουαδόρ κι απ’το Μεξικό, ως την Αιτή. Την πρώτη χώρα που αναγνώρισε το γέννημα μιας επανάστασης σύμβολο των απανταχού φιλελευθέρων και ως εκ τούτου φιλελλήνων (ταύτιση που αποτελεί την ευλογία και ατυχία ταυτόχρονα της νεοελληνικής ιλαροτραγωδίας): την ελληνική επανάσταση και το γέννημά της, τη νέα Ελληνική πολιτεία.

Από τα βίαια ή ειρηνικά ζευγαρώματα των διδύμων, που στηρίζονται σε μια κοινή παραδοχή, ότι το άτομο εξανθρωπίζεται και απελευθερώνεται μόνο μέσα στην πολιτική κοινότητα, γεννήθηκαν οι δεκάδες μιγάδικες  αποχρώσεις τους, δηλαδή ό,τι γνωρίζουμε σήμερα ως πολιτική: οι συντηρητικοί, οι χριστιανοδημοκράτες, οι σοσιαλδημοκράτες, οι φιλελεύθεροι, ο μεγάλος γέρος Γουίλιαμ Γλάδστωνας αλλά και η Ρόζα Λουξεμπουργκ, ο Τρότσκι και οι μενσεβίκοι, ο Μπέρναρ Σω, ο Γκράμσι και  η σχολή της Φρανκφούρτης, αλλά και ο Πόπερ κι ο νεοσυντηρητικός Χάγιεκ. Ακόμη ο Γκορμπατσοφ και η Θάτσερ, ο Τσόρτσιλ και ο Ρουσβελτ, ο Ντε Γκολ, ο Αντενάουερ και ο Γκένσερ, ο Τρικούπης, ο Βενιζέλος και ο Καραμανλής στα δικά μας, και άλλοι, και άλλοι πολλοί, διαμορφώθηκαν από ελπίδες και συγκρούσεις και πολέμους,  πλάστηκαν από συλλογικά όνειρα τα μετασχημάτισαν μέσα τους κι έπλασαν άλλα τόσα. 

Κατά τρόπο απρόβλεπτο από την θεωρία του ο κομμουνισμός δεν επικράτησε σε χώρες με μεγάλη εργατική τάξη, Εκεί ζευγάρωσε με τον φιλελευθερισμό μετασχηματίζοντας σταδιακά τον καπιταλισμό και λειαίνοντας τις ανισορροπίες του. Επικράτησε επαναστατικά σε κοινωνίες που δεν είχαν ακόμη εξέλθει από την φεουδαρχία, στην Ρωσία, την Κίνα και αλλού. Ετσι γεννήθηκε το αποτρόπαιο λενινιστικό/σταλινικό ολοκληρωτικό καθεστώς και οι ασιάτικες παραλλαγές του.

Από το φιλελεύθερο αδέλφι γεννήθηκε και η άχρονη και γι’αυτό ανιστόρητη νεοκλασική σχολή του Σικάγο και των Αυστριακών, με τον συμβολικά εξέχοντα Ludwig von Mises, που η αντίληψή της οδήγησε δογματικά στη μεγάλη κρίση.

Από ένα βίαιο ζευγάρωμά τους προέκυψε ακόμη ό,τι πιο τραγικό και τερατώδες: η μεγάλη μάστιγα - η εθνικοσοσιαλιστική ακραία στιγμή.

 Από την ίδια ζωογόνα πράξη γεννήθηκε όμως κι η ντελικάτη Δημοκρατία μας, εμάς των Δυτικών, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Οι ελευθερίες της και η ευδαιμονία της, οι πολιτικές της δυνάμεις και οι αντιφάσεις της, οι αδυναμίες αλλά και ο ανθρωπισμός της, οι λεπτές ισορροπίες και ο δημόσιος διάλογος, η παραγωγικότητα και δημιουργικότητα του συγκεντρωμένου κεφαλαίου, οι μικρές και μεγάλες ανισορροπίες του μα και οι τρόποι να τις διορθώνει. 

Σε λίγο καιρό όλα δείχνουν πως εμείς οι Δυτικοί θάμαστε πολύ λιγότεροι. Η κατανομή του πλούτου και των παγκόσμιων πόρων δεν αντιστοιχεί πλέον στην επιρροή και την ισχύ μας.

Σήμερα η Ευρώπη, η Βόρεια Αμερική και η Ωκεανία αποτελούν μόνο το 16% του παγκόσμιου πληθυσμού. Μαζί με την παραδοσιακά δυτικότροπη Λατινική Αμερική είναι το 25%. Το 2050 θάμαστε μόλις το 7% οι Ευρωπαίοι   από 10% σήμερα, το 4,4% η Βόρεια Αμερική από 5% σήμερα. Το 9,1% η Λατινική Αμερική από 8,6% σήμερα. Και 80% οι Ασιάτες και Αφρικανοί από 75% σήμερα. Σταδιακά το Παγκόσμιο ΑΕΠ μετατοπίζεται και πάλι προς τους νέους και δυναμικούς πληθυσμούς παλιών πολιτισμών, κύρια της Ασίας. Παράλληλα θα μετατοπιστεί αναπόφευκτα με τρόπο ειρηνικό ή βίαιο και η ισχύς (ιστορικό και προβλέψεις στον πίνακα 3), καθώς αλλάζει η παγκόσμια κατανομή του ΑΕΠ, δηλαδή του παραγόμενου πλούτου από την οργάνωση, την γνώση, την τεχνογνωσία, τους πόρους κάθε κοινωνίας.

Το ανοιχτό ερώτημα είναι αν και με ποιο τρόπο και με ποιες μεταλλαγές, θα μετατοπιστούν και οι Ευρωπαϊκές, οι δυτικές αξίες, η οπτική του κόσμου.

 Η μακρά περίοδος παγκόσμιας ειρήνης που διανύσαμε και διανύουμε τα τελευταία 70 χρόνια (διακόπηκε μόνο από μικροσυρράξεις αν τις συγκρίνει κανείς σε πλανητική κλίμακα με το παρελθόν, πρόσφατο και απώτερο) έχει οδηγήσει στην κατακόρυφη αύξηση της παραγωγικότητας παγκοσμίως, με την τεχνολογική εξέλιξη και την πρόοδο αλλά και την αλόγιστη κατανάλωση μη ανανεώσιμων πόρων.

Παρ’όλες τις ανισότητες ή τις ανισορροπίες που δημιουργεί, ο καπιταλισμός έχει φέρει την έξοδο από τη φτώχεια δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Πάνω από επτά  δισεκατομμύρια ψυχές θρέφει ο  πλανήτης, με σχεδόν περιθωριακά πλέον ποσοστά πείνας και λιμοκτονίας σε σχέση με το πολύ πρόσφατο παρελθόν, πριν μερικές δεκαετίες. Με τον μεγάλο μετρητή, τον παγκόσμιο μέσο όρο προσδόκιμου ζωής να ανεβαίνει σταθερά (πίνακας 1 και 2) για τα τελευταία 20 χρόνια, με κύρια ωφελημένους, όπως είναι φυσικό παρά τα στερεότυπα,  τους φτωχότερους που είναι και οι συντριπιτκά περισσότεροι (πίνακας 2).

 Η ανθρωπότητα δείχνει επίσης σταδιακά να αρχίζει έστω δειλά (ίσως όμως αρκετά καθυστερημένα ήδη) να συνειδητοποιεί ότι η ισορροπία της παραγωγής σε βιώσιμο επίπεδο δεν μπορεί παρά να υπολογίζεται σε μακροχρόνια βάση, στις χρονικές κλίμακες του φυσικού περιβάλλοντος. Οτι τα όρια αντοχής και πλούτου των οικοσυστημάτων είναι τα όρια αντοχής της αγοράς και της παραγωγής και όχι το αντίστροφο. Μετά από αυτά τα όρια η αγορά όπως την γνωρίζουμε δεν υπάρχει πια. Και μαζί της εξαντλείται και η ευημερία και ο ορθός λόγος και η ειρήνη.

 Η περιβαλλοντική συνιστώσα δημιουργεί μια νέα πολιτική οικονομία, εισάγοντας την παράμετρο του μακρού χρόνου των αντιδράσεων του φυσικού περιβάλλοντος στην καμπύλη της προσφοράς αντί του ανθρώπινου χρόνου των μικρών γενεών και της πρόσκαιρης μνήμης τους.  Συνιστώσα που πρέπει να αποτυπωθεί οικονομικά στο ρυθμιστικό πλαίσιο τόσο της προσφοράς όσο και της ζήτησης. Η ρύθμισή της, η μακροχρόνια ισορροπία ανθρώπου - περιβάλλοντος στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο παραγωγής, αυτό που αποκαλούμε βιωσιμότητα, είναι το μεγάλο ζητούμενο, η κύρια παγκόσμια πρόκληση, από την οποία εξαρτάται η επιβίωση όλων.

Η πρόβλεψη για την σταδιακή αύξηση των εκπομπών CO2 (πίνακας 1), καθώς ο πληθυσμός αυξάνει αλλά κυρίως καθώς τα παραγωγικά και καταναλωτικά πρότυπα της Δύσης επεκτείνονται στις απέραντες νέες μεσαίες τάξεις της Ασίας, δεν κρύβει τίποτε το ευοίωνο. Το γειτονικό Τσερνομπίλ, που σαπίζει μέσα στην σαρκοφάγο του μοιάζει ήδη μικρό ατόπημα σε σχέση με την συνεχιζόμενη καταστροφή της Φουκουσίμα, όπου ο άνθρωπος δυο χρόνια μετά, με όλες τις τεχνολογικές του δυνατότητες, δεν καταφέρνει να ελέγξει το τέρας που δημιούργησε, το οποίο συνεχίζει να απελευθερώνει ραδιενεργό νερό στον Ειρηνικό, ενώ οι τεράστιες ποσότητες πρόσκαιρα αποθηκευμένων ύδατος και υλικών που πρέπει να αποσυρθούν αποτελούν έναν άλυτο και μυστικό γρίφο.  Οπως και το κόστος του. Οικονομικό και ανθρώπινο.

Εντέλει τίποτα από τα πρόσφατα επιτεύγματα του ανθρώπου δεν είναι δεδομένο. Κάθε στιγμή η ανθρωπότητα διαπραγματεύεται εκ νέου την μοίρα της στην κόψη του ξυραφιού, όσο ο μικρός βασιλιάς ρίχνει τα φοβερά παιδικά του ζάρια.

Κάθε λεπτό η πλάστιγγα γέρνει από την μια μεριά είτε από την άλλη. Ανάμεσα στο δρόμο της δημιουργίας και αυτόν της καταστροφής, μεταξύ της προόδου και της παρακμής. Αυτή η σύγκρουση παίρνει βίαιη μορφή όταν οδηγεί στην υπεράσπιση χαμένων ήδη ιστορικών προνομίων, αντί για την αποδοχή της πρόκλησης για δημιουργία μέσα στην νέα ιστορική πραγματικότητα, στις καινούριες παγκόσμιες ισορροπίες, στην αναζήτηση νέων μειγμάτων του πανάρχαιου διαλόγου.

 Το εμπόριο του τέλους της ιστορίας αποτελούσε ανέκαθεν προνομιακό πεδίο του κομμουνισμού και των δικών του τέκνων, που στη δική του λογική διαβεβαιώνει πως αυτό δεν έχει έλθει ακόμη, αλλά κάποτε, όταν ωριμάσουν οι αντικειμενικές συνθήκες, θάρθει νομοτελειακά. Παρότι μάλλον και ο ίδιος κρυφά το απεύχεται  καθώς η έλευσή του θα ήταν και το δικό του τέλος: όταν θάρθει θάναι άχρηστη κάθε μορφής εξουσία και επομένως πρώτα απ’όλες η εξουσία του διαχειριστή της ελπίδας. 

Την εύκολη δόξα του ζήλεψαν και μερικά άπληστα εγγόνια από τον φιλελεύθερο αδελφό του, που ενέδωσαν στον πειρασμό να προσπαθήσουν να μας πείσουν πως το τέλος έχει ήδη έλθει. Οτι δεν υπάρχει πουθενά να πάμε πλέον. Πως φτάσαμε και τελείωσε. Πως αυτό ήταν το ταξίδι.

Η πρόσφατη κι εξίσου ολοκληρωτική και υπερφίαλη άποψη για το τέλος της ιστορίας υπονοεί με ασυγχώρητη υπεροψία πως δεν μπορεί να υπάρξει συζήτηση για καμιά επόμενη προοπτική πολιτικής και οικονομικής οργάνωσης άλλη από την καλή ή κακή δική μας (ανάλογα την οπτική γωνία), αυτή του σύγχρονου καπιταλισμού και της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας που τον στηρίζει.

Πως πρέπει να κλείσουμε τα μάτια στο προφανές: την περίπλοκη κι απρόβλεπτη διαδικασία μετασχηματισμού του ατομικού σε συλλογικό με τρόπο ανεπαίσθητο και όχι εξορισμού σοφό. Να κλείσουμε τα μάτια στις προκλήσεις της εποχής, στον μακρύ κι επίπονο δρόμο της γνώσης και της ελευθερίας. Δηλαδή να αγνοήσουμε την ατελή και γι αυτό τραγική κι όμορφη ανθρώπινη συνθήκη.

Ετσι κάποιοι ανάμεσα σε εμάς που έλκουμε την καταγωγή μας από τα παιδιά της ελευθερίας, υποκύψαμε, πριν μας ξυπνήσουν οι βίαιες σεισμικές αναταράξεις της κρίσης, στην καθησυχαστική ευκολία να πειστούμε πως δεν μας απομένει πλέον καμιά συζήτηση να κάνουμε. Να αφεθούμε στη φενάκη πως δεν υπάρχει το συλλογικό υποκείμενο των ανθρώπινων κοινοτήτων, αυτή η κοινή ψυχή η «πόλις» που διέπεται από τάσεις και συναισθήματα, μη λογικές αποφάσεις, πρόσκαιρες αγωνίες και αντίστοιχες αντιδράσεις, που κινείται και λαμβάνει συλλογικές αποφάσεις χωρίς προδιαγεγραμμένη δυνατότητα υπολογισμού των συνεπειών τους  (ή της έλλειψης τους) σε βάθος χρόνου. Αγνοήσαμε αυτή την κοινότητα που συνέχεται από μύθους και σύμβολα, γλώσσες και μουσικές, μνήμες και παραδόσεις. 

Αφεθήκαμε στην αναλγητική πίστη πως όλα τα ρυθμίζει το άχρονο σοφό χέρι των «αγορών» από την μια πλευρά ή το τεχνοκρατικό χέρι του κράτους-πατερούλη από την άλλη.

 Κοντέψαμε να λησμονήσουμε πώς η πορεία των ανθρώπων είναι χαραγμένη από επιλογές λογικές ή παράλογες των ίδιων των ανθρώπων, αποτέλεσμα της συλλογικής τους βούλησης ή της έλλειψής της. Από αποφάσεις που πήραν ή κι από αυτές που δεν είχαν την ευκαιρία, την γνώση ή απλά δεν βρήκαν το κουράγιο να πάρουν κι αφέθηκαν στη μοίρα τους.

Οι αποφάσεις αυτές μας περιμένουν καιρό. Δεν θα μας περιμένουν για πολύ ακόμη. Ούτε εμάς τους Ελληνες, ούτε όλους μας τους Ευρωπαίους, που καλούμαστε να ξεπεράσουμε το φοβικό κι εγωιστικό μέρος του εαυτού μας που παραμένει αυτοκαταστροφικά έγκλειστο στην ιστορία του Εθνους-Κράτους. Να αποφασίσουμε για το μέλλον μας με θέληση, γενναιότητα και φαντασία κρατώντας από το παρελθόν μας ό,τι σπουδαίο αξίζει να σωθεί. Καίγοντας όμως ό,τι πρέπει να καεί. Οι πολιτικές τάξεις της Ευρώπης οφείλουν να βρουν τη δύναμη και τους τρόπους να ξεπεράσουν το επικίνδυνο χάσμα που μεγαλώνει καθημερινά και χωρίζει τους πολίτες από τις τεχνικοοικονομικές ελίτ, που οι πολίτες αισθάνονται ότι αποφασίζουν ερήμην τους.

Ισως το 2014 να είναι η καμπή που θα στρέψει την ιστορία μας στην μια κατεύθυνση ή στην άλλη. Είτε της επιβίωσης των αξιών μας, των εύθραυστων Δημοκρατιών μας με την υπέρβαση του παρελθόντος μας σε ένα νέο ηπειρωτικό συλλογικό όνειρο, είτε ενός αργού ή βίαιου μαρασμού. 

Η έλλειψη συζήτησης κι ελπίδας για ένα μέλλον λίγο διαφορετικό, κάπως καλύτερο από το παρόν, είναι ο συντομότερος δρόμος για την επιστροφή στο παρελθόν. Ο πιο βέβαιος δρόμος για την παρακμή των φιλελεύθερων Δημοκρατιών μας. Οι ιδέες, η γλώσσα, ο λόγος, οι μουσικές, αλλά κι ο φόβος, η απειλή, η ελπίδα συνιστούν από μόνα τους μιαν άλλη, δική τους, παράλληλη και κυρίαρχη αγορά. Την αγορά της ανθρώπινης ιστορίας που κάθε στιγμή δημιουργεί τον εαυτό της.

Ο σύγχρονος κόσμος, κάθε πτυχή του, δεν μπορεί τελικά να ξεφύγει από τα όρια της δημιουργικής ή και καταστροφικής ενίοτε σύγκρουσης και σύνθεσης των δύο ζηλιάρηδων, αντιφατικών κι αμοιβαία ερωτευμένων διδύμων.

Ο ίδιος παλιός διάλογος ανάμεσα στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη συνεχίζεται μεταλλαγμένος από την ιδέα του τέλους. Ο διάλογος που περιέχει όλους τους διαλόγους που τον ακολούθησαν κι αυτούς που θα τους ακολουθήσουν όσο ο ήλιος σηκώνεται από την Ανατολή και βυθίζεται στη Δύση. Οσο το ανθρώπινο γένος θα πορεύεται στο μονοπάτι του λόγου.

Λίγο ή πολύ όλοι περιέχουμε μέρος του ενός ή του άλλου κομματιού της σύγχρονης εποχής, κάτι από την ευαισθησία τους. Με τον ίδιο τρόπο που επαναλαμβάνουμε σχεδόν μηχανικά κι ασυναίσθητα τα επιχειρήματα των δύο φιλοσόφων που ορίζουν το πλαίσιο του διαλόγου μας προσπαθώντας να καταλάβουμε το παρόν και να σχεδιάσουμε το μέλλον μας. Περιέχουμε μικρότερο ή μεγαλύτερο μέρος από τον καθένα, σε διαφορετική ένταση και βάθος. Μετασχηματισμένο ανάλογα από τη φύση  και την παιδεία μας.

Αναζητούμε με βάση τα επιχειρήματά τους. Συζητούμε, συνειδητά ή ασυνείδητα, παρακινημένοι από τις συγκινήσεις και το ρίγος που μας προκαλούν πάντα οι ιδέες τους.

´Ισως όταν το εννοήσουμε αυτό να έχουμε ήδη διανύσει τον μισό δρόμο για την κατανόηση των διλημμάτων, αλλά και το εύρος των επιλογών μας.

Τότε μπορεί να γίνουμε λίγο πιο διαλλακτικοί, ίσως καταλαγιάσουμε κάπως μέσα μας το θυμό, τη φωτιά που μας καίει.

´Ισως μπορέσουμε να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε με αποχρώσεις και να αναζητούμε αλήθειες και νέες ιδέες κι έμπνευση στις πλούσιες παλέτες των χρωμάτων κι όχι στο εκτυφλωτικό φως ή στο απόλυτο σκοτάδι, να συζητούμε δίχως εντυπώσεις και αφορισμούς. Να διαλεγόμαστε επίπονα και δημιουργικά, δηλαδή νάμαστε έτοιμοι να διαπραγματευτούμε και τη δική μας οπτική, ακόμη και τα δικά μας θέσφατα, υπό την ισχύ των επιχειρημάτων όσο κι αν αυτό μας κοστίζει ή μας πονά.

´Ισως κιόλας να καταφέρουμε να μισοδούμε την πρόσκαιρη, μεταβλητή και φευγαλέα δική μας θέση στη ροή του αέναου ποταμού, σε τούτη την κατακερματισμένη χερσόνησο που σβήνει στα νερά της Μεσογείου, στην εσχατιά της μικρής μας Ευρώπης, εδώ όπου ξεκίνησαν όλα.

Καθώς το 2013 φεύγει και περιμένουμε στην όχθη το ποτάμι του 2014 να μας παρασύρει κι αυτό με τη σειρά του, ας αφιερώσουμε, μες τη γιορτινή ατμόσφαιρα των ημερών, μια σύντομη στιγμή για να σκεφτούμε τις γοητευτικές αντιφάσεις μας αλλά και τις δυνατότητές μας.

Να τις αφήσουμε να μας φωτίσουν για λίγο, παράτολμες σαν τα γιορτινά λαμπάκια, τυχαία και απρόβλεπτα.  Κάτι όμορφο μπορεί να μας αποκαλύψουν. Κάποιες νέες επιλογές και δυνατότητες. Ενα στιγμιότυπο ελπίδας για το μέλλον μας.

 Ας σταθούμε λοιπόν λίγο στοχαστικά σε αυτό το πρόσκαιρο σημείο, στην αλλαγή των χρόνων, καθώς το παιδί-βασιλιάς ρίχνει πάλι τα ζάρια του, στηριγμένοι στην εύθραυστη μαγκούρα μας καμωμένη από αντιλήψεις κι ευαισθησίες, λέξεις και μουσικές. Στο σημείο απ’όπου κοιτούμε κι ερμηνεύουμε τα πράγματα.

 Ενόσω κι αυτά με την σειρά τους μας ερμηνεύουν και αδιάφορα σχεδόν μας προσπερνούν.

 Ο Γιώργος Γιαννούλης-Γιαννουλόπουλος είναι ειδικός εμπειρογνώμονας σε θέματα ανάπτυξης, δημοσίων επενδύσεων, παιδείας, πολιτισμού και καινοτομίας. Είναι Αντιπρόεδρος πολιτικού συντονισμού της πολιτικής κίνησης "Δημιουργία, ξανά!"

 Πηγή πίνακα GDP/per capita/ population, CO2: World population (P), GDP per capita (A), life expectancy (LE), and CO2 emissions from fossil fuels in the Age of Industrialization, 1760-2007. Data for P, A and LE are sporadic until 1960. This figure assumes that trends between adjacent data points are linear. Sources: Maddisson (2003, 2010); World Bank (2009); CDIAC (2009). - See more at: http://www.masterresource.org/2010/04/population-consumption-carbon-emissions-and-human-well-being-in-the-age-of-industrialization-part-ii-a-reality-check-of-the-neo-malthusian-worldview/#sthash.UudYlwWm.dpuf

εικόνα: Ancient Dice – From www.Encarta.msn.com These gaming dice are from the prehistoric site of Mohenjo-Daro in what is now Pakistan. They date to the Indus Valley culture, which thrived between about 2500 and 1700 BC, and represent some of the earliest examples of dice ever found.

 Υ.Γ.  ευχαριστώ τον ιστορικό Γιώργο Τζεδόπουλο, μια εύστοχη παρατήρηση του οποίου μού έδωσε την αφομή για την συγκρότηση των παραπάνω σκέψεων.