Νεκρή γλώσσα ή νεκρή διδασκαλία;

Διαβάστε περισσότερα...

Θάνο,

Όταν οι νέοι μας θα πάψουν να γράφουν «ως αναφορά» ή «όσο αναφορά» αντί γιά «όσον αφορά»

Όταν οι νέοι μας θα πάψουν να γράφουν τις καταλήξεις γ’προσώπου των ρημάτων παθητικής φωνής με –ε αντί για –αι,

Όταν σε δημόσια έγγραφα-όπως είναι οι προκηρύξεις διαγωνισμών-θα πάψουν οι νομοθέτες μας να ζητούν απ’τους συμμετέχοντες να δηλώσουν ότι έλαβαν «ανεπιφύλακτη γνώση» των όρων της διακήρυξης (αλήθεια,θα μάς εξηγήση κανείς απ’τους νομοθέτες πώς λαμβάνει κάποιος «επιφυλακτική γνώση» οποιουδήποτε θέματος;),την στιγμή μάλιστα που προηγουμένως έχουν δηλώσει ότι αποδέχονται ανεπιφύλακτα τούς όρους της διακήρυξης,

Όταν οι νέοι μας θα κατανοήσουν ότι το «μας/σας/τους» έχει διαφορετική σημασία απ’ότι το «μάς/σας/τούς»,όπως και το «που» απ’το «πού»,το «πως» απ’το «πώς» κλπ,

Όταν οι νέοι μας θα κατανοήσουν πως άλλο το «ό,τι» και άλλο το «ότι»,όπως και άλλο το «δεν» και άλλο το «δε»,

Όταν οι νέοι μας θα μάθουν να γράφουν «τον δάσκαλο» και όχι «τό δάσκαλο» (γιατί έχω δεί και χειρότερα-ένα τεράστιο πανώ που έγραφε «ΟΧΙ ΣΤΟ ΠΟΛΕΜΟ».....),

και άλλα πολλά,ών ούκ έστιν αριθμός……

Τότε θα μπορούμε ν’αρχίσουμε να τους διδάσκουμε και αρχαία Ελληνικά……..

Νομίζω οτι υπάρχει έτοιμη η απάντηση απο τους wannabe

"Δεν είμαστε απόγονοι τους".
Αρα γιατι να τα μαθαίνουμε.

Εκεί κάπου σπάει η ασφαλιστική δικλείδα του "Μαθαίνω την γλώσσα των παππούδων μου" , που τυχαίνει βέβαια να ειναι απο τις πιο αναγνωρίσιμες γλώσσες στον κόσμο.

Έχοντας την ίδια περίπου ηλικία με τον Θάνο Τζήμερο, είχα κι εγώ τη τύχη να διδαχθώ τα αρχαία Ελληνικά στο σχολείο. Με κύρια βάση την εμπειρία μου αυτή και τις επιδράσεις της στη ζωή μου, είπα να συνεισφέρω στη συζήτηση.

Θα ξεκινήσω με μία επισήμανση στο σχόλιο του Αλμπέρτο.

Οι νέοι μας δεν θα πάψουν ποτέ να υποπίπτουν σε αυτά (και πολλά άλλα) λάθη στη χρήση της ελληνικής γλώσσας. Δυστυχώς δεν υπάρχει κάποιος «μαγικός» τρόπος για να θεραπευτεί αυτό, συνεπώς με το να περιγράφουμε απλώς τα συμπτώματα του προβλήματος, καμία αποτελεσματική λύση δεν πρόκειται να επινοηθεί, πόσω μάλλον δε να εφαρμοσθεί.

Πιστεύω λοιπόν πως θα ήταν λάθος να περιμένουμε κάποια μέρα που οι νέοι "ως δια μαγείας..." θα έχουν γίνει ορθογράφοι ώστε να πρέπει τότε να ξεκινήσουν να διδάσκονται τα αρχαία Ελληνικά. Οι νέοι δεν φταίνε τόσο πολύ. Οι ευθύνες βαραίνουν κυρίως τη πολιτεία αλλά και τους πολίτες των ενδιάμεσων γενεών που αδιαφόρησαν για τη πνευματική πτυχή της ζωής εστιάζοντας περισσότερο σε υλικές και απατηλές "αξίες".

Η νέα Ελληνική γλώσσα που επίσημα χρησιμοποιείται σήμερα στον τόπο μας, έχει πλέον χάσει τη συνοχή της δομής που είχε η αρχαία ή, έστω, η καθαρεύουσα. Αμέτρητες λέξεις οι οποίες μέχρι σχετικά πρόσφατα αποτελούσαν ετυμολογικά παράγωγα άλλων λέξεων, έχουν πλέον απολέσει αυτή την ετυμολογική ή εννοιολογική συγγένεια με τη ρίζα τους, αποτελώντας πλέον στη συνείδηση των περισσότερων νεοελλήνων "αυτόνομες" και αποκομμένες λέξεις-ήχους, κάτι δηλαδή ελάχιστα διαφορετικό από τις αντίστοιχες ελληνοποιημένες ξένες λέξεις ή όρους που έχουν υιοθετηθεί τα τελευταία χρόνια.

Η διδασκαλία των αρχαίων, εφόσον αυτή προηγηθεί, θα είναι αυτό που θα συντελέσει στη βαθύτερη και ευρύτερη κατανόηση της γλώσσας, στοιχείο που δευτερογενώς θα οδηγήσει στην ορθότερη και πλουσιότερη χρήση και γραφή της από τους νέους. Δεν μπορεί, αλλά και δεν έχει νόημα, να επιδιώξουμε να συμβεί το αντίστροφο.



Προτού όμως η διδασκαλία των αρχαίων Ελληνικών ξεκινήσει να γίνεται στα σχολεία, εκτιμώ πως θα πρέπει απαραιτήτως να έχει προηγηθεί μία άλλου τύπου εισαγωγική διδασκαλία. Η σύντομη αυτή διδασκαλία θα πρέπει να έχει υψηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά, ο δε στόχος της θα είναι να προάγει την πολυδιάστατη αξία της γλώσσας στη συνείδηση των μαθητών. Ο μαθητής θα πρέπει να κατανοήσει το τι θα κάνει και κυρίως το γιατί θα το κάνει.

Είναι καθοριστικής σημασίας οι σημερινοί νέοι να έχουν την ευκαιρία να δεχθούν εύστοχα ερεθίσματα που θα τους εμπνεύσουν τη διάθεση για ουσιαστική γνωριμία και μελέτη της σπουδαίας γλώσσας μέσω της οποίας οι αρχαίοι Έλληνες συνέθεσαν και επικοινώνησαν τους υπερ-πολύτιμους πνευματικούς θησαυρούς τους οποίους σήμερα έχει ποικιλοτρόπως κληρονομήσει η παγκόσμια κοινότητα.

Ο ασύλληπτος λεκτικός και εννοιολογικός πλούτος αλλά και η σοφία που συνθέτει τη δομή της ελληνικής γλώσσας είναι στοιχεία που όσο βαθύτερα τα γνωρίζεις τόσο περισσότερο σε συναρπάσουν, σε γοητεύουν και σε κάνουν να την αγαπήσεις. Αυτός ο πλούτος δεν αποτελεί μονάχα ένα εργαλείο ορθότερης επικοινωνίας, αλλά πρωτίστως αποτελεί είναι θαυμάσιο εργαλείο καλλιέργειας του πνεύματος και της αναλυτικής σκέψης.

Προσωπικά μιλώντας, εκφράζω αυτές μου τις απόψεις με την ιδιότητα του καθημερινού ανθρώπου (καθότι δεν είμαι φιλόλογος ή ακαδημαϊκός), ενός ανθρώπου που οι σχολικοί και επαγγελματικοί του προσανατολισμοί ήταν προς πολύ διαφορετικές κατευθύνσεις.
Η επαφή μου με τα αρχαία ελληνικά ξεκίνησε στο γυμνάσιο και λύκειο της δεκαετίας του 70 - με την αναμενόμενη αρχική απέχθεια προς κάτι "άχρηστο" και χρονοβόρο. Προοδευτικά όμως και, μάλλον απρόσμενα, εξελίχθηκε σε μία ιδιαίτερη και βαθειά σχέση αγάπης που έκτοτε με συντροφεύει δημιουργικά.

Δεν ισχυρίζομαι πως απαραιτήτως κάτι αντίστοιχο θα ταίριαζε ή θα λειτουργούσε σε κάθε άνθρωπο. Ο καθένας έχει τις ιδιαίτερες κλίσεις του. Αισθάνομαι όμως τη βεβαιότητα ότι ο κάθε νέος θα είχε κάποιο σημαντικό όφελος (εμφανές, είτε αφανές) στην ευρύτερη καλλιέργειά του, κάτι που δυνάμει θα ωφελούσε εμμέσως ολόκληρη την ελληνική κοινωνία.

Ο οριστικός εξοστρακισμός των αρχαίων από το πεδίο της μάθησης και η τέλεση επίσημου «μνημόσυνου» της γλώσσας ως «νεκρή», πιστεύω ότι θα ήταν μία τεράστια απώλεια εθνικής κληρονομιάς με μη υπολογίσιμες επιπτώσεις στη πολιτισμική εξέλιξη των επερχόμενων γενεών. Εύχομαι αυτό το γενικότερο σαρωτικό κλίμα «γκριζοποίησης» και ισοπέδωσης να καταφέρουμε, εμείς οι πολίτες, να το αντιστρέψουμε.

Αποτελεί θλιβερό παραλογισμό το να αντιλαμβάνεσαι τον μέσο νεοέλληνα να αγωνιά να θρέψει το ελλειμματικό του «Εγώ» αντλώντας αξία από τη λάμψη του πνεύματος των αρχαίων προγόνων του, την ίδια ώρα που προθύμως αποποιείται και εμμέσως περιφρονεί τη γλώσσα αυτών για τους οποίους είναι τόσο «υπερήφανος»…

Δέν νομίζω ότι είναι θέμα συνοχής τής γλώσσας το ότι οι σημερινοί νέοι δέν ξέρουν-διότι δέν έμαθαν στο σχολείο τους-ότι δέν υπάρχει έκφραση "όσο αναφορά το...." ή "ως αναφορά το....",ή ότι το επίθετο "πολύς" έχει ΚΑΙ θηλυκό γένος (ναί μέν γράφουν ότι π.χ."μαζεύτηκε πολύς κόσμος",αλλά όλως παραδόξως γράφουν επίσης "έχω πολύ δουλειά",όπως και "πίνω πολύ νερό") κλπ.Η Ελληνική γλώσσα έχει συνοχή σε όλες τίς μορφές της-αρχαία,καθαρεύουσα,δημοτική.Αρκεί όμως να βρεθή κάποιος που θα τους την διδάξη.Κι'αυτό είναι καθήκον τών δασκάλων και καθηγητών.Οταν,λοιπόν,βλέπω σε γραπτό ανθρώπου νέου,που μάλιστα είναι και δάσκαλος (άν και όχι φιλόλογος όμως) ότι "ήταν και οι δύο τους πολλοί αντιπαθητικοί τύποι",δέν μπορώ να μήν αναρωτηθώ ποιός δίδαξε στον νέο αυτόν άνθρωπο την νέα Ελληνική γλώσσα που χρησιμοποιείται σήμερα.Η συνοχή τής γλώσσας δέν χάθηκε,απλώς δέν την διδάσκουν οι δάσκαλοι στα παιδιά-γιατί δέν "προκάνουν",οι έρμοι,με τόσες απεργίες που έχουν να "υλοποιήσουν".....

Σε κάποια διαδικτυακή συζήτηση πρό καιρού,αρκετοί συνομιλητές μου έλεγαν πως,ακούγοντας το -πασίγνωστο-τραγούδι "Ενα το χελιδόνι",αναρωτιόντουσαν "μα ποιά είναι αυτή η Ζωντανίνα που αναφέρει ο στίχος;".Προφανώς σε κανέναν τους δέν πήγε το μυαλό ότι αφού προηγουμένως ο στίχος λέει "θέλει νεκρούς χιλιάδες......",αυτό που θ'ακολουθήση πρέπει να'ναι η αντίθεση:"Θέλει κι'οι ζωντανοί....".Απλή,κοινή λογική είναι-δέν θα'πρεπε οι δάσκαλοι πρώτα-πρώτα αυτό να διδάσκουν στα παιδιά;

Δέν θα γίνουν ώς διά μαγείας οι νέοι μας ορθογράφοι-ούτε εγώ έγινα ορθογράφος ώς διά μαγείας.Απλώς πρέπει οι σημερινοί και οι μελλοντικοί δάσκαλοι να ξαναγίνουν πραγματικοί δάσκαλοι,όπως ήταν οι δικοί μου......

Γεια σου Αλμπέρτο,

Η προσωπική μου προσέγγιση στο ζήτημα ακολουθεί μία εναλλακτική διαδρομή, καθότι την εντάσσω στα πλαίσια μίας διαφορετικής και ευρύτερης στόχευσης.

Κατ’ αρχάς αντιλαμβάνομαι και συμμερίζομαι πλήρως τη θλίψη σου για το γεγονός ότι το σύγχρονο επίπεδο κατανόησης και χρήσης της ελληνικής γλώσσας έχει φτωχύνει.
Από τα αναρίθμητα όμως παραδείγματα τα οποία φανερώνουν τη ρηχή γνώση ή τη «κακοποίηση» της άλλοτε λαμπρής μας γλώσσας, όσα και αν καταθέσουμε σε μία συζήτηση, το πρόβλημα θα παραμένει αναλλοίωτο. Περιοριζόμενοι μόνο σε διαπιστώσεις δεν πρόκειται να προχωρήσουμε ούτε βήμα παραπέρα από απλώς μία περιγραφική διατύπωση συμπτωμάτων ενός βαθέως και πολύ πιο σύνθετου προβλήματος.

Η εύστοχη διαπίστωση της ανάγκης για καλύτερους δασκάλους, ή έστω για αποδοτικότερη διδασκαλία της γλώσσας από τους εκπαιδευτικούς λειτουργούς, είναι σίγουρα θεμελιώδους αξίας και χρησιμότητας.
Πλην όμως η απλή διαπίστωση ενός προβλήματος όσο καλά προσδιορισμένη και αν είναι, ουδόλως βοηθάει στην ανάγκη μας να απαλλαγούμε από το πρόβλημα. Θα βοηθούσε μόνο εφόσον αυτή αποτελέσει το έναυσμα να διεισδύσουμε μέσα σε αυτό επιχειρώντας να κατανοήσουμε όλες του τις διαστάσεις έχοντας πρώτα αναλύσει τις (συνήθως πολύπτυχες) παραμέτρους που το συνθέτουν.

Υπεισέρχομαι τώρα σε επιπλέον στοχασμούς μου με βάση το θέμα που συζητήσαμε.

Ως σημερινός γονιός με τα παιδιά μου να φοιτούν στα σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, έχω άμεσα διαπιστώσει την ύπαρξη δασκάλων όλων των ποιοτικών βαθμίδων. Από πλήρως ανεπαρκείς έως πολύ άξιους. Τα πρώτα χρόνια θύμωνα με τους ανεπαρκείς ή τους μέτριους. Σήμερα πια, έχω εγκαταλείψει αυτό το ανασταλτικό συναίσθημα ανασυνθέτοντάς το σε κάτι δημιουργικότερο. Σε βαθύτερη και ωριμότερη κατανόηση της πραγματικότητας μέσα στην οποία όλες αυτές οι καταστάσεις εξελίσσονται.

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες η ζωή στην Ελλάδα προόδευσε σε αρκετούς τομείς. Παράλληλα όμως (και εν μέρει ως επακόλουθο αυτής της ανοργάνωτης ή και επιφανειακής προόδου) εξελίχθηκαν πολλές εκφυλιστικές διαδικασίες στους τομείς της πνευματικής και κοινωνικής μας ζωής. Οι οικονομικοί και καταναλωτικοί δείκτες ανεβαίνανε, οι πολιτισμικοί και ηθικοί δείκτες της κοινωνίας μας έμεναν πίσω, ατροφούσαν.

Τη μέρα που ο οικονομικός δείκτης αιφνιδίως κατέρρευσε, ήρθε να συναντήσει και τους άλλους δύο, εκεί στα χαμηλά... Ξαφνικά βρεθήκαμε συγκλονισμένοι μπροστά στην ορατή πλέον εθνική γύμνια μας, καλούμενοι να πρέπει να αντιμετωπίσουμε τα επακόλουθα μίας σκληρής πραγματικότητας που καταπλάκωσε ολόκληρο το εύρος της κοινωνικής μας ζωής.

Μέσα σε αυτή τη περίοδο που η πολιτισμική μας συνείδηση προοδευτικά αποκοιμόταν, η έννοια της παιδείας ακολουθούσε παράλληλη πορεία.

Από ποιους ζητάμε σήμερα να προσφέρουν εκλεπτυσμένη παιδεία στις νέες γενιές και, στα πλαίσια αυτής, να τους διδάξουν σε βάθος και εύρος την Ελληνική γλώσσα και τον πλούτο της; Από ανθρώπους οι οποίοι έχουν και εκείνοι δεχθεί ως επί το πλείστον υποβαθμισμένη παιδεία ως μαθητές και σπουδαστές; Από ανθρώπους που έχουν και εκείνοι να αντιμετωπίσουν τη δυσμενή πραγματικότητα όλων των επιπτώσεων της ανισορροπίας που όλοι βιώνουμε; Από πολίτες/εκπαιδευτικούς μίας ανώριμα εξελιχθείσας κοινωνίας όπου το λειτούργημα-επάγγελμα ξέφτισε σε αμιγώς προσοδοθηρικό επάγγελμα; Πόσο ρεαλιστική προσδοκία θα ήταν αυτή στις μέρες μας;

Δεν θα εξετάσω το δίκαιο ή το άδικο του καθενός εκπαιδευτικού για όσα του συμβαίνουν και τον επηρεάζουν. Αναμφισβήτητα όμως ο σημερινός εκπαιδευτικός είναι και εκείνος σήμερα θύμα είτε του εαυτού του και των επιλογών του, είτε παράλληλα της συνολικότερης κρίσεως που βιώνει ο τόπος μας. Όποιου το επίπεδο ήταν μέχρι χθες ανεπαρκές ή μέτριο, όσα πρόσθετα ουσιαστικά προσόντα και αν αξιώναμε να επιδείξει από αύριο κατά την άσκηση των καθηκόντων του, μάταια θα περιμέναμε. Ούκ άν λάβοις παρά τού μή έχοντος.


Κρίνοντας το ζήτημα της παιδείας (στο οποίο εντάσσεται και το γλωσσικό πρόβλημα που συζητάμε) υπό ένα ευρύτερο πρίσμα, αντιλαμβάνομαι πως έχει σοβαρά και σύνθετα προβλήματα τα οποία σχετίζονται με βαθείς πολιτισμικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Ως εκ τούτου δεν επιλύονται καθόλου εύκολα, πόσο μάλλον δε γρήγορα, ιδιαίτερα εάν λάβει κανείς υπ’ όψιν του ότι πρόκειται για ασθένεια από την οποία πρακτικά πάσχει ολόκληρη η κοινωνία.

Τα προβλήματα αυτά δεν πρόκειται ποτέ να επιλυθούν οριστικά, αντιμετωπιζόμενα μεμονωμένα και σε βραχυπρόθεσμη βάση. Σχετίζονται άμεσα με τη πολιτισμική μας κουλτούρα η οποία σήμερα νοσεί και έχει διαποτίσει τα πάντα. Εάν δεν φτάσει να αναδημιουργηθεί δομικά ολόκληρη η βάση της κοινωνίας μας, της θεσμικής λειτουργίας της πολιτείας μας σε νέα, υγιή και στέρεα θεμέλια, οι όποιες παρεμβάσεις θα μπορούν να επιτυγχάνουν μονάχα πρόσκαιρες συμπτωματικές θεραπείες.

Η «πρώτη ύλη» του ανθρώπινου δυναμικού της πατρίδας μας, σε ένα μεγάλο ποσοστό έχει παγιώσει στρεβλές συνήθειες, νοοτροπίες, αντιλήψεις που διαμόρφωσαν μία δύσκαμπτη σκέψη γεμάτη προκαταλήψεις, αδυναμία ανάλυσης, ελλειμματικό κριτικό πνεύμα. Όλα αυτά τα στοιχεία διαθέτουν έμφυτες ψυχολογικές άμυνες που αντιστέκονται σθεναρά στην αλλαγή. Θα χρειαστούν χρόνια επίμονης και επίπονης προσπάθειας.

Η Ελλάδα χρειάζεται ένα υπερβατικό τρόπο κριτικής σκέψης και αποτελεσματικής δράσης που θα διαχυθεί στη κοινωνία ώστε αυτή να ξεπεράσει τον κακό της εαυτό και την αδράνεια που την έχει καθηλώσει.
Όσοι έχουμε εμπνευστεί από τις αρχές και τα ιδεώδη που εκφράζει το κίνημά μας εύχομαι να καταφέρουμε να το καταστήσουμε πόλο έλξης της πλειονότητας των δημιουργικών πνευμάτων του τόπου μας. Εάν σε κάποια ύστερη κρίσιμη στιγμή δεν υποκύψουμε στην απειλή της αλαζονείας, είμαι βέβαιος ότι ο χώρος μας θα προσφέρει καταλυτικές και διαχρονικά ωφέλιμες υπηρεσίες στη προσπάθεια μετεξέλιξης της Ελλάδος σε ένα τόπο με μέλλον και υψηλό πολιτισμό.


Να είστε όλοι καλά

Γιάννης Παπαδόπουλος