Για όποιον έχει κάποια συναλλαγή με το Δημόσιο, με την εφορία, με μια πολεοδομία, την δικαιοσύνη ένα είναι σαφές: από μήνα σε μήνα, από μέρα σε μέρα το κράτος καταρρέει, λιγοστεύει, διαλύεται. Οι ταπεινωτικές διαδικασίες για τους πολίτες έγιναν ταπεινωτικές για τους υπαλλήλους επίσης.

Δουλεύουν με κατεβασμένο κεφάλι, με ντροπή, με χαμηλωμένα μάτια μπροστά στις ουρές ανθρώπων που χάνουν το πολύτιμο μεροκάματο, ηλικιωμένων που σέρνουν τα πόδια τους μες τη ζέστη, νέων που απορούν αμήχανα για το τι ακριβώς τους συνέβη και βρίσκονται εκεί, όλοι περιμένοντας ένα άσκοπο χαρτί, μια βεβαίωση πρωτοδικείου, έναν κλειδάριθμο, ένα συστημένο που δεν τους παραδόθηκε, λίγα χρήματα για την επίσκεψη στον γιατρό και τα φάρμακά τους. Σε ουρές ατέλειωτες όσο και μάταιες. Σαν να περιμένουν κάποιο προσεχές τέλος.

 Οι πολιτικοί μας μαζί με τις συντεχνίες και το εργολαβικό περί το κράτος σύμπλεγμα, έχτισαν συστηματικά επί χρόνια, επί δεκαετίες ολόκληρες, τον ΜΗΧΑΝΙΣΜΟ: διαδικασίες αλληλοεπικαλυπτόμενες, αντιφατικές, ανούσιες που συναρμοσμένες στενά με τις ουσιαστικές και απαραίτητες σε μια αλυσίδα δημιουργούν ένα ενιαίο σύστημα.

Αυτός ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ υπηρετεί έναν διπλό στόχο:

α.  να δικαιολογεί τους εργαζόμενους για αυτόν (ακόμη και τους μη εργαζόμενους αλλά αμειβόμενους από αυτόν)

και

β. να κρατά ομήρους τους πολίτες, αδύναμους να συμμορφωθούν με τις αντιφατικές ή υπερβολικές απαιτήσεις του.

Ετσι  όλοι υποχρεώνονται να παζαρεύουν  με όλους τα πάντα. Με τα γνωστά αποτελέσματα. Στον ΜΗΧΑΝΙΣΜΟ τα πάντα μπορούν να συμβούν αλλά και να συζητηθούν, διευθετηθούν, ρυθμιστούν, τακτοποιηθούν αρκεί να έχεις να πληρώσεις. Νόμιμα στον επίσημο νταβατζή ή μαύρα στους υπηρέτες του.

Αυτό το σύστημα χρειάζεται πάνω από ένα εκατομμύριο υπαλλήλους για να λειτουργήσει ως κράτος. Γι' αυτό φτιάχτηκε έτσι. Αυτός ήταν ο στόχος εξαρχής. Ο λόγος ύπαρξής του. Από αυτή την άποψη είναι επιτυχημένο ως προς τον σκοπό του. 

Το κράτος  μας δεν είναι φτιαγμένο με στόχο να παρέχει συγκεκριμένες υπηρεσίες στους πολίτες με τον αντίστοιχο απαραίτητο αριθμό και ποιότητα υπεύθυνων και σωστά αμειβόμενων υπαλλήλων σε συνδυασμό με αναθέσεις εργασιών στον ιδιωτικό τομέα ώστε να είναι καλύτερες και φθηνότερες οι υπηρεσίες που παρέχονται και για τις οποίες πληρώνουμε με τους φόρους μας. Αυτές τις οποίες τις ξαναπληρώνουμε κάθε φορά που τις χρησιμοποιούμε, με χαρτόσημα, εισφορές, κοινωνικούς πόρους, με τον κλεμμένο χρόνο μας. Οταν δεν χρειάζεται να τις πληρώσουμε και τρίτη φορά στον ιδιωτικό τομέα με φροντιστήρια, περίθαλψη και πολλά άλλα καθώς η πληρωμένη ήδη στο κράτος υπηρεσία δεν επαρκεί ή δεν παρέχεται καν.

Και φτύνουν στους πολίτες κατάμουτρα φράσεις περί δωρεάν παιδείας, υγείας, ασφάλειας, δικαιοσύνης.  

Θα μπορούσε να ήταν φτιαγμένο αλλιώς αυτό το κράτος; Ναι. Αλλά δεν είναι. Αυτό είναι το αντικειμενικό γεγονός. Από αυτό ξεκινάμε. Μάλλον ξεκινήσαμε με την διαπίστωση του στην έναρξη της κρίσης. 

Οι διαδικασίες που αντιστοιχούν και προϋποτίθενται για ένα άλλο κράτος δεν αλλάζουν από την μια μέρα στην άλλη. Χρειάζεται στόχευση, προσπάθεια, μελέτη, κοστολόγηση, μέτρηση, μέθοδος, σχέδιο. Πίστη στους στόχους και επιμονή σε αυτούς. 

Χρειάζεται σχεδιασμός της μετάβασης.

Επί τρία χρόνια τώρα παρέχεται στην χώρα ένα χρηματοδοτικό αλεξίπτωτο  για να προλάβει να αλλάξει τις δομές, να απλοποιήσει τις διαδικασίες, να απαλλάξει το κράτος και τους πολίτες από το περιττό, να σχεδιάσει την μετάβαση σε μια νέα διοίκηση. Αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς μια θεμελιώδη εξήγηση προς όλους ώστε να εμπεδωθεί το σύστημα αξιών του σύγχρονου κόσμου και να γίνει έτσι δυνατή μια νέα πολιτική δράση. 

Η εξήγηση αφορά τον σκοπό ύπαρξης του κράτους και των δράσεών του.

Από αυτοαναφορικός ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ οφείλει να μετασχηματιστεί σε σύστημα εξυπηρέτησης (και αλληλεγγύης) των πολιτών και υποστήριξης των επιχειρήσεων, της παραγωγικής οικονομίας, με το μικρότερο δυνατό κόστος και το μεγαλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Ως προς αυτό και μόνο οφείλει να μετράται η επιτυχία του ή η αποτυχία του, η επάρκεια και η χρήση των πόρων του. 

Στο διάστημα αυτό η πολιτική μας τάξη, με την αμήχανη και κάπως απορημένη ανοχή της τρόικας δυστυχώς, προσθέτει συστηματικά νέες περιπλοκές, πρόσθετα βάρη κι άλλο έρμα. Αθροίζει νέα πλαίσια ομηρείας των πολιτών και της παραγωγής.

Οι διαδικασίες δεν άλλαξαν, δεν απλοποιήθηκαν, δεν καταργήθηκαν όπου ήταν άχρηστες. Προστέθηκαν κι άλλες με ένα και μόνο στόχο: εισπρακτικό.

Πονηριές και κόλπα για να απορροφήσουν και την τελευταία ρευστότητα και ικμάδα πλούτου των Ελλήνων. Εκβιασμός μέσω της ακίνητης και κινητής περιουσίας τους την οποία απαξιώνουν, σπίτια, οικόπεδα, αγροτεμάχια, αυτοκίνητα, σκάφη, βάρκες. Φορολογία επί μη εισοδήματος με τα ανήθικα τεκμήρια και άλλα γραφειοκρατικά κόλπα που επιβαρύνει άνεργους, απελπισμένους, ανθρώπους που προσπαθούν να διατηρήσουν οριακά την οικογένεια και την αξιοπρέπειά τους, ανθρώπους που έχουν επιλέξει έναν άλλο τρόπο ζωής. Εισφορές για την χρήση των κρατικών υπηρεσιών, της δικαιοσύνης (που έτσι κι αλλιώς δεν λειτουργεί), των δρόμων, νέοι "κοινωνικοί πόροι" υπέρ τρίτων (βλέπε ενδεικτικά ΜΤΝ, ΕΛΟΑΝ και άλλα απίθανα αρκτικόλεξα σε κάθε διοικητική πράξη), ατέλειωτες ευφάνταστες κουτοπονηριές.  

Τρία χρόνια τώρα ο χρόνος για να σχεδιαστεί ένα νέο κράτος υπήρξε. Πιεσμένος αλλά υπήρξε. Και τα χρήματα υπήρξαν. Αντ’ αυτού όμως οι διαδικασίες έγιναν στο διάστημα αυτό ακόμη βαρύτερες, ακόμη πιο περίπλοκες. Το ΕΣΠΑ και οι δημόσιες επενδύσεις περικόπηκαν κι ότι απέμεινε σπαταλήθηκε σε μεγάλο βαθμό με τις γνωστές μεθόδους για την κάλυψη λειτουργικών αναγκών του Ελληνικού Δημοσίου. Δεν στήριξε τον σχεδιασμό της μεταρρύθμισης και την δημιουργία αναπτυξιακών υποδομών.  

Σχεδόν κανείς δεν ασχολήθηκε να σχεδιάσει τίποτα. Κι όταν κάποιος κάπου κάτι κατάφερε να σχεδιάσει κανείς δεν ασχολήθηκε να εφαρμόσει το σχέδιο. Η προσφερόμενη τεχνική βοήθεια από τους Ευρωπαίους και διεθνείς εμπειρογνώμονες σε κρίσιμους τομείς αποπέμφθηκε μετά βδελυγμίας. Αυτοί δεν επέμειναν. Για δικούς τους λόγους, αδυναμίας, έλλειψης οράματος και ατολμίας, ανέχθηκαν τον εκβιασμό της Ελληνικής πολιτικής τάξης: φέρτε τα λεφτά αλλιώς θα γίνουμε Κούγκι. 

Η χρηματοδότηση συνδέθηκε κατά προτεραιότητα με αριθμητικούς στόχους και όχι με συγκεκριμένες, βήμα το βήμα, δομικές μεταρρυθμίσεις με ένα στόχο: την δημιουργία σύγχρονου κράτους. Έτσι η ανελαστική πιεστικότητα των πρώτων υποβάθμισε τις δεύτερες. Ο σχεδιασμός και ο τρόπος υλοποίησης των δομικών μεταρρυθμίσεων έμεινε στην διακριτική ευχέρεια της ελληνικής πολιτικής τάξης η οποία απλώς δεν τις πιστεύει ούτε τις επιθυμεί. Έτσι φυσικά ούτε τα νούμερα δεν βγαίνουν πλέον. 

Αλλαγές υπουργών, συμβούλων, παρασυμβούλων, Γενικών Γραμματέων, νέες αντιφατικές αποφάσεις που προστέθηκαν στις παλιές, νέα Προεδρικά Διατάγματα, κι άλλες πολυσέλιδες πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, κι άλλοι δαιδαλώδεις νόμοι προσέθεσαν κι άλλες διαδικασίες στο όνομα της διαφάνειας και του ελέγχου έτσι ώστε να καθίσταται αδύνατο και το ένα και το άλλο.

Σε τρία χρόνια προστέθηκαν δεκάδες χιλιάδες νέες άσκοπες και αντιφατικές εγκύκλιοι, υπουργικές αποφάσεις, δεκάδες!! φορολογικά νομοσχέδια και τροπολογίες, νέες πολεοδομικές ρυθμίσεις εισπρακτικού χαρακτήρα, αναθεωρήσεις αποφάσεων που ελήφθησαν μόλις πριν λίγο, νέες υπηρεσίες που δεν υποκαθιστούν αλλά αθροίζονται με τις προηγούμενες, νέα πιστοποιητικά (ενεργειακά, τακτοποίησης... κλπ κλπ), νέες βεβαιώσεις κι άλλες ανεφάρμοστες απαγορεύσεις και αντίστοιχες άδειες για εξαιρέσεις...

Νέα τρέλα που αθροίζεται σε όση ήδη υπάρχει.

Σήμερα ζητείται από την Διοίκηση σε μερικές εβδομάδες να μειώσει κάποιο προσωπικό. Με νούμερα αλλά χωρίς πρόγραμμα.

Και πριν ακόμη το κάνει είναι σα να έχει ήδη συμβεί. Δεν λειτουργεί σχεδόν τίποτα. Συνεχίζουμε να πληρώνουμε τα ίδια (ή μάλλον αρκετά παραπάνω) ενώ ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ρετάρει από παντού.

Το «πράγμα» καταρρέει. Οι ουρές μεγαλώνουν, οι στοιχειώδεις απαιτήσεις των πολιτών από το κράτος που τόσο ακριβά πληρώνουν για ασφάλεια, δικαιοσύνη, διοίκηση δεν μπορούν πλέον να ικανοποιηθούν.Την ιατρική φροντίδα και την παιδεία σταδιακά την ξεγράφουμε. Πλησιάζουν πλέον όλα στο ελάχιστο εκείνο ποσοστό αποτελεσματικών κρατικών υπηρεσιών που είναι απαραίτητο ακόμη και σε μια κοινωνία συνηθισμένη στην έλλειψη και την εχθρικότητα του κράτους όπως η ελληνική, για να συνεχίσει να πορεύεται με ειρήνη.

Η ταπείνωση για όλους μεγαλώνει ενώ ο κ. Σαμαράς πανηγυρίζει γιατί μείωσε τον ΦΠΑ στην εστίαση.

Λες και το κύριο πρόβλημα των επιχειρήσεων της χώρας είναι το ύψος του ΦΠΑ στην εστίαση και όχι η δυνατότητα κανονικού συμψηφισμού του, η οποία περιορίζεται δραματικά από την ασάφεια της επιλεξιμότητας των επχειρηματικών δαπανών καθώς και την μη επιστροφή του. Ένα σύστημα το οποίο μη αντικειμενικοποιούμενο, οδηγεί είτε στην μερική διπλοπληρωμή του ΦΠΑ από όσους το αντέχουν οριακά είτε στην αποφυγή έκδοσης ή λήψης παραστατικών όπου μπορούν. Σε κάθε περίπτωση σε ένα σύστημα στρέβλωσης της εφαρμογής του βασικού μας φόρου το οποίο δικαιώνει ηθικά την φοροδιαφυγή.

κ. Πρωθυπουργέ

Αν θέλετε να αποκαταστήσετε την φορολογική εμπιστοσύνη στις σχέσεις κράτους πολίτη επιβάλλετε μία μόνο μεταρρύθμιση, έναν νόμο, ένα συνταγματικό άρθρο: καμιά πρόσθετη ή νέα φορολογική επιβάρυνση δεν δύναται να επιβληθεί η οποία να βαρύνει τους πολίτες για οικονομικές αποφάσεις που έλαβαν υπό άλλο φορολογικό καθεστώς (απόκτηση ακινήτων και κινητών στοιχείων, δημιουργία επιχείρησης) για 20 τουλάχιστον χρόνια από την οικονομική τους πράξη. Κανένας φόρος εισοδήματος για μη-εισόδημα. Κανένα "τέλος" χωρίς μέτρηση, ξεκάθαρη απόδοση λογαριασμού για την ανταποδοτικότητα και ανεξάρτητο έλεγχο της δαπάνης, 

Αν θέλετε να αποκαταστήσετε την αξιοπιστία και αξιοπρέπεια της Δημόσιας Διοίκησης ξεκινήσετε με την ανάδειξη της κεφαλής της Διοίκησης, των Γενικών Γραμματέων, για εξαετή θητεία με πρόσωπα προερχόμενα από την ιεραρχία, επιλεγμένα κατόπιν εσωτερικού διαγωνισμού μεταξύ των ανώτερων και ανώτατων στελεχών, από Επιτροπή όπου θα συμμετέχει το ΑΣΕΠ, ο Συνήγορος του Πολίτη, ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης και 2 τουλάχιστον διεθνείς σύμβουλοι αξιολόγησης προσωπικού. Και φροντίστε να μαζέψετε τους κομματικούς συμβούλους σας από τα πόδια της Διοίκησης. 

κ. Πρωθυπουργέ μοιάζετε όλο και παραπάνω με εκείνον τον τραγικά αστείο καπετάνιο του Costa Concordia που ενώ το τεράστιο καράβι έμπαζε ήδη νερά, αυτός έδειχνε χαρούμενος στις φίλες του το όμορφο ιταλικό θαλασσοχώρι Τζίλιο στην περιοχή της Τοσκάνης με ένα ποτηράκι στο χέρι, πριν εγκαταλείψει το καράβι πρώτος πρώτος. Η συνέχεια είναι γνωστή.

Λες και ζείτε μαζί με την παρέα σας σε έναν άλλο κόσμο, μιαν άλλη χώρα, ένα παράλληλο σύμπαν. Έναν κόσμο κατοικημένο από κομματικές ψυχές, με τους φίλους και τα alter ego σας, τον κ. Βενιζέλο σήμερα τον κ. Τσίπρα αύριο και Θεός φυλάξει ποιον άλλον μεθαύριο, σαν εξαρθρωμένες φιγούρες σε ένα σκηνικό σκιών.

Το αληθινά ανησυχητικό όμως είναι πως οι ουρές που αντικρίζει κανείς στην εφορία, στο ταχυδρομείο, στον ΕΟΠΥΥ, τον ΟΑΕΕ, άνθρωποι ταλαιπωρημένοι να περιμένουν για τον «κλειδάριθμο», για ένα  άχρηστο πιστοποιητικό, ένα ψευτοχαρτί, ένα «γνήσιο της υπογραφής», μια βεβαίωση εισοδήματος που θα έπρεπε να έχει λάβει κανείς σπίτι του, για λίγα χρωστούμενα για φάρμακα, μια σύνταξη που έχει καθυστερήσει, μια άδεια για να κάνουν την δουλειά τους, αυτές οι ουρές της αληθινής ζωής είναι αυτή τη φορά κάπως μουγκές. Όλο και περισσότερο σιωπηλές.

Οι δημόσιοι υπάλληλοι που προσπαθούν πλέον απελπισμένα να κάνουν αυτό που οι διαδικασίες τους έχουν επιβάλλει είναι σκυθρωποί, χλωμοί, σιωπηλοί, απολογητικοί, παραδομένοι. Μουγκοί επίσης. Μουγκοί και φοβισμένοι.

Μια μουντή τρομακτική σιωπή απλώνεται που κρύβει μέσα της θυμό, οργή. Μια σιωπή που σπάει καμιά φορά από  απειλές με ονόματα όπλων, διατυπωμένες σε χαμηλό τόνο σαν διαπιστώσεις. 

We are running out of time κ. Πρωθυπουργέ. Όπως στα ηλεκτρονικά παιχνίδια που με μανία έπαιζε ο προκάτοχός σας και σημερινός βουλευτής σας για να αποφύγει την πραγματικότητα. Ρωτήστε τον και θα σας εξηγήσει τι σημαίνει αυτό το εκνευριστικό και συνάμα κάπως ανακουφιστικό μήνυμα στην οθόνη. Σημαίνει την επιστροφή στην πραγματικότητα.  

Θα τολμήσετε άραγε να επιλέξετε τουλάχιστον αυτή την ύστατη ώρα μιαν αντιπολίτευση άλλη από αυτήν την φαιοκόκκινη που με μεθοδικότητα και σύστημα εσείς αναδείξατε μαζί με τα χρηματοδοτούμενα από τους μηχανισμούς σας Μέσα;  Αυτή είναι η μόνη (πρόσκαιρα) αποτελεσματική μέθοδος, το μόνο σύστημα, η μόνη "επιτυχία" που έχετε να επιδείξετε. Η διακυβέρνηση δια του φόβου. Η επιτυχία δια του εκβιασμού με δαπάνη άλλων. 

Θα κατορθώσετε να ξεπεράσετε τον εαυτό σας και να επιλέξετε μια νέα αντιπολίτευση της ορθολογικής ελπίδας; Μια αντιπολίτευση της ελευθερίας και της ευθύνης, της προόδου και της αλληλεγγύης;  Ικανή να προσελκύσει τα ικανότερα μυαλά των Ελλήνων και να τους αναθέσει ευθύνες; Να διαπραγματευτεί με αξιοπρέπεια και σοβαρότητα;  Να προτείνει ένα αξιόπιστο σχέδιο μετάβασης; Μια προοπτική;

‘Η αν δεν είστε τόσο τολμηρός, θα την επιτρέψετε τουλάχιστον αυτή την αντιπολίτευση; Ξέρετε εσείς πώς. Τόσα χρόνια συμμετέχετε στην διοίκηση της τελευταίας οικογενειακής βορειοαφρικανικής "σοσιαλιστικής" δημοκρατίας των Βαλκανίων.   

Αυτή είναι ίσως η τελευταία σας ευκαιρία για μια βαθιά πατριωτική πράξη. Ίσως και την μοναδική σας. 

Ο χρόνος σας τελειώνει.

Και δυστυχώς μαζί με τον δικό σας χρόνο τελειώνει (ή έχει ήδη τελειώσει για πολλούς) ο χρόνος όλων μας. Έτσι όπως τον γνωρίζουμε τουλάχιστον.

Η χώρα λίγο λίγο αδειάζει, από μυαλά, από χρήματα, από ανθρώπους. Όλο και πιο λίγοι, πιο ηλικιωμένοι, πιο αδύναμοι απομένουν για να πληρώσουν όλο και πιο πολλά, με όλο και πιο λίγους πόρους. 

Αν αργήσετε και αργήσουμε λίγο ακόμη ο Κυπριακός εφιάλτης, και ο πιο πρόσφατος και ο παλιότερος, ακόμη και το γιουγκοσλαβικό δράμα, ίσως να μας φαίνονται σύντομα σαν ελαφρές περιπέτειες ενός φευγαλέου Ευρωπαϊκού ονείρου που θα νοσταλγούμε. 

Ο Γιώργος Γιαννούλης-Γιαννουλόπουλος είναι ειδικός εμπειρογνώμονας σε θέματα ανάπτυξης, δημοσίων επενδύσεων, παιδείας, πολιτισμού και καινοτομίας. Είναι Αντιπρόεδρος πολιτικού συντονισμού της πολιτικής κίνησης "Δημιουργία, ξανά!" 

εικόνα: Salvador Dali  – clock (detail)