Μια είδηση που θέτει μερικά από εκείνα τα ηθικά διλήμματα αξιών που τόσο ενδιαφέρον έχουν γιατί μας αποκαλύπτουν τα γυμνά οστά των δικών μας προβληματισμών που υποβόσκουν και δεν προφέρονται. 

Θέτουν πραγματικά ερωτήματα, τα οποία  για κάποιους λόγους που εξηγούνται από την ανθρώπινη ψυχοσύνθεση, θεωρούμε ότι δεν υπάρχει περίπτωση ποτέ να αντιμετωπίσουμε. Ερωτήματα που δεν πιστεύουμε ότι μπορούν να τεθούν.

Παράδοξη η αδυναμία μας αυτή, γιατί ο άνθρωπος (οι κοντινοί πρόγονοί μας) τα αντιμετώπισε τα ίδια ή πολύ σκληρότερα στο πρόσφατο παρελθόν του και είναι βέβαιο ότι θα τα αντιμετωπίσει κάποια στιγμή σε κάποια παραλλαγή και στο μέλλον. Η βεβαιότητά μας ανατρέπεται ξαφνικά όταν έρχεται ένας μεγάλος σεισμός, μια επιδημία, μια καταστροφή, ένας πόλεμος.

Τότε η πρώτη αντίδραση είναι «μα πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό σε μένα;». Αλλά η χημεία μας αντιδρά, ορμόνες της λήθης εκλύονται, οι νευρώνες και συνάψεις αλλάζουν και η ανθρώπινη φύση μας βρίσκει τον τρόπο να μεταμορφωθεί και να αποδεχτεί την νέα πραγματικότητα, την καινούρια ανθρώπινη κατάσταση, αυτή την τόσο διαφορετική από την παρελθούσα. 

Η προγενέστερη κατάσταση μερικές φορές εξιδανικεύεται σαν σε όνειρο (συνήθως όταν ήταν χειρότερη από την νέα για να σβήσουν οι κακές μνήμες που μας στοιχειώνουν). Αλλες φορές ο νους μας την μεταμορφώνει σε μια κατάρα, ένα βαρίδι που προσπαθούμε να ξεχάσουμε. Οταν ήταν μια κατάσταση πράγματι καλύτερη, πιο ένδοξη από την τωρινή. Φοβόμαστε την σύγκριση, γιατί αναπόφευκτα μας κάνει να σκεφτόμαστε τα λάθη, τις ευθύνες, την ματαιoδοξία που μας οδήγησαν στον ξεπεσμό. 

Σύμφωνα με την ELPAIS η πόλη του Detroit αντιμετωπίζει σημαντικά οικονομικά προβλήματα υπερχρέωσης. Η συλλογή του Detroit Institute of Arts είναι μια από τις σημαντικές συλλογές τέχνης παγκόσμια. Ανάμεσα στα έργα που κατέχει βρίσκονται Brueghel, Caravaggio, Rembrandt, Van Gogh, Matisse. Υπολογίζεται από μερικούς ειδικούς ότι θα μπορούσαν να συγκεντρωθούν έως και 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια από την πώληση μέρους της Εθνικής Κληρονομιάς της πόλης. Αρκετά για να μειώσουν σημαντικά το χρέος.

Δεν τίθεται τέτοιο θέμα αυτή τη στιγμή διαbεβαιώνουν οι αξιωματούχοι. Ομως για πρώτη φορά η συλλογή καταγράφεται στο «ενεργητικό» της πόλης όπως όλα της τα άλλα περιουσιακά στοιχεία. Πέρα από τεχνικά προβλήματα (πως μπορεί να αποτιμηθεί ένας Caravaggio ή ένας Brueghel που είναι εξαιρετικά σπάνιο να βγουν στην αγορά τέχνης) υπάρχουν άλλα πιο ενδιαφέροντα ερωτήματα.

Τι να πεις  σε ένα συνταξιούχο που του μειώνεται η σύνταξη κατά 30% και δεν μπορεί να ζήσει; Οτι κρατάς τα έργα της τέχνης αιώνια και αυτόν τον ίδιο τον ζωντανό φθαρτό τον καταδικάζεις; - αναρωτιέται τοπικός αξιωματούχος στους New York Times.

Αλλοι αναρωτιούνται για την άμεση οικονομική σημασία της συλλογής και του μουσείου για την πόλη (επισκέπτες, real estate) άρα την απώλεια εσόδων που αυτό θα σημάνει κλπ. 

Ενα τρίτο ερώτημα: τι θα πουν οι απόγονοι των δωρητών που χάρισαν τα έργα αυτά στην πόλη, δημιουργώντας έτσι την δική της πολιτιστική κληρονομιά;

Κι ερωτήματα που δεν τίθενται άμεσα από την είδηση: ποιο είναι το αόρατο, το κρυμμένο, το μελλοντικό κι αχαρτογράφητο όφελος από την παρουσία των αριστουργημάτων σε μια πόλη; Από το γεγονός ότι οι κάτοικοί της (κάποιοι εξ αυτών) συνδέονται με φυσικό τρόπο, συγκινησιακά, τοπικά, εθνικά με τα μεγάλα έργα του ανθρώπου;  

Σε ποιον μιλάει ο Van Gogh, o Matisse, o Rembrandt; Και τι λέει αυτός στους συμπολίτες του και στον κόσμο; Τι μορφή θάχει το συλλογικό ασυνείδητο, η εικόνα για τον εαυτό και άρα για τον άλλο, η αναζήτηση μιας θέσης στο μέλλον; Πως θα αλλάξει (θα φτωχύνει; έναντι τίνος δείκτη;) η αντίληψη για την ζωή και επομένως η ίδια η δική τους ζωή για εκατομμύρια ανθρώπους που θα γεννηθούν και μεγαλώσουν στην πόλη του Detroit στο μέλλον, δίχως τα έργα αυτά; 

Ο υποδιευθυντής του Μουσείου του Πράδο σχολιάζει από την πλευρά του: "Μια εποχή δεν επιτρέπεται να πληρώνει μία άλλη. Το παρόν δεν δικαιούται να διαγράφει, να τελειώνει το ίδιο του το παρελθόν." Ισως η άποψη αυτή περιέχει μια αλήθεια. Μήπως όμως το παρόν αυτό δεν κάνει πάντα με άλλους τρόπους; Ανοιχτά ερωτήματα. Ακριβά ερωτήματα επίσης. Από κάθε άποψη.

 Ο Γιώργος Γιαννούλης-Γιαννουλόπουλος είναι ειδικός εμπειρογνώμονας σε θέματα ανάπτυξης, δημοσίων επενδύσεων, παιδείας, πολιτισμού και καινοτομίας. Είναι Αντιπρόεδρος πολιτικού συντονισμού της πολιτικής κίνησης "Δημιουργία, ξανά!" 

Αναφορά:

 ELPAIS: Detroit podría pagar con 'caravaggios'

εικόνα: Marta y María Magdalena, Caravaggio, 1598  Detroit Institute of Arts. H αξία του εαν βγει σε πλειστηριασμό υπολογίζεται σε 100 εκατομμύρια δολλάρια σύμφωνα με την El Pais.