Ενα σημαντικό λάθος που διαπράττουν ορισμένοι είναι ότι συγχέουν την ελευθερία με την μη-ρύθμιση. Ταυτίζουν την μη-ρύθμιση με την ελάχιστη αναγκαία και καθολικά εφαρμόσιμη ρύθμιση. Επιλέγουν να αγνοούν ότι το αποτέλεσμα της μη-ρύθμισης οδηγεί σε κάποιας μορφής ρύθμιση, σε κάποιους κανόνες ρητούς ή άρρητους. Αλλοτε είναι επαρκείς, παραγωγικοί και βέλτιστοι κι άλλοτε προκύπτουν κανόνες οι οποίοι δεν είναι οι καλύτεροι, οι πλέον παραγωγικοί, οι πλέον επιθυμητοί και κυρίως δεν είναι πάντα βιώσιμοι και σταθεροί.

Από την ανάλυση των τάσεων για την εξέλιξη μιας αρύθμιστης κατάστασης  προσδιορίζεται με βάση την αρχή τoυ ελάχιστου αναγκαίου περιορισμού, το χαμηλότερο δυνατό όριο, η καταλληλότερη ρύθμιση, η αποτελεσματικότερη και απλούστερη δημόσιου χαρακτήρα  παρέμβαση σε σχέση με το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Χειρότερα όμως η ελευθερία συγχέεται συχνότατα και σκοπίμως με την μη-εφαρμογή της όποιας  υφιστάμενης ρύθμισης.

Χαρακτηριστική περίπτωση είναι η βία.

Οι ενυπάρχουσες τάσεις βίας σε διάφορες κοινωνικές ομάδες ή μεμονωμένα  άτομα (που σε μικρότερη ή μεγαλύτερη έκταση εμφανίζονται σε όλα τα άτομα) εντείνονται σε εποχές ψυχολογικής και υλικής πίεσης και δεν είναι απαραίτητο να υποστηριχθούν άμεσα από κάποιους (κρατικές υπηρεσίες, χρηματοδότες, συνωμότες) για να θεριέψουν. Αρκεί να γίνουν ανεκτές συνολικά ή επιλεκτικά. Αν σ'αυτά προστεθεί κι ένας καλός λόγος, μια κουβέντα ανοχής που διευκολύνει την απενοχοποίηση τους, τότε έχουμε το τέλειο θερμοκήπιο της βίας.

Ρύθμιση είναι η διάφανη και οργανωμένη εφαρμογή μιας συλλογικής έλλογης απόφασης για την επιδίωξη ενός επιθυμητού μεσομακροπρόθεσμου αποτέλεσματος για την λειτουργία της οικονομίας ή της κοινωνίας, οι οποίες κινούνται στις ράγες της βραχυχρόνιας απόλαυσης και των αρχέγονων δυνάμεων που τις ωθούν. Η ρύθμιση  απαιτείται μόνο όσο (και στον βαθμό που) είναι απολύτως αναγκαία για να επιτευχθεί ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα λειτουργίας του πολιτικού συστήματος, της κοινωνίας, των αγορών. Χρειάζεται δηλαδή μόνο στον βαθμό που η απουσία της θα οδηγούσε σε κάποιες άλλες δομές νομιμότητας λιγότερο παραγωγικές, υποδεέστερες, ανήθικες ή σε δομές ανελεύθερες. Κεντρικός στόχος παραμένει πάντοτε οι δομές που θα αναδυθούν ή θα επιβληθούν με συλλογική απόφαση να εξασφαλίζουν τις μέγιστες ευκαιρίες ελεύθερων και υπεύθυνων επιλογών για όλους.

Κάθε ένας από εμάς είναι εξάλλου το αποτέλεσμα μιας ρύθμισης που επιβάλλει κάποιας μορφής λογικό και θυμικό επάνω στις βιολογικές μας τάσεις και ανάγκες, μέσω της Παιδείας με την ευρεία έννοια.

Το ίδιο ισχύει και για την οικονομία. Η ανυπαρξία κάθε δημόσιας ρύθμισης είναι μια ρύθμιση κι αυτή που επιτρέπει σε ορισμένους κανόνες να αναδυθούν. Σε κάποιες  περιπτώσεις αυτοί οδηγούν σε ισορροπημένη αυτορύθμιση. Σε άλλες σε μακροχρόνια ανισσορροπία, όπως στην επιβολή μονοπωλιακών και ολιγοπωλιακών καταστάσεων, την επακόλουθη μείωση της καινοτομίας, της παραγωγικότητας, στην δημιουργία σημαντικών μακροικονομικών ανισορροπιών και τελικά στην οπισθοδρόμηση και την απώλεια δυνατοτήτων ευημερίας για όλους. 'Η οδηγούν σε ένα μοντέλο λιγότερο παραγωγικό και αποτελεσματικό. Η ακόμα και σε ένα μοντέλο αυτοκαταστροφικό.

Η πρόβλεψη κόστους οφέλους στην ανθρώπινη συμπεριφορά είναι μεσο-βραχυπρόθεσμη, ενώ ο κύκλος αποφάσεων και συνεπειών της οικονομίας (άρα και των ίδιων των ιδιωτών) όπως και η σχέση αιτίου και αποτελέσματος στο περιβάλλον (άρα και στην οικονομία και στους ανθρώπους) είναι  μεσο-μακροπρόθεσμη.  Αυτή η αντίφαση εισάγει την ανάγκη της μεσο-μακροπρόθεσμης στόχευσης της ρύθμισης όπου αυτή απαιτείται. Η ρύθμιση είναι η προβολή κατά κάποιο τρόπο στις περιπτώσεις αυτές του κόστους των αγορών του μέλλοντος στο παρόν.

Η παράλειψη της ρύθμισης εκεί όπου είναι απαραίτητη για την αποφυγή ανελεύθερων και αντιπαραγωγικών καταστάσεων κάποιους οφελεί και κάποιους βλάπει. Βλάπτει όμως κυρίως το σύνολο της οικονομίας καθώς μειώνεται το συνολικό αποτέλεσμα, ο συνολικός πλούτος για όλους. Η επιβολή υπερβολικών ρυθμίσεων εκεί όπου δεν χρειάζονται ή στρεβλών ρυθμίσεων είναι η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος. Με τρόπο ψευδεπίγραφο στο όνομα του κοινού καλού υπερασπίζονται το καλό ορισμένων εις βάρος των υπολοίπων. Οπως για παράδειγμα οι υπερβολικές ρυθίσεις για τους περιορισμούς στην λειτουργία των καταστημάτων που οδηγούν σε συνολική υποχρησιμοποίηση των υποδομών (δρόμοι, δίκτυα, ιδιωτικές υποδομές), και υπερ επιβάρυνση σε συγκεκριμένες ώρες. Αρα σε ανάγκη περισσότερων υποδομών και λιγότερο χρόνο πραγματικά ελεύθερο (δηλαδή χρόνο με όλες τις δυνατές επιλογές μιας εν λειτουργία πόλης) για όλους. 

Πολύ χειρότερη όμως από την ανυπαρξία κάθε αναγκαίας ρύθμισης είναι η μη εφαρμογή ή η μερική εφαρμογή μιας υφιστάμενης ρύθμισης. είτε κατά βούληση του εφαρμόζοντος είτε γιατί είναι εξαρχής ανεφάρμοστη.

Οπως για παράδειγμα τα νέα φορολογικά μέτρα και όλα τα προηγούμενα φορολογικά μέτρα στην χώρα μας.

Η ανεφαρμοσιμότητα (που είναι η άλλη όψη του νεολογισμού της εισπραξιμότηττας) φέρνει πέρα από όλες τις ανισορρροπίες της ανυπαρξίας ρύθμισης και κάποιες επιπλέον καίριες στρεβλώσεις.

Ενισχύει το καθολικό αίσθημα αδικίας που προκύπτει από την έλλειψη νόμου, την πεποίθηση ότι κανένας νόμος δεν είναι καλός, άρα το καθολικό αίσθημα αγανάκτησης και απαξίωσης της κοινότητας, της πολιτείας, της Δημοκρατίας. Ενας φόρος που εξορισμού σχεδιάζεται για να είναι εφαρμόσιμος για παράδειγμα στο 70% των υποχρεούμενων, και όχι με βάση κάποια αρχή δίκαιης φορολόγησης και συνεισφοράς στα κοινά, δεν είναι απλά αναποτελεσματικός. Δεν είναι μόνο πρόσκαιρος ως προς το αποτέλεσμα.

Ειναι ανήθικος και καταστροφικός. Καταστρέφει και για το κράτος και για τους πολίτες πολαπλάσια από ό,τι παράγει. Δυναμιτίζει την εμπιστοσύνη κράτους-πολίτη. Νομοθετεί την παράλειψη. Και γι’αυτό δεν θα θεωρήσουν δίκαιο και αποδεκτό να τον πληρώσουν ούτε οι υπόλοιποι. Οπως και κανέναν άλλον εν συνεχεία. 

Η μη-εφαρμογή όπως και η επιλεκτική εφαρμογή της ρύθμισης σχηματίζει την βάση κάθε αντικοινωνικής, αντιδημοκρατικής και ολοκληρωτικής προδιάθεσης. 

Το βολικό και πλέον αποδοτικό στοιχείο για τους κρατούντες από την μη-εφαρμογή ή την μερική εφαρμογή των ρυθμίσεων είναι ότι ο εντοπισμός των υπαιτίων για την παράλειψη της εφαρμογής και η απόδοση ευθύνης δεν είναι καθόλου εύκολος. Η έλλειψη διαδικασίας για τον εντοπισμό και απόδοση ευθύνης, όχι για τις πράξεις αλλά για της παραλείψεις, σχετίζεται με το το 99% της ύλης της ανομίας και της διαφθοράς. Είναι η σκοτεινή ύλη του παράλληλου σύμπαντος του Ελληνικού κράτους. Είναι τόσο δύσκολο να εντοπιστεί γιατί βρίσκεται παντού. Είναι κακό καθολικό και καθολικά νομιμοποιημένο.

Από την απραξία των  κ.κ. Καραμανλή και Αλογοσκούφη την στιγμή που το τσουνάμι ήταν πλέον ορατό, πασιφανές και μετρήσιμο, του κ Πολύδωρα όταν η πυρκαγιά έζωνε την Πάρνηθα,  ως τον τελευταίο Δήμαρχο που αρνείται να λύσει το πρόβλημα των σκουπιδιών του ή των αποβλήτων του για να μην δυσαρεστήσει κάποιους πελάτες, που αρνείται να χωροθετήσει δραστηριότητες με σαφήνεια και καθαρότητα και να εφαρμόσει την χωροθέτηση για να μην θίξει κάποιους άλλους ή για να βολέψει κάποιους τρίτους.

Πίσω από την εκτυφλωτική προβολή και ατέρμονη συζήτηση για τις παρανομίες αλλά και μικρές ή μεγαλύτερες ατέλειες των πράξεων όποιου κάτι κάνει, κάτι προσπαθεί, κρύβεται ανέγγιχτο κι αόρατο το  παγόβουνο των παραλείψεων. Πίσω από την σκόπιμη  σύγχιση των πράξεων, τις παρανομίες και τον δόλο με τις φυσικές ατέλειες και τα σφάλματα, ώστε να πριμοδοτείται η ακινησία, κρύβεται το μαύρο πηγάδι της ατομικής και συλλογικής αδράνειας. Πίσω από τον διακαή πόθο της τελειότητας κρύβεται ο φόβος της αλλαγής. Από τον πρώτο ως τον τελευταίο πολίτη.

Το ανελέητο κυνήγι των πράξεων κάθε είδους επιτρέπει μια θεατρικότητα, μεγάλες χειρονομίες, πολλές καταγγελίες  και μεγάλα κι εύκολα λόγια από όσους είναι στα πράγματα ή θέλουν να έλθουν σε αυτά. Και αποτρέπει τον πολύ πιο χρήσιμο εντοπισμό και καταλογισμό των παραλείψεων. Αναδεικνύει όσους τα λένε καλύτερα και κάνουν λιγότερα. 

Εντέλει σε μια χώρα όπου πολύ ευκολότερα μπορεί κάποιος να κατηγορηθεί για τις πράξεις του και είναι απίθανο να επιβραβευτεί γι'αυτές, ενώ είναι σχεδόν αδύνατο να εντοπιστεί και να καταλογιστεί η συντριπτική, πελώρια ευθύνη που προκύπτει από τις παραλείψεις του, τελικά όλα καταλήγουν να είναι αποτέλεσμα παράλειψης.

Ολα κατατείνουν σε μια χώρα-παράλειψη. Τα πάντα οδηγούν στην παράλειψη της χώρας.

Ο Γιώργος Γιαννούλης-Γιαννουλόπουλος είναι ειδικός εμπειρογνώμονας σε θέματα ανάπτυξης, δημοσίων επενδύσεων, παιδείας, πολιτισμού και καινοτομίας. Είναι Αντιπρόεδρος πολιτικού συντονισμού της πολιτικής κίνησης "Δημιουργία, ξανά!"

εικόνα: Metropolis, 1927, film directed by Fritz lang