Συμμετοχή των απόδημων Ελλήνων στις εθνικές εκλογές

Τα τελευταία τουλάχιστον 40 χρόνια, πάγιο αίτημα των Ελλήνων πολιτών που ζουν εκτός της Ελληνικής επικρατείας, είναι η δυνατότητα άσκησης του εκλογικού τους δικαιώματος στις ελληνικές εθνικές εκλογές, από την εκάστοτε χώρα διαμονής των. Παρόλο που όλοι οι Έλληνες πολίτες έχουν συνταγματικά κατοχυρωμένο το δικαίωμα, (αλλά παράλληλα βάσει του νόμου και την υποχρέωση), συμμετοχής στις εθνικές εκλογές, στην πράξη αυτή είναι αδύνατον να υλοποιηθεί από τους εκτός επικρατείας πολίτες, (εκτός βεβαίως αν μεταβούν αυτοπροσώπως στην Ελλάδα για να ψηφίσουν).

Είναι δε γνωστό σε όλους, ότι ελάχιστοι απόδημοι Έλληνες πολίτες, (στην πλειονότητά τους από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης), έχουν τη δυνατότητα να μεταβούν στην Ελλάδα για να ψηφίσουν, και αυτό με ιδιαίτερο προσωπικό κόστος. Στο παρελθόν μάλιστα γινόταν συχνά αντικείμενο εκμετάλλευσης των κατά τόπους κομματικών οργανώσεων που οργάνωναν - διάθεταν αποκλειστικά για τον σκοπό αυτό φθηνά μεταφορικά μέσα (charters πτήσεις, παλαιότερα με μπλοκάρισμα θέσεων στην τότε κρατική Ολυμπιακή, κ.λπ.)[1]. Είναι δε προφανές ότι για τους εκτός Ευρώπης διαμένοντες μονίμως Έλληνες πολίτες, η συμμετοχή στις βουλευτικές εκλογές είναι πρακτικά αδύνατη και απαγορευτική (λόγω κόστους, χρόνου και αποστάσεων).

Αντίστοιχη πρακτική στις χώρες της ΕΕ

Σήμερα όλες σχεδόν οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρέχουν στους απόδημους πολίτες των έμπρακτα το δικαίωμα συμμετοχής στις εθνικές βουλευτικές εκλογές. Οι απόδημοι των χωρών αυτων, ψηφίζουν είτε με την μέθοδο της επιστολικής ψήφου, (που αποτελεί και την ευρύτερα χρησιμοποιούμενη πρακτική), είτε με εξουσιοδότηση, είτε σε εκλογικά τμήματα που οργανώνονται στις κατά τόπους πρεσβείες και προξενικές αρχές, (όπου και εφόσον υπάρχει σημαντική παρουσία αποδήμων), είτε με συνδυασμό των δύο αυτών μεθόδων. Επιπλέον, ορισμένες χώρες παρέχουν ή μελετούν τη δυνατότητα χρήσεως της ηλεκτρονικής ψήφου. Να επισημανθεί επίσης ότι επιπλέον ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες έχουν υιοθετήσει την εκλογή και εκπροσώπων των αποδήμων πολιτών τους στα εθνικά τους Κοινοβούλια (π.χ. Ιταλία, Πορτογαλία, Γαλλία, Κροατία) ή στη Γερουσία (Γαλλία, Ιταλία).

Συνταγματικό - Νομικό πλαίσιο.

Το δικαίωμα συμμετοχής των αποδήμων Ελλήνων στις εθνικές εκλογές είναι συνταγματικώς κατοχυρωμένο ήδη από το προηγούμενο σύνταγμα της χώρας. Επιπλέον, στην τελευταία αναθεώρηση του συντάγματος, στο αντίστοιχο άρθρο (άρθρο 51 παράγραφος 4) προστέθηκε και επεξήγηση του πιθανού τρόπου άσκησης αυτού του συνταγματικού δικαιώματος (επιστολική ψήφος). Συγκεκριμένα:

Άρθρο 51 παράγραφος 4: «Oι βουλευτικές εκλογές διενεργούνται ταυτόχρονα σε ολόκληρη την Επικράτεια. Νόμος που ψηφίζεται με την πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των βουλευτών μπορεί να ορίζει τα σχετικά με την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος από τους εκλογείς που βρίσκονται έξω από την Επικράτεια. Ως προς τους εκλογείς αυτούς η αρχή της ταυτόχρονης διενέργειας των εκλογών δεν κωλύει την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος με επιστολική ψήφο ή άλλο πρόσφορο μέσο, εφόσον η καταμέτρηση και η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων διενεργείται όποτε αυτό γίνεται και σε ολόκληρη την Επικράτεια.»

Είναι προφανές ότι το μόνο που απομένει για την υλοποίηση της συνταγματικής αυτής επιταγής είναι η σύνταξη από την κυβέρνηση και προώθηση για ψήφιση από το Ελληνικό Κοινοβούλιο του σχετικού εκτελεστικού νόμου. Να επισημάνουμε ότι η πολιτική αυτή βούληση εκφράσθηκε κατ' επανάληψη σε κάθε προεκλογική περίοδο από τα τότε δυο μεγάλα κόμματα της ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ και είναι μια από τις κύριες υποσχέσεις των πολιτικών προς τους απόδημους. Μάλιστα οι πρώην Πρωθυπουργοί της χώρας, είχαν δεσμευθεί άπειρες φορές δημόσια ότι από τις μεθεπόμενες εκλογές (!) οι απόδημοι Έλληνες θα συμμετέχουν κανονικά στις εθνικές εκλογές. Την θέση αυτή στήριζαν επίσης στο παρελθόν, (λεκτικώς τουλάχιστον), ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΛΑΟΣ. Στην προεκλογική εκστρατεία του 2015 στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ έκαναν αναφορές σε αυτό το δικαίωμα, όμως μέχρι σήμερα τίποτα δεν εγινε πρακτικά στο διάστημα διακυβέρνησης της χώρας από τους ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Στην πρόσφατη αλλαγή του εκλογικού νόμου (2016) το θέμα της ψήφου των αποδήμων δεν μπήκε καν σε συζήτηση από την κυβερνηση.

Η ΝΔ ήταν το μόνο κόμμα που παρουσίασε σχετικό νομοσχέδιο στην Μόνιμη και διαρκή Επιτροπή για Θέματα Απόδημων της Ελληνικής Βουλής τον Απρίλιο του 2009, το οποίο όμως απέρριψε κατηγορηματικά το ΠΑΣΟΚ, (διότι κατά την εκτίμησή του δεν ήταν πρακτικά εφαρμόσιμο, αλλά και δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις και τα αιτήματα των αποδήμων για την ουσιαστική αντιπροσώπευσή τους στην Βουλή). Το ίδιο ουσιαστικά σχέδιο νόμου, (το οποίο προβλέπει ψηφοφορία των αποδήμων αλλά ΜΟΝΟ με κάλπη σε ειδικά εκλογικά τμήματα του εξωτερικού), ξαναπαρουσίασε και ο νέος πρόεδρος της ΝΔ, Κυριάκος Μητσοτάκης το 2016. Όμως, όπως προαναφέρθηκε, το ζήτημα δεν συζητήθηκε καν στην ολομέλεια της Βουλής, αλλά παρέμεινε απλά μια κομματική πρόταση.

Επιπλέον η χώρα μας έχει καταδικαστεί πρωτοδίκως το 2010 από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων[2], για παραβίαση του άρθρου 3 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αφού επί δεκαετία δεν έχει ψηφίσει τον εκτελεστικό νόμο (της διάταξης του άρθρου 51 παρ. 4 του Συντάγματος), στερώντας έτσι από Έλληνες πολίτες την συμμετοχή τους στην εκλογική διαδικασία.

Το παρόν κείμενο αναλύει την υπάρχουσα κατάσταση και προτείνει τον/ους τρόπο/ους υλοποίησης και εφαρμογής της συνταγματικής αυτής επιταγής.

Έννοια του απόδημου Έλληνα ψηφοφόρου.

Απαραίτητη προϋπόθεση πριν την έναρξη οποιασδήποτε νομοθετικής διαδικασίας είναι να ορισθεί η έννοια του απόδημου Έλληνα ψηφοφόρου ώστε να αποφευχθούν μελλοντικές παρεξηγήσεις ή διαστρεβλώσεις της εφαρμογής του νόμου. Απόδημος Έλληνας ψηφοφόρος μπορεί να θεωρηθεί κάθε Έλληνας πολίτης (κάτοχος ελληνικού διαβατηρίου), ο οποίος έχει πλήρη πολιτικά δικαιώματα και διαμένει μόνιμα και για μακρό χρονικό διάστημα εκτός της ελληνικής επικράτειας[3]. Είναι προφανές ότι το χρονικό αυτό διάστημα θα πρέπει να οριστεί στο συγκεκριμένο εκλογικό νόμο[4], ο οποίος θα ορίζει επίσης τη μεθοδολογία - διαδικασία βάσει της οποίας κάποιος αποκτά αυτό το δικαίωμα (π.χ. εγγραφή στα κατά τόπους προξενεία ή πρεσβείες, τι γίνεται με τους φοιτητές, με ναυτικούς ή άλλους πολίτες που αποδεδειγμένα ευρίσκονται την στιγμή των εκλογών εκτός της Ελληνικής επικρατείας, κ.λπ.).

Θα πρέπει επίσης να ξεκαθαρίσουμε ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ των ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ Ελλήνων αποδήμων ψηφοφόρων, (αυτών οι οποίοι πληρούν τις προϋποθέσεις να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα,) και των πραγματικών ψηφοφόρων δηλ. αυτών που θα κάνουν τελικά χρήση του εκλογικού δικαιώματος. Είναι προφανές ότι ο αριθμός των ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ψηφοφόρων είναι κατά πολύ μεγαλύτερος των πραγματικών ψηφοφόρων, εφόσον για τη συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία απαιτείται αφενός η εγγραφή στους αντίστοιχους εκλογικούς καταλόγους, αφετέρου δε η έμπρακτη συμμετοχή στις εκλογές. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις τελευταίες ευρωεκλογές του 2014, από τις εκτιμώμενες αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες εν δυνάμει αποδήμων Ελλήνων ψηφοφόρων στον χώρο της ΕΕ, ενεγράφησαν τελικά στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους, (που καταρτίστηκαν ειδικά για τον σκοπό αυτό στα κατά τόπους προξενεία και πρεσβείες), μόνο 14.944 (εναντι 36.413 των Ευρωεκλογών του 2009), από τους οποίους τελικά ψήφισαν μόνο 10.096 ή 67,56% των εγγεγραμμένων, (εναντι 25.888 του 2009 η 71,10%). Το δε εκλογικό αποτέλεσμα ΔΕΝ διέφερε πολύ από αυτό της ελληνικής επικράτειας.

Παράλληλα, ο φόβος που κατά διαστήματα στο παρελθόν έχει εκφρασθεί ότι οι εκατοντάδες χιλιάδες (ή εκατομμύρια!) εν δυνάμει αποδήμων ψηφοφόρων μπορούν να αλλοιώσουν το εκλογικό αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών της Ελλάδας ΔΕΝ ευσταθεί. Απόδειξη ότι στις τελευταίες Ευρωεκλογές του 2014, επί συνόλου  10.013.834 εγγεγραμμένων ψηφοφόρων οι 14.944 ψηφοφόροι στην ΕΕ αντιπροσωπεύουν μόνο το 0,15% του εκλογικού σώματος. Να σημειωθεί ότι εκτιμάται ότι στις χώρες της ΕΕ ζουν μόνιμα σήμερα περίπου 450.000 Έλληνες πολίτες. Απ αυτούς όμως κυρίως λόγω των ιδιαίτερα πολύπλοκων διαδικασιών και του τρόπου ψηφοφορίας, (μετάβαση σε συγκριμένα εκλογικά τμήματα συχνα όχι κοντά στον τόπο ή πόλη διαμονής), ελάχιστοι μπήκαν στην διαδικασία προεγγραφής στις αντίστοιχες εκλογικές λίστες.

Είναι προφανές ότι μέχρι να καθιερωθεί μια εύκολη και πρακτική μέθοδος ψηφοφορίας, μόνο ένα ελάχιστο μέρος των αποδήμων θα εμπλακεί και θα ψηφίσει τελικά  (εφόσον του δοθεί εμπράκτως η δυνατότητα), αφετέρου δε ο τρόπος συμμετοχής (βλ. κατωτέρω) μπορεί να διασφαλίσει τη διατήρηση των πολιτικών ισορροπιών.

ΤΡΟΠΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΔΗΜΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΙΣ ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ

Αναλύοντας την όλη διαδικασία είναι απαραίτητο να διευκρινιστούν τα εξής σημεία:

1. Ποιοι δικαιούνται να ψηφίσουν και με ποιες προϋποθέσεις.
2. Σε ποια εκλογική περιφέρεια θα ψηφίζουν οι απόδημοι.
3. Ποιους υποψήφιους θα ψηφίζουν οι απόδημοι Έλληνες.
4. Με ποιο τρόπο και ποια διαδικασία.

1. Ποιοι δικαιούνται να ψηφίσουν και με ποιες προϋποθέσεις

Βάσει του ελληνικού συντάγματος δικαίωμα συμμετοχής στις ελληνικές εκλογές έχουν όλοι οι Έλληνες πολίτες οι έχοντες πλήρη πολιτικά δικαιώματα. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη συμμετοχή είναι η εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους του κράτους, (και στα δημοτολόγια της περιοχής καταγωγής των). Για τους Έλληνες πολίτες εντός της ελληνικής επικράτειας η εγγραφή τους στους εκλογικούς καταλόγους μπορεί να γίνει σήμερα είτε με αυτοπρόσωπη παρουσία, είτε μέσω του Διαδικτύου στον ειδικό κόμβο του Υπουργείου Εσωτερικών, (ή μέσω αλληλογραφίας με την αποστολή όλων των απαιτούμενων δικαιολογητικών).

Όμως για τους απόδημους Έλληνες πολίτες ψηφοφόρους τόσο για λόγους ΕΚΛΟΓΙΚΗΣ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ όσο και για πρακτικούς / οργανωτικούς λόγους, είναι σκόπιμο και απαραίτητο να δημιουργηθούν ειδικοί εκλογικοί κατάλογοι αποδήμων. Έτσι, οι απόδημοι Έλληνες πολίτες που πληρούν τις προϋποθέσεις και επιθυμούν να ψηφίσουν στις βουλευτικές εκλογές της Ελλάδας από τη χώρα διαμονής τους, θα πρέπει να εγγραφούν επιπροσθέτως στους ειδικούς αυτούς εκλογικούς καταλόγους για τους Έλληνες του εξωτερικού, (που θα πρέπει να δημιουργηθούν ειδικά για αυτό τον σκοπό). Οι ειδικοί κατάλογοι αυτοί θα επιτρέπουν αφενός τη διασταύρωση των στοιχείων, (αποφυγή διπλοψηφίας), αφετέρου δε, θα αποτελούν τη βάση για την ειδική εκλογική διαδικασία. Μετά την ολοκλήρωση της επαλήθευσης των στοιχείων τους, οι απόδημοι θα παραλαμβάνουν τον ειδικό εκλογικό αριθμό αποδήμου.

Να επισημάνουμε ότι τέτοιοι παρεμφερείς κατάλογοι και σε περισσότερο περιορισμένη κλίμακα, χρησιμοποιούνται ήδη για την διενέργεια των Ευρωεκλογών[6] (άρα η σχετική εμπειρία υπάρχει, παραμένει μόνο να επεκταθεί και στις άλλες χώρες εκτός ΕΕ). Η εγγραφή αυτή γίνεται από τους ενδιαφερομένους μέχρι σήμερα στα κατά τόπους προξενεία ή πρεσβείες της ΕΕ, (οι οποίες ακολούθως προωθούν τα στοιχεία στο Υπουργείο Εσωτερικών), ή κατευθείαν στον ειδικό διαδικτυακό τόπο του Υπουργείου Εσωτερικών[7].

Για να δοθεί η δυνατότητα σε όλους τους απόδημους οπουδήποτε και αν βρίσκονται στον κόσμο να ψηφίσουν, η πρακτική αυτή θα πρέπει να επεκταθεί ώστε να υπάρχει η δυνατότητα απευθείας εγγραφής μέσω του Διαδικτύου, (και με ειδικό ηλεκτρονικό έντυπο εγγραφής), στον ειδικό κόμβο του Υπουργείου Εσωτερικών. Οι εγγραφή στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους των αποδήμων Ελλήνων θα είναι πρέπει να είναι κατ’ αρχάς δυνατή έως και 4 μήνες πριν τις εκλογές, (για να υπάρχει χρόνος επεξεργασίας και επαλήθευσης των δηλωθέντων στοιχείων αλλά και εξέταση τυχόν ριζικών αλλαγών στο εκλογικό σώμα). Στη συνέχεια το Υπουργείο Εσωτερικών, μετά την συγκέντρωση και επαλήθευση των συγκεντρωθέντων στοιχείων, δημοσιεύει και κοινοποιεί τους ειδικούς αυτούς εκλογικούς καταλόγους, (τουλάχιστον ένα μήνα πριν τις εκλογές), τόσο στις κατά τόπους πρεσβείες και προξενεία όσο και στον ιστότοπό του.

Έτσι, κάθε εγγεγραμμένος ψηφοφόρος θα μπορεί μπαίνοντας στον κόμβο του Υπουργείου να βλέπει τον αριθμό του εκλογικού του μητρώου και τον ειδικό του αριθμό ως ψηφοφόρου του εξωτερικού. Ο κόμβος του Υπουργείου Εσωτερικών θα πρέπει να διαθέτει τη δυνατότητα αμφίδρομης επικοινωνίας έτσι ώστε ο ψηφοφόρος να μπορεί π.χ. να ανανεώνει τα σχετικά προσωπικά του στοιχεία (χώρα, διεύθυνση, κ.λπ.). Παράλληλα μπορεί να προσθέτει - εφόσον επιθυμεί - και άλλα προσωπικά στοιχεία (όπως π.χ. μόρφωση, επάγγελμα, καταγωγή, οικογενειακή κατάσταση, κλπ.).

Τα στοιχεία αυτά θα μπορέσουν να αποτελέσουν πολύτιμη πηγή πληροφοριών για μελλοντική χάραξη πολιτικών για τους απόδημους. Να παρατηρήσουμε ότι η αντίστοιχη τεχνογνωσία υπάρχει ήδη και χρησιμοποιείται για τις φορολογικές δηλώσεις μέσω του Διαδικτύου.

Επιπλέον η μέθοδος αυτή θα επιτρέψει στην Ελληνική Πολιτεία να διαπιστώσει και καταγράψει για πρώτη φορά τον αριθμό των Ελλήνων πολιτών του εξωτερικού ενδιαφερομένων να ψηφίσουν στις εθνικές εκλογές, (και μάλιστα τη διανομή τους ανά ήπειρο και χώρα). Η κατά κάποιο τρόπο απογραφή αυτή θα διευκολύνει επίσης τη δίκαιη κατανομή των βουλευτικών εδρών του ειδικού ποσοστού αποδήμων βουλευτών ανά εκλογική περιφέρεια εξωτερικού, (αν και εφόσον κάτι τέτοιο αποφασιστεί).

2. Σε ποια εκλογική περιφέρεια θα ψηφίζουν οι απόδημοι.

Δεδομένου ότι οι μέχρι τώρα αντιρρήσεις, αντιστάσεις στη συμμετοχή των αποδήμων στις εθνικές εκλογές βασίζονται στον ισχυρισμό ότι η ψήφος των αποδήμων μπορεί να αλλοιώσει το εθνικό εκλογικό αποτέλεσμα, είναι απαραίτητο να ξεκαθαριστεί εκ των προτέρων ότι αυτό δεν αληθεύει, διότι εξαρτάται αποκλειστικά από το πώς και για ποιον ψηφίζουν οι απόδημοι.

Αν η ψήφος των αποδήμων αναμειχθεί και ενσωματωθεί με την ψήφο των εντός επικρατείας ψηφοφόρων, είναι ιδιαίτερα εύκολο το οποιοδήποτε «οριακό» εκλογικό αποτέλεσμα να χρεωθεί στους απόδημους από όλα τα κόμματα, δεδομένου ότι η ψήφος τους «χάνεται» και εξαφανίζεται στο γενικό σύνολο[8]. Όμως είναι προφανές ότι ένα τέτοιο μοντέλο, (δηλ. να ψηφίζουν για την Ελληνική εκλογική περιφέρεια καταγωγής ή εγγραφής των),  είναι ανεπιθύμητο από τους απόδημους διότι αφενός δεν διαφαίνεται καθαρά η πολιτική τους βούληση και αφετέρου δεν εξασφαλίζεται μια καθαρή και ουσιαστική αντιπροσώπευσή τους στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Επιπλέον, είναι πρακτικά αδύνατον να υλοποιηθεί λαμβάνοντας υπ' όψη των αριθμό των εκλογικών περιφερειών στην Ελλάδα, τον αριθμό των κομμάτων, τον αριθμό των υποψηφίων, κ.λπ. Πόσο μάλλον αν χρησιμοποιηθούν μόνο εκλογικά τμήματα στα κατά τόπους προξενεία και πρεσβείες, (υπολογίστε μόνο τον αριθμό των αναγκαίων καλπών και ψηφοδελτίων ανά εκλογικό τμήμα…)[9].

Η Κυβέρνηση της ΝΔ λαμβάνοντας υπ' όψιν τις εισηγήσεις του ΣΑΕ, τις αντιδράσεις της αντιπολίτευσης και της απόψεις που εκφράστηκαν στην Διακομματική Επιτροπή της Βουλής για το πρώτο νομοσχέδιο του 2006, παρουσίασε ένα νέο σχέδιο νόμου τον Απρίλιο του 2009 που ενσωμάτωνε την ψήφο των αποδήμων στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας. Το νομοσχέδιο αυτό απορρίφθηκε για μία ακόμη φορά από την τότε αντιπολίτευση πριν ακόμη κατατεθεί για ψήφιση. Σχεδον το ίδιο νομοσχέδιο παρουσίασε το 2016.

Αν όμως πραγματικά επιθυμούμε ένα μοντέλο που θα διασφαλίζει αφενός την ουσιαστική εκπροσώπηση των αποδήμων στην Ελληνική Βουλή αλλά και θα εκφράζει με διαφάνεια την πολιτική τους βούληση, τότε θα πρέπει να διαχωρίσουμε την ψήφο τους από αυτή της ελληνικής επικράτειας, δημιουργώντας ξεχωριστές εκλογικές περιφέρειες αποκλειστικά για τους απόδημους Έλληνες (π.χ. Ευρώπης, Αμερικής, Ασίας, Αφρικής και Ωκεανίας). Οι απόδημοι Έλληνες θα ψηφίζουν αποκλειστικά γι' αυτές και θα εκλέγουν με την ψήφο τους ένα συγκεκριμένο αριθμό «αποδήμων» βουλευτών στην Ελληνική Βουλή (κατά το μοντέλο των Κροατών, Γάλλων, Πορτογάλων, Ιταλών[10]). Να επισημάνουμε ότι η δημιουργία επιπλέον εκλογικών περιφερειών είναι θέμα αλλαγής του εκλογικού νόμου και όχι του συντάγματος καθόσον το σχετικό άρθρο 54 (Εκλογικό σύστημα, εκλογικές περιφέρειες, βουλευτές επικρατείας) ορίζει:

1. Το εκλογικό σύστημα και οι εκλογικές περιφέρειες ορίζονται με νόμο που ισχύει από τις μεθεπόμενες εκλογές, εκτός και αν προβλέπεται η ισχύς του άμεσα από τις επόμενες εκλογές με ρητή διάταξη που ψηφίζεται με την πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των βουλευτών.
   
   Όμως, παρόλο που η δημιουργία νέων εκλογικών περιφερειών δεν απαιτεί συνταγματική αλλαγή και μπορεί - εφόσον ψηφιστεί να ισχύσει από τις επόμενες εκλογές- (δεδομένου ότι εξ ορισμού για να υλοποιηθεί ο νόμος για την ψήφο των αποδήμων απαιτείται πλειοψηφία των 2/3 του συνόλου των βουλευτών), η τυχόν δημιουργία τους μπορεί να δημιουργήσει σοβαρό πρόβλημα στην ανακατανομή των βουλευτικών εδρών, καθόσον βάσει της δεύτερης παραγράφου του ιδίου άρθρου του συντάγματος ορίζεται ότι:
   
   
2. O αριθμός των βουλευτών κάθε εκλογικής περιφέρειας ορίζεται με προεδρικό διάταγμα, με βάση το νόμιμο πληθυσμό της περιφέρειας που προκύπτει, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, από τους εγγεγραμμένους στα οικεία δημοτολόγια, όπως νόμος ορίζει. Τα αποτελέσματα της απογραφής θεωρείται ότι έχουν δημοσιευθεί με βάση τα στοιχεία της αρμόδιας υπηρεσίας μετά την πάροδο ενός έτους από την τελευταία ημέρα διεξαγωγής της.

Έτσι, αν για παράδειγμα στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους για τους απόδημους ψηφοφόρους εγγραφούν ξαφνικά π.χ. 500.000 άτομα, τότε βάσει της ανωτέρω συνταγματικής επιταγής θα δικαιούνται στην δική τους εκλογική περιφέρεια κατοίκων εξωτερικού, έναν ιδιαίτερα αυξημένο αριθμό βουλευτών[11]. Παράλληλα λόγω των αλλαγών / μεταβολών που θα δημιουργηθούν στους υφιστάμενους εκλογικούς καταλόγους, ορισμένες εκλογικές περιφέρειες της Ελληνικής Επικράτειας θα χάσουν κάποιον αριθμό εδρών.  

Είναι προφανές ότι η πραγματικά δημοκρατική αυτή λύση, παρόλο που είναι επιθυμητή και συνταγματικά σωστή, είναι δύσκολο να υλοποιηθεί άμεσα διότι:

• δεν είναι αρεστή στους Έλληνες βουλευτές καθόσον οι οποιοσδήποτε ανακατατάξεις  και ανακατανομή εδρών, θα μειώσει τις πιθανότητες επανεκλογής των στην αντίστοιχη εκλογική τους περιφέρεια.
• Υπάρχει η πιθανότητα, (λόγω αγνοίας του πραγματικού αριθμού των αποδήμων ψηφοφόρων - άρα και του αριθμού των βουλευτών που θα εκλέγουν), να υπάρξουν έντονες αντιρρήσεις από τους εν Ελλάδι πολιτευτές, για το αν θα πρέπει τελικά να ψηφίζουν ή όχι οι απόδημοι Έλληνες πολίτες!
• Υπάρχει η πιθανότητα ακόμη να τεθεί θέμα συνταγματικής αλλαγής (που θα ορίζει π.χ. ότι για τις τυχόν εκλογικές περιφέρειες εξωτερικού θα ισχύει διαφορετικός τρόπος καθορισμού των εκλεγόμενων βουλευτών.), παραπέμποντας έτσι το όλο θέμα στις Ελληνικές καλένδες.

Έτσι μέχρι στιγμής (και χωρίς συνταγματική αλλαγή) η μόνη ΑΜΕΣΑ υλοποιήσιμη και πρακτική λύση της αντιπροσώπευσης των εκτός ελληνικής επικράτειας Ελλήνων πολιτών στις εθνικές εκλογές,  είναι το ψηφοδέλτιο επικρατείας. Αυτό δηλαδή που προτείνει η ΝΔ.

3. Ποιους υποψήφιους θα ψηφίζουν οι απόδημοι.

Ως γνωστόν ο συνολικός αριθμός των βουλευτών στην Ελληνική Βουλή είναι 300. Το σύνταγμα ορίζει (άρθρο 54 παράγραφος 3) ότι:

"Μέρος της Βουλής, όχι μεγαλύτερο από το ένα εικοστό του όλου αριθμού των βουλευτών, μπορεί να εκλέγεται ενιαίως σε ολόκληρη την Επικράτεια, σε συνάρτηση με τη συνολική εκλογική δύναμη του κάθε κόμματος στην Επικράτεια, όπως νόμος ορίζει".

Βάσει λοιπόν του συντάγματος ο μέγιστος αριθμός βουλευτών επικρατείας δεν μπορεί να υπερβεί τους δεκαπέντε (15). Ο σημερινός εκλογικός νόμος ορίζει τους βουλευτές επικρατείας σε δώδεκα (12). Σε περίπτωση που αποφασιστεί να ψηφίζουν οι απόδημοι έλληνες στο ψηφοδέλτιο επικρατείας, στην κατηγορία αυτή των βουλευτών θα μπορούσαν να ενταχθούν και οι «απόδημοι» βουλευτές. Στην προκειμένη περίπτωση υπάρχουν οι ακόλουθες δυνατότητες:

1. Ο αριθμός των βουλευτών επικρατείας αυξάνεται στο μέγιστο (15) και εξ αυτών ένας αριθμός (π.χ. 5-7) εκλέγονται στην εκλογική(-ές) περιφέρεια(-ες) του εξωτερικού. Ο συνολικός αριθμός βουλευτών παραμένει 300, αλλά γίνονται ανάλογες αναπροσαρμογές στις υπάρχουσες εκλογικές περιφέρειες (καθόσον μειώνονται κατά 3 οι κανονικές βουλευτικές έδρες). Υπάρχει μια μικρή πιθανότητα αυτή η λύση να αντιμετωπιστεί με δυσπιστία, αν όχι με εχθρότητα, από τους εν ενεργεία βουλευτές, (άρα να καταψηφιστεί), δεδομένου ότι μειώνει τις δυνατότητες εκλογής των στις περιφέρειες που εξαναγκαστικά θα γίνουν περικοπές βουλευτικών εδρών. Όμως μπορεί εύκολα να λυθεί με ομοφωνία κυρίως μεταξύ των κομμάτων. Είναι καθαρά θέμα ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΒΟΥΛΗΣΗΣ.
   
   
2. Ο αριθμός των βουλευτών επικρατείας παραμένει ως έχει, αλλά μέρος αυτών, (π.χ. 5-7 από τους 12), εκλέγονται από τους απόδημους. Αυτή είναι η πλέον ρεαλιστική προς στιγμήν λύση δεδομένου ότι δεν μειώνει τις υπάρχουσες βουλευτικές έδρες (άρα και τις πιθανότητες επανεκλογής των παρόντων βουλευτών).

Είναι σημαντικό ότι οι υποψήφιοι απόδημοι θα πρέπει να τοποθετούνται υποχρεωτικά στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας σε εκλόγιμες θέσεις, άλλως η τοποθέτηση τους στο ψηφοδέλτιο είναι απλά διακοσμητική και καθαρά ψηφοθηρική. Είναι γνωστό βάσει των μέχρι σήμερα εμπειριών, αλλά και των σχετικών προεκλογικών σφυγμομετρήσεων, το πόσους βουλευτές επικρατείας εκλεγεί το κάθε κόμμα, ως εκ τούτου και οι θέσεις που θα πρέπει να τοποθετηθούν οι αντίστοιχοι υποψήφιοι. Είναι προφανές ότι για την καλύτερη εκπροσώπησή των αποδήμων, τα πολιτικά κόμματα θα πρέπει να τοποθετούν στα ψηφοδέλτια Επικράτειας, προσωπικότητες από τον χώρο των αποδήμων και όχι της Ελλάδας. Είναι επίσης προφανές ότι οι υποψήφιοι αυτοί θα πρέπει να έχουν σαφή και αναγνωρισμένη παρουσία / συμμετοχή / εμπλοκή στον απόδημο Ελληνισμό, γνωρίζοντας τα θέματά του, (άρα θα λειτουργούν και θετικά στην προσέλκυση ψήφων για το εκάστοτε κόμμα που τους επιλέγει - προτείνει).

Να σημειωθεί ότι με τον τρόπο αυτό αντικρούονται οι οποιεσδήποτε αντιρρήσεις αυτών που ισχυρίζονται ότι οι απόδημοι δεν πρέπει να ψηφίζουν, γιατί δηθεν ο σημαντικός όγκος των καινούργιων αυτών ψηφοφόρων, (μερικές δεκάδες χιλιάδες;), μπορεί να αλλοιώσει σοβαρά το εκλογικό αποτέλεσμα. Επιπλέον μερικοί ισχυρίζονται ότι οι Έλληνες που ζουν μακριά από την ελληνική πραγματικότητα (και δεν βιώνουν την καθημερινότητά της) δεν θα πρέπει να συναποφασίζουν με τους εντός επικρατείας ψηφοφόρους. Ο ισχυρισμός αυτός είναι αβάσιμος, διότι οι απόδημοι σήμερα έχουν συχνά πάρα πολύ καλή εικόνα της ελληνικής πραγματικότητας, δεδομένου ότι υπάρχουν πλέον οι δυνατότητες άμεσης επαφής με την Ελλάδα (δορυφορική τηλεόραση, διαδικτυακό ραδιόφωνο, ομογενειακά ΜΜΕ, ηλεκτρονικές εφημερίδες, κ.λπ.). Επιπλέον την τελευταία 7ετια έχουμε ένα νέο κύμα νέο-μεταναστών[12].  Να επισημάνουμε ότι πάρα πολλοί από τους απόδημους έχουν άμεσα συμφέροντα και φορολογούνται στην Ελλάδα, (ιδιοκτησίες, επενδύσεις, επιχειρήσεις, κ.λπ.). Άλλωστε οι απόδημοι θεωρούν παράλογο και "αδικία" να  δίνεται το δικαίωμα ψήφου σε μετανάστες που έχουν αποκτήσει την ελληνική ιθαγένεια, (συχνα προεκλογικά και με αδιαφανείς διαδικασίες), ενώ συστηματικά η Ελληνική πολιτεία αρνείται να τους το παραχωρήσει ουσιαστικά και πρακτικά το ίδιο δικαίωμα.

Ψηφίζοντας οι απόδημοι Έλληνες για ένα συγκεκριμένο αριθμό αποδήμων βουλευτών στο ψηφοδέλτιο επικρατείας, αφενός δεν υπάρχει κίνδυνος αλλαγής του εκλογικού αποτελέσματος, αφετέρου η σχέση αριθμού ψηφοφόρων και εκλεγομένων απ' αυτούς βουλευτές (εκλογικό μέτρο) είναι διαφορετικό απ' αυτό της Ελλάδος, «αποδυναμώνοντας» τη δύναμη της ψήφου των. 

Στο μέλλον, και εφόσον αποφασιστεί η δημιουργία ξεχωριστών εκλογικών περιφερειών εξωτερικού με αντίστοιχα ξεχωριστά ειδικά ψηφοδέλτια, οι απόδημοι ψηφοφόροι θα πρέπει να μπορούν να ψηφίζουν έχοντας επιλογή: είτε ψηφίζοντας απλώς κόμμα, είτε δίδοντας σταυρό προτίμησης στο/α πρόσωπο/α του/ων υποψηφίου/ων [13]. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα για τη δυνατότητα ανεξάρτητων υποψηφίων ή συνδυασμών που δεν επιθυμούν πιθανώς να συμπεριληφθούν σε κανένα από τα υφιστάμενα ελληνικά κόμματα.

Η συμμετοχή αποδήμων αρχικώς στα ψηφοδέλτια Επικρατείας ή αργότερα στα ειδικά ψηφοδέλτια εξωτερικού, θα διασφαλίσει αφενός την πραγματική και ουσιαστική εκπροσώπηση των αποδήμων στην Ελληνική Βουλή, αφετέρου θα δώσει αργότερα την δυνατότητα στους απόδημους Έλληνες από τις διάφορες εκλογικές περιφέρειες αποδήμων που γνωρίζουν καλύτερα τα επί μέρους θέματα και προβλήματα, να αντιπροσωπευθούν αναλογικά στο Ελληνικό Κοινοβούλιο.

4. Τρόπος - διαδικασία ψηφοφορίας

4.1 Επιστολική ψήφος

Ο πρακτικότερος και ευκολότερος τρόπος ψηφοφορίας για τους απόδημους Έλληνες είναι η επιστολική ψήφος. Άλλωστε είναι η ευρύτερα χρησιμοποιούμενη μέθοδος στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες [14] αλλά και στις ΗΠΑ. 

Το μοντέλο της ψηφοφορίες μόνο με κάλπη - δημιουργία ειδικών εκλογικών τμημάτων στα κατά τόπους προξενεία ή πρεσβείες στο εξωτερικό - το οποίο πρότεινε στο σχετικό νομοσχέδιο που παρουσίασε τον Απρίλιο του 2016 η ΝΔ, και το οποίο χρησιμοποιείται στις ευρωεκλογές, όχι μόνον είναι αδύνατον να εφαρμοστεί σε παγκόσμια κλίμακα αλλά είναι και άδικο και αντισυνταγματικό. Αφ’ ενός διότι ο απόδημος ελληνισμός είναι διάσπαρτος, (ΗΠΑ, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Λατινική Αμερική, Αφρική, κ.λπ.) και η μετάβαση των ψηφοφόρων σε κοντινό εκλογικό τμήμα είναι αποτρεπτική ή αδύνατη λόγω των μεγάλων αποστάσεων, αφ' ετέρου λόγω των πρακτικών προβλημάτων υλοποίησής του [15]. Ο αριθμός των απαιτούμενων εκλογικών τμημάτων είναι απαγορευτικός, (ακόμη και αν το μέγεθος τους είναι διπλάσιο απ' αυτό της Ελλάδας - που είναι κατά μέσο όρο 400 ψηφοφόροι/τμήμα). Μια απλή αριθμητική πράξη αποδεικνύει το αδιανόητο του οποιουδήποτε τέτοιου εγχειρήματος. Και να μην αναφερθούμε στο οργανωτικό εγχείρημα κατά την ημέρα της ψηφοφορίας, αλλά και στο υψηλότατο κόστος μιας τέτοιας οργάνωσης. 

Αν η συνταγματική επιταγή υλοποιείται επιλεκτικά μόνο για τους απόδημους που τυγχάνει να κατοικούν σε περιοχές κοντά σε ελληνική πρεσβεία ή προξενείο δεν διασφαλίζεται η δίκαια αντιμετώπιση όλων των αποδήμων ελλήνων πολιτών που δικαιούνται και θέλουν να ψηφίσουν. Είναι απαραίτητο να διασφαλισθεί η δυνατότητα συμμετοχής στην εκλογική διαδικασία όλων των αποδήμων Ελλήνων οπουδήποτε και αν βρίσκονται. Για παράδειγμα, πώς θα ψηφίσουν οι Έλληνες που τυγχάνει να κατοικούν σε απομακρυσμένες περιοχές της Σουηδίας, της Αργεντινής, της Αυστραλίας ή ακόμα σε ορισμένες πολιτείες της Αμερικής ή του Καναδά;

Η θεσμοθέτηση της ψηφοφορίας των αποδήμων μόνο με κάλπη αποτελεί συνταγματική παραβίαση της ισότητας των πολιτών έναντι της πολιτείας. Είναι λοιπόν προφανές ότι η μόνη μέθοδος υλοποίησης είναι η επιστολική ψήφος, (πέραν της ηλεκτρονικής ψήφου μέσω του διαδικτύου, βλέπε κατωτέρω). 

4.1.1 Επιστολική ψήφος - μέθοδος εφαρμογής:

Ο απόδημος Έλληνας ψηφοφόρος που έχει καταγραφεί στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους θα λαμβάνει, (τουλάχιστον δύο εβδομάδες πριν από την ημέρα των εκλογών), ταχυδρομικώς στη μόνιμη διεύθυνση κατοικίας του στο εξωτερικό που δήλωσε κατά την εγγραφή του στο ειδικό εκλογικό κατάλογο, ένα φάκελο απεσταλμένο από το Υπουργείο Εσωτερικών της Ελλάδας. Ο φάκελος αυτός εμπεριέχει τρεις μικρότερους φακέλους μαζί με τον αντίστοιχο αριθμό ειδικών ψηφοδελτίων. Είναι προφανές ότι τα ειδικά ψηφοδέλτια θα πρέπει να έχουν προετοιμαστεί εντός εύλογου χρονικού διαστήματος πριν την ημέρα των εκλογών (τουλάχιστον 1 μήνα) για να μπορούν να αποσταλούν εγκαίρως στους ψηφοφόρους.

 Ο απόδημος ψηφοφόρος αφού συμπληρώσει το ειδικό ψηφοδέλτιο[16], το βάζει κλείνοντάς το στο μικρότερο φάκελο. Ο φάκελος αυτός δεν έχει ουδεμία ένδειξη (είναι πανομοιότυπος με αυτούς που χρησιμοποιούνται στις εθνικές εκλογές). Τοποθετεί ακολούθως τον μικρό αυτό φάκελο σε ένα μεγαλύτερο ο οποίος έχει προτυπωμένο στο εξωτερικό του τον αριθμό του από το ειδικό εκλογικό μητρώο και τον σφραγίζει [17].

Στη συνέχεια ο δεύτερος αυτός φάκελος τοποθετείται στον τρίτο φάκελο ο οποίος αποστέλλεται με συστημένη και επείγουσα επιστολή σε συγκεκριμένη προτυπωμένη στον φάκελο διεύθυνση στην Ελλάδα (Υπουργείο Εσωτερικών). 

Ο αφιχθείς στην Ελλάδα φάκελος ανοίγεται παρουσία ειδικής εφορευτικής επιτροπής η οποία βεβαιώνει ότι ο δεύτερος εσωτερικός φάκελος δεν έχει παραβιαστεί και ταυτοχρόνως καταγράφει στον ειδικό κατάλογο τον ειδικό εκλογικό αριθμό μητρώου που αναγράφεται στην εξωτερική πλευρά του δευτέρου φακέλου. Ο φέρων τον αντίστοιχο αριθμό απόδημος ψηφοφόρος θεωρείται πλέον ψηφίσας. Στη συνέχεια ανοίγεται ο δεύτερος φάκελος και τοποθετείται ο τρίτος και χωρίς ένδειξη σφραγισμένος φάκελος (που περιέχει το ψηφοδέλτιο) σε ειδική κάλπη. 

Η ειδική αυτή κάλπη ανοίγεται παρουσία εκλογικού αντιπροσώπου και εφορευτικής επιτροπής την ημέρα των εκλογών μετά τη λήξη της ψηφοφορίας και γίνεται η καταμέτρηση των ψήφων των αποδήμων.

 Είναι προφανές ότι η ανωτέρω μέθοδος της επιστολικής ψήφου διασφαλίζει:

1. Τη δυνατότητα σε όλους τους απόδημους Έλληνες πολίτες που επιθυμούν και δικαιούνται να ψηφίσουν, να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα.
2. Τη διαφάνεια και το απόρρητο της ψηφοφορίας.
3. Τη δυνατότητα εκπροσώπησης της έκφρασης των αποδήμων στην Ελληνική Βουλή κατ' αναλογία του αντίστοιχου εκλογικού σώματος. 
4. Την αξιοπρεπή και αποδοτική συμμετοχή των αποδήμων στις εθνικές εκλογές.

Παράλληλα μέσω της ανωτέρω διαδικασίας πραγματοποιείται για πρώτη φορά μια ακριβής και ουσιαστική χαρτογράφηση και απογραφή του ελληνικού στοιχείου ανά τον κόσμο παρέχοντας τη δυνατότητα στην Ελληνική Πολιτεία να έχει τα απαραίτητα στοιχεία για την διαμόρφωση μιας μακροχρόνιας και ουσιαστικής πολιτικής αποδήμων. 

 4.2 Ηλεκτρονική ψήφος - Εναλλακτική πρόταση 

Μια περισσότερο «προχωρημένη» πρόταση υλοποίησης του δικαιώματος ψήφου και της συνταγματικής επιταγής θα μπορούσε να είναι η ηλεκτρονική ψήφος. Οι τεχνικοί τρόποι διασφάλισης της ηλεκτρονικής μεταβίβασης πληροφοριών (άρα και ψήφου) υπάρχουν σήμερα και χρησιμοποιούνται ευρέως στις διατραπεζικές αλλά και άλλες συναλλαγές στο Διαδίκτυο (tokens, special codes, κ.λπ.). Στην Ελλάδα, το Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου έχει ήδη σειρά σχετικών μελετών. Να επισημανθεί η Γαλλία, η Ολλανδία, η Εσθονία και η Ελβετία έχουν εφαρμόσει με επιτυχία αυτή τη μέθοδο [18], ενώ η Λιθουανία σκοπεύει να τη χρησιμοποιήσει στις επόμενες εκλογές. Αντίστοιχη μέθοδο μελετά και το Μπαχρέιν [19]. 

Είναι αδιανόητο σήμερα να εμπιστευόμαστε το Ιντερνέτ για την ηλεκτρονική μεταβίβαση εκατομμυρίων ευρώ ή δολαρίων, αλλά να δυσπιστούμε στη μεταβίβαση της ψήφου μας! Και βεβαίως υπάρχουν οι δυνατότητες διασφάλισης τόσο του αδιάβλητου και απόρρητου της ψηφοφορίας όσο και του ελέγχου της σωστής, ακριβούς και τίμιας καταμέτρησης των ψήφων [20] . 

Να επισημάνουμε επίσης ότι το άρθρο 5 παράγραφος 2 του Συντάγματος αναφέρει: 

«Καθένας έχει δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Η διευκόλυνση της πρόσβασης στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά, καθώς και της παραγωγής, ανταλλαγής και διάδοσής τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους, τηρουμένων πάντοτε των εγγυήσεων των άρθρων 9, 9Α και 19.» 

Το μόνο εμπόδιο για την υλοποίηση αυτής της μεθόδου είναι δυστυχώς η υπάρχουσα νοοτροπία, (που εμπιστεύεται μόνο την κάλπη, τους κομματικούς αντιπρόσωπους και το χαρτί), και η σκοπίμως καλλιεργούμενη δυσπιστία. Να επισημάνουμε δε ότι το κόστος της διενέργειας εκλογών δια της μεθόδου της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας είναι το χαμηλότερο από όλες τις άλλες μεθόδους, δεδομένου ότι δεν υπάρχει το συνολικό κόστος των ψηφοδελτίων, (εκτύπωση, αποστολή, διανομή), ούτε το κόστος δημιουργίας εκλογικών τμημάτων στο εξωτερικό με ότι αυτό συνεπάγεται [21].  Παράλληλα, οι απόδημοι ψηφοφόροι μπορούν να ασκούν το δικαίωμά τους ταυτόχρονα με τους εντός ελληνικής επικράτειας και τα αποτελέσματα να ανακοινώνονται άμεσα.

 4.2.1 Τρόπος εφαρμογής της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας 

Κάθε εγγεγραμμένος απόδημος ψηφοφόρος που ευρίσκεται στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους, κατόπιν αιτήσεως του, παραλαμβάνει (με συστημένη ταχυδρομική αποστολή), από το Υπουργείο Εσωτερικών την προσωπική του ηλεκτρονική συσκευή (token) [22] καθώς και τον αποκλειστικό προσωπικό κωδικό χρήστη και τον κωδικό χρήσης του token. Η συσκευή αυτή θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για τη συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία, (σαν εκλογικό βιβλιάριο). Στο μέλλον αυτή η συσκευή θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί επίσης σε συνδυασμό με νέα ηλεκτρονική ταυτότητα σε μορφή πιστωτικής κάρτας, για την πρόσβασή του σε αλλά συστήματα πληροφορικής του κράτους, ή σε άλλα πιθανόν προσωπικά στοιχεία τα οποία θα έθετε στην διάθεσή του το Υπουργείο (πχ. αντίγραφο οικογενειακής μερίδας, πιστοποιητικά γεννήσεως, φορολογική ενημερότητα, κ.λπ.) μέσω των κόμβων των αρμοδίων υπουργείων. 

Το Υπουργείο Εσωτερικών προετοιμάζει την ειδική ιστοσελίδα ψηφοφορίας και ανακοινώνει εγκαίρως μέσω όλων των διαθέσιμων μέσων (προξενεία, πρεσβείες, δορυφορική ΤV, ομογενειακός τύπος, κ.λπ.) την ημερομηνία, τις ώρες και τον τρόπο της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας. Είναι προφανές ότι στον ιστότοπο του Υπουργείου θα βρίσκονται έγκαιρα όλες οι αντίστοιχες οδηγίες και πληροφορίες. 

Την ημέρα των εκλογών ο απόδημος ψηφοφόρος συνδέεσαι μέσω του Διαδικτύου στην ιστοσελίδα του Υπουργείου και ακολουθεί τις οδηγίες. Για να ψηφίσει θα πρέπει να συμπληρώσει τον μοναδικό αριθμό της συσκευής του, να συμπληρώσει στην ιστοσελίδα τον προσωπικό κωδικό χρήστη και να πληκτρολογήσει στο token τον προσωπικό κωδικό χρήσης του που του έχει δοθεί από το Υπουργείο. Το token, μέσω κάποιου αλγόριθμου που αλλάζει σε κάθε πρόσβαση, παράγει ένα καινούργιο αριθμό στην οθόνη του. Συμπληρώνοντας και τον τρίτο αυτό αριθμό ο ψηφοφόρος έχει πλέον πρόσβαση στο σύστημα και μπορεί να συμπληρώσει στην οθόνη το ηλεκτρονικό ψηφοδέλτιο και να ψηφίσει ηλεκτρονικά. Είναι προφανές ότι η διαδικασία αυτή από τη στιγμή που ολοκληρωθεί δεν μπορεί να επαναληφθεί (δικλείδες ασφαλείας στο λογισμικό), και στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους ο απόδημος ψηφοφόρος εμφανίζεται ως ψηφίσας.  

Είναι προφανές ότι τα συστήματα ηλεκτρονικής ψηφοφορίας μέσω του Διαδικτύου πρέπει να ικανοποιούν υψηλές προδιαγραφές ασφαλείας, ιδιωτικότητας, κ.λπ. χωρίς παράλληλα να είναι δύσχρηστα για τους πολίτες, αλλιώς θα αποθαρρύνεται η συμμετοχή τους [23]. Επιπλέον θα πρέπει να πραγματοποιηθούν αρκετές δοκιμές (pilot tests, simulations) πριν από την ημέρα των εκλογών ώστε να αποφευχθούν οποιαδήποτε τυχόν τεχνικά προβλήματα. Ιδιαίτερη μέριμνα θα πρέπει να ληφθεί ώστε το ηλεκτρονικό κέντρο ψηφοφορίας, (central server), να έχει την απαιτούμενη ικανότητα εξυπηρέτησης αρκετών εκατοντάδων χιλιάδων χρηστών την ημέρα της ψηφοφορίας, ώστε να αποφευχθούν μπλοκαρίσματα του συστήματος λόγω υπερβολικού αριθμού χρηστών. 

Να σημειώσουμε ότι η ηλεκτρονική ψηφοφορία χρησιμοποιείται ήδη στην Ελλαδα σε αρκετές εκλογικές διαδικασίες των ΑΕΙ, υπάρχει δε και ειδικό ΑΣΦΑΛΕΣ λογισμικό (ΖΕΥΣ)[24]  το οποίο εχει αναπτυχτεί από το Πολυτεχνείο Αθηνών και διανέμεται δωρεάν.  

Επιπλέον, για την ομαλή διεξαγωγή της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας όλα τα κόμματα θα πρέπει να μπορούν να ορίζουν ειδικευμένους αντιπροσώπους – ελεγκτές, (έχοντες τις απαιτούμενες τεχνικές γνώσεις), που θα επιβλέπουν την ομαλή διεξαγωγή και διαφάνεια της ηλεκτρονικής αυτής εκλογικής διαδικασίας.

Επίλογος

Είναι προφανές ότι οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες έχουν πλέον ωριμάσει και οι πολιτικές, κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις επιτρέπουν την υλοποίηση της συνταγματικής επιταγής και του δικαιώματος των αποδήμων Ελλήνων πολιτών. Γι' αυτό απαιτείται κυρίως πολιτική βούληση και θάρρος, δεδομένου ότι οι εκφρασθείσες κατά καιρούς αμφιβολίες, φοβίες ή επιφυλάξεις έχουν ήδη ξεπερασθεί από τις εξελίξεις.

Να επισημάνουμε ότι η εφαρμογή ενός συστήματος ψηφοφορίας δεν θα πρέπει να αποκλείει τα άλλα. Έτσι θα μπορούσαν, παράλληλα με τη δυνατότητα επιστολικής ή ηλεκτρονικής ψήφου, να υπάρξουν εφόσον κριθεί σκόπιμο και χρήσιμο, κλασικά εκλογικά τμήματα σε πόλεις του εξωτερικού όπου υπάρχει υψηλή συγκέντρωση ψηφοφόρων [25]. Πρωτίστως όμως ο απόδημος Έλληνας ψηφοφόρος θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα επιλογής του τρόπου ψηφοφορίας (επιλέγοντας και δηλώνοντάς το εκ των προτέρων), και να μην αποκλείεται επειδή δεν γνωρίζει χρήση υπολογιστών ή κατοικεί σε απομακρυσμένη περιοχή μακριά από οποιαδήποτε προξενική ή πρεσβευτική αρχή. Γιατί μέχρι στιγμής η μόνη επιλογή είναι να ταξιδέψει στην Ελλάδα. 

Να προσθέσουμε ότι την στιγμή που στην Ελλάδα συζητείται σοβαρά να κατατεθεί  νομοσχέδιο στην Βουλή για την ψήφο των αλλοδαπών που διαμένουν στην Ελλάδα στις Δημοτικές και Νομαρχιακές εκλογές, δεν είναι δυνατόν να αγνοείται το δικαίωμα των ιδίων της των πολιτών στις βουλευτικές εκλογές, ένα δικαίωμα που προβλέπεται ρητώς στο Ελληνικό Σύνταγμα.   

 Ας ελπίσουμε ότι η μελλοντική κυβέρνηση αλλά και τα άλλα ελληνικά κόμματα θα έχουν την πολιτική βούληση και το απαιτούμενο θάρρος να φέρουν προς ψήφιση στη Βουλή σχετικό νόμο που θα υλοποιεί τη συνταγματική επιταγή. Διότι οι τυχόν δικαιολογίες και υπεκφυγές του παρελθόντος έχουν πλέον εξαντληθεί. Άλλωστε όλα σχεδον τα σημερινά κόμματα όχι μόνο έχουν κατ' επανάληψη δηλώσει την πολιτική τους βούληση να δώσουν το δικαίωμα ψήφου στους απόδημους αλλά πολλά απ αυτά έχουν δεσμευθεί στο παρελθόν να υλοποιήσουν την υπόσχεσή τους. 

Λαμβάνοντας υπόψη τους ρυθμούς απορρόφησης και ενσωμάτωσης των νέων γενεών στις κατά τόπους κοινωνίες και χώρες υποδοχής, καθώς και το νέο μεταναστευτικό ρεύμα εξόδου από την χώρα των τελευταίων 7 χρόνων (περισσότεροι από 450.000 κυρίως μορφωμένοι νέοι εγκατέλειψαν την χώρα), λόγω της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, το θέμα της ψήφου των αποδήμων αφορά κυρίως και πρωτίστως τις επόμενες γενεές αποδήμων και τη μελλοντική επαφή και σύνδεσή τους με την Ελλάδα.

[1]Για να προσελκύσουν ψηφοφόρους τα κόμματα επιδοτούσαν στο παρελθόν το αεροπορικό εισιτήριο, (μέσω του ποσού που λαμβάνουν από την κρατική επιδότηση;), μεταβιβάζοντας έτσι εμμέσως το ταξιδιωτικό αυτό κόστος στον Έλληνα φορολογούμενο! Υπολογίζεται ότι στις δεκαετίες 90 και 2000, ένα μεγάλο μέρος των προεκλογικών δαπανών των δύο μεγάλων κομμάτων διετίθετο για τη μετακίνηση τέτοιων ψηφοφόρων. Ένα τμήμα αυτών των «ταξιδιωτικών εξόδων» αφορούσε τους ψηφοφόρους του εξωτερικού.

[2] Μετά από σχετική προσφυγή δυο Ελλήνων υπαλλήλων του Συμβούλιου της Ευρώπης για την μη δυνατότητα συμμετοχής στους στις εθνικές εκλογές του 2007 (Requete No 42202/07). Δευτεροδίκως η Ελληνική Κυβέρνηση δικαιώθηκε.

[3] Ο Καναδάς, η Αυστραλία και η Βρετανία αποδέχονται το δικαίωμα ψήφου για τους απόδημους που απουσιάζουν προσωρινά στο εξωτερικό (μέχρι πέντε χρόνια οι Καναδοί, έξι οι Αυστραλοί και δεκαπέντε οι Βρετανοί), αλλά το στερούν από εκείνους που εγκατέλειψαν σχεδόν μόνιμα τα πάτρια εδάφη. Για τη Γερμανία όσοι πολίτες της ζουν σε χώρες που «καλύπτονται» από το Συμβούλιο της Ευρώπης, έχουν δικαίωμα ψήφου χωρίς χρονικό περιορισμό. Οι υπόλοιποι το στερούνται όταν κλείσουν 25 χρόνια μόνιμης απουσίας. Στη Γαλλία, όσοι ζουν στο εξωτερικό πάνω από τρία χρόνια εκλέγουν γερουσιαστές και βουλευτές. Οι προσωρινά διαμένοντες ψηφίζουν για όλα. Σε ΗΠΑ, Σουηδία και Βέλγιο δεν υπάρχει περιορισμός χρονικής απουσίας στο εξωτερικό, ενώ η ψήφος καταλήγει στην εκλογική περιφέρεια στην οποία είναι εγγεγραμμένοι οι δικαιούχοι.

[4] Σύμφωνα με μια τις τελευταίες διατάξεις του Υπουργείου Εξωτερικών ορίζεται ως μόνιμος κάτοικος εξωτερικού: ¨όποιος έχει την κατοικία του στο εξωτερικό για 11 συνεχόμενα χρόνια ή ασκεί βιοποριστικό επάγγελμα στο εξωτερικό για 7 συνεχόμενα χρόνια¨. Όμως ο σχετικός εκλογικός νόμος θα πρέπει να ξεκαθαρίζει και την ακριβή διαδικασία επιβεβαίωσης αυτής της ιδιότητας, και της εγγραφής/αποδοχής των αποδήμων ψηφοφόρων.

[5] Για παράδειγμα, στις Ιταλικές εκλογές (Απρίλιος 2006) όπου για πρώτη φορά καθιερώθηκε το δικαίωμα της επιστολικής ψήφου, μόνον 3,5 εκατομμύρια από τα 25 εκατομμύρια των κατ' εκτίμηση αποδήμων Ιταλών γράφτηκαν στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους (ποσοστό 14%). Επίσης από τους 53.000 Γάλλους εγγεγραμμένους στο γαλλικό προξενείο στο Βέλγιο, μόλις 6.900 (13%) ψήφισαν στις 22/6/2006 για να εκλέξουν τους αντιπροσώπους τους για την Γαλλική Γερουσία. Επίσης στις τελευταίες Γαλλικές προεδρικές και βουλευτικές εκλογές (2012) ψήφισαν μόνο το 26,1% των εγγεγραμμένων αποδήμων Γάλλων ψηφοφόρων. Τα ποσοστά αυτά όμως σταδιακά αυξήθηκαν, τόσο γιατί το δικαίωμα έγινε ευρύτερα γνωστό μεταξύ των αποδήμων Ευρωπαίων πολιτών, όσο και γιατί απλοποιήθηκαν οι διαδικασίες (πχ. ηλεκτρονική ψήφος) 

Τέλος, από τους 424.618 Βέλγους εγγεγραμμένους απόδημους ψηφοφόρους μόνο οι 109.312 ψήφισαν στις εθνικές εκλογές (2008) μέσω της επιστολικής ψήφου. Όσον αφορά τους Σέρβους από τις 400.000 "εν δυνάμει" απόδημους ψηφοφόρους 37.172 ενεγράφησαν για να ψηφίσουν στις εκλογές (20/1/2008) στα 65 εκλογικά τμήματα που δημιουργήθηκαν σε 36 χώρες ανά τον κόσμο. Στις εθνικές εκλογές του Οκτωβρίου 2010, μόνο 132.780 Απόδημοι Σουηδοί ενεγράφησαν στους εθνικούς καταλόγους. 
Εν αντιθέσει, στις τελευταίες εθνικές εκλογές (Νοέμβριος 2014) οι απόδημοι Ρουμάνοι ψήφισαν μαζικά στα κατά τόπους προξενεία και πρεσβείες της χώρας. Το ποσοστό συμμετοχής ηταν ιδιαίτερα σημαντικό και οι απόδημοι Ρουμάνοι παρέμειναν υπομονετικά ακόμη και 6 ώρες στην ουρά για να ψηφίσουν!

[6] Αποτελέσματα Ευρωεκλογών 2014 για την μοναδική εκλογική περιφέρεια εξωτερικού http://ekloges-prev.singularlogic.eu/may2014/e/public/index.html#{%22cls%22:%22level%22,%22params%22:{%22level%22:%22ep%22,%22id%22:57}}.

[7] http://www.ypes.gr/el/Elections/ElectionsEuropeanParliament/ApplicationGreekElector/Info/

[8] Αυτό προέβλεπε το πρώτο σχέδιο νόμου του ΥΦΥΠΕΞ Σκανδαλάκη της ΝΔ τον Απρίλιο του 2003 (που τελικά δεν κατατέθηκε, γιατί απορρίφθηκε στην επιτροπή αποδήμων από το ΠΑΣΟΚ).

[9] Ακόμη και αν ο αριθμός των ψηφοφόρων κατά εκλογικό τμήμα είναι 800 άτομα, (διπλάσιο των 400 της Ελλάδας), αναλογιστείτε πόσα εκλογικά τμήματα θα πρέπει να δημιουργηθούν, στελεχωθούν και λειτουργήσουν στη Μελβούρνη ή στη Νέα Υόρκη όπου υπάρχει σχετικά μεγάλη πυκνότητα ψηφοφόρων. Αν δε οι ψηφοφόροι θα πρέπει να ψηφίζουν για την εκλογική περιφέρεια καταγωγής των τότε είναι εύκολο να φανταστεί κανείς το κομφούζιο που θα δημιουργηθεί.  

[10] Για παράδειγμα, στις Ιταλικές βουλευτικές εκλογές (13-14 Απρίλιου 2008), οι Ιταλοί απόδημοι ψήφισαν για δεύτερη φορά με επιστολική ψήφο για να εκλέξουν συνολικά 12 βουλευτές και 6 γερουσιαστές. Η αντιπροσώπευση βασίστηκε στον αντίστοιχο αριθμό εγγεγραμμένων σε κάθε περιφέρεια ήτοι Βόρειος και Κεντρική Αμερική (403.597 εγγεγραμμένοι ) = 2 βουλευτές και 1 γερουσιαστής, Νότια Αμερική (885.673 εγγεγραμμένοι) = 3 βουλευτές και 2 γερουσιαστές, Ευρώπη (2.039.148 εγγεγραμμένοι) = 6 βουλευτές και 2 γερουσιαστές και Ασία, Ωκεανία και Αφρική (192.390 εγγεγραμμένοι) = 1 βουλευτής και 1 γερουσιαστής. Επίσης οι Γάλλοι απόδημοι εξέλεξαν με την ίδια μέθοδο και για διαφορετικές εκλογικές περιφέρειες εξωτερικού για πρώτη φορα 11 δικούς τους βουλευτές στις τελευταίες εκλογές τον Ιούλιο του 2012. 

Η Κροατική διασπορά εκλέγει έως και 6 βουλευτές, ανάλογα με τον αριθμό των εγγεγραμμένων αποδήμων Κροατών ψηφοφόρων σε κάθε εκλογική αναμέτρηση. Για παράδειγμα, στις εκλογές του 2003 οι απόδημοι Κροάτες εξέλεξαν 4 βουλευτές.

[11] Για παράδειγμα, στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές (2015) στην Β' εκλογική περιφέρεια Αθηνών 1.438.936 εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι εξέλεξαν 44 βουλευτές. Και ολοι γνωρίζουν ότι οι συζητήσεις για την διάσπαση αυτής της τεράστιας εκλογικής περιφέρειας διαρκούν χρόνια τώρα.

[12] Εκτιμάται ότι 450.000 Έλληνες πολίτες μετανάστευσαν από το 2009 μέχρι σήμερα.

[13] Για παράδειγμα, οι Ιταλοί απόδημοι μπορούν να ψηφίσουν είτε μόνο κόμμα ή να ψηφίσουν στην επισυναπτόμενη λίστα μέχρι δύο ονόματα υποψηφίων.

[14] Τη μέθοδο της επιστολικής ψήφου αποκλειστικά ή σε συνδυασμό με εκλογικά τμήματα στο εξωτερικό έχουν καθιερώσει ήδη οι εξής ευρωπαϊκές χώρες: Εσθονία, Βέλγιο, Γερμανία, Ισπανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Αυστρία, Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο. Η Εσθονία, η Ολλανδία, η Ελβετία και η Γαλλία έχουν ήδη καθιερώσει και εφαρμόσει την ηλεκτρονική ψήφο.

[15] Μια πιθανή λύση (εφόσον αποφασισθεί η δημιουργία εκλογικών τιμημάτων στο εξωτερικό σε συνδυασμό με την επιστολική ψήφο), θα ήταν να δημιουργηθούν εκλογικά τμήματα π.χ. μόνο εκεί όπου έχουν εγγραφεί περισσότεροι από 500 απόδημοι ψηφοφόροι και εφόσον βεβαίως υπάρχουν οι αντίστοιχες υλικοτεχνικές δυνατότητες.

[16] Το ειδικό ψηφοδέλτιο (ανάλογα με το τι θα έχει αποφασιστεί) θα έχει ή μόνο κόμματα – άρα ο ψηφοφόρος θα ψηφίζει μόνο παράταξη και θα εκλέγονται οι αντίστοιχοι βουλευτές στο ψηφοδέλτιο επικρατείας, ή θα έχει και τη δυνατότητα σταυρού εφόσον έχουν δημιουργηθεί ειδικές εκλογικές περιφέρειες εξωτερικού- άρα θα υπάρχουν και ξεχωριστά ψηφοδέλτια ανά εκλογική περιοχή. 

[17] Στο ιταλικό σύστημα ψηφοφορίας υπάρχουν μόνο δύο φάκελοι και ο ψηφοφόρος βάζει στον δεύτερο φάκελο που περιλαμβάνει τον λευκό με τα ψηφοδέλτια και την εκλογική του βεβαίωση (που περιλαμβάνει τον εκλογικό του αριθμό και τα στοιχεία του) παραλείποντας τον τρίτο φάκελο.

[18] Γαλλία, Ολλανδία, Εσθονία, Ελβετία. Δείτε το σχετικό επεξηγηματικό φιλμ για το πώς ψηφίζουν ηλεκτρονικά οι Ελβετοί στο : http://www.geneve.ch/evoting/english/welcome.asp

[19] Τον Μάρτιο του 2007 η Εσθονία διενήργησε τις πρώτες εκλογές μέσω του Ίντερνετ παγκοσμίως. Συνολικά 30.275 πολίτες (3,4 % των ψηφοφόρων) ψήφισαν τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της χώρας. Σήμερα η Εσθονία είναι πρωτοπόρος στην ηλεκτρονική ψηφοφορία καθώς το 32% των ψηφοφόρων ψηφίζουν ηλεκτρονικά μέσω Ιντερνέτ σε εθνικές, τοπικές και περιφερειακές εκλογές. 
Οι απόδημοι Γάλλοι πολίτες μπορούσαν να διαλέξουν μεταξύ: ψήφου με εξουσιοδότηση (σε κάποιον που ψηφίζει στην ιδία εκλογική τους περιφέρεια), της επιστολικής ψήφου, της ηλεκτρονικής ή σε κάλπη στο κοντινό τους προξενείο ή πρεσβεία. Στις εκλογές της 3/6/2012 (1ος γύρος) και 17/6/2012 (2ος γύρος), οι εκτός Γαλλίας πολίτες ψηφίσαν είτε με εξουσιοδότηση (επιβεβαιωμένη στα κατά τόπους Γαλλικά προξενεία), είτε με επιστολική ψήφο, (δηλώνοντας μέχρι τις 28/2/2012 αυτή την πρόθεση τους στα κατά τόπους προξενεία), είτε ηλεκτρονικά μέσω διαδικτύου ανακοινώνοντας την ηλεκτρονική τους διεύθυνση στο προξενείο μέχρι τις 6/5/2012. 
Στις βουλευτικές εκλογές τον Νοέμβριο του 2006, 19.815 απόδημοι Ολλανδοί ψήφισαν ηλεκτρονικά μέσω του διαδικτύου. Η γειτονική Σερβία ήδη εξετάζει το ενδεχόμενο της ηλεκτρονικής ψήφου για τους 400.000 απόδημους Σέρβους πολίτες. 

[20] Οι επικριτές της ηλεκτρονικής ψήφου διατείνονται ότι το σύστημα μπορεί να είναι διαβλητό, παραγνωρίζοντας βεβαίως ότι η κλασική μέθοδος της κάλπης είναι ιδιαίτερα διαβλητή. Σχετικά ρεπορτάζ της ελληνικής τηλεόρασης (Οκτώβριος 2007), απέδειξαν ότι η συμπλήρωση σταυρών στα ήδη σταυρωμένα ψηφοδέλτια αποτελεί συχνή τακτική στη φάση καταμέτρησης των ψήφων στα εκλογικά τμήματα αλλοιώνοντας έτσι το εκλογικό αποτέλεσμα υπέρ του ενός ή άλλου υποψηφίου συχνά του ιδίου κόμματος!

[21] Να σημειωθεί ότι βάσει των στοιχείων του Υπουργείου Εσωτερικών, το κόστος ψηφοφορίας, (με την κλασική μέθοδο της κάλπης), στις ευρωεκλογές του 2004, (την μοναδική φορα που αναρτήθηκαν οικονομικά στοιχεία για το κόστος διεξαγωγής των εκλογών), ήταν 43 ευρώ ανά απόδημο Έλληνα ψηφοφόρο! (το συνολικό κόστος διοργάνωσης των εκλογικών τμημάτων εξωτερικού ήταν 1.108.985 ευρώ).

[22] Το «token» είναι μια μικροσκοπική συσκευή (διαστάσεων συνήθως 4x7 εκατοστών) που μοιάζει με μια μικρή ηλεκτρονική αριθμομηχανή. Χρησιμοποιείται ευρέως από τις τράπεζες και διανέμεται στους πελάτες τους για να έχουν ασφαλή πρόσβαση και να διαχειρίζονται τον τραπεζικό τους λογαριασμό μέσω του Διαδικτύου. Είναι μοναδική για κάθε χρήστη, και αποτελεί μέχρι στιγμής τον ασφαλέστερο και ευρύτερα διαδεδομένο τρόπο πρόσβασης και διαχείρισης εξ αποστάσεως τραπεζικών λογαριασμών από ιδιώτες. Το κόστος της δεν ξεπερνά τα 15 ευρώ (θα μπορούσε να επιβαρύνει τον ψηφοφόρο δεδομένου ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί για όλες τις μελλοντικές ψηφοφορίες αλλά και την επαφή/σύνδεσή του με τις ελληνικές υπηρεσίες). Στο Βέλγιο π.χ. μπορεί να αγοραστεί σε κάθε κατάστημα που πουλά ηλεκτρονικά είδη και χρησιμοποιείται από τους πολίτες με την ηλεκτρονική τους ταυτότητα η οποία εχει ενσωματωμένο ηλεκτρονικό τσιπ.

[23] Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα πλαίσια της υλοποίησης της "πρωτοβουλίας πολιτών" (που προβλέπεται στην νέα Συνθήκη της Λισαβόνας και απαιτεί την συλλογή τουλάχιστον 1 εκ. υπογραφών από πολίτες για την ανάληψη νομοθετικής πρωτοβουλίας από την Επιτροπή, εχει δημιουργήσει ειδικό ΑΣΦΑΛΕΣ λογισμικό το οποίο διανέμεται δωρεάν στους ενδιαφερόμενους από 1/4/2012 για την ηλεκτρονική και μέσω του διαδικτύου συλλογή υπογραφών. 

[24] Περισσότερες πληροφορίες μπορεί να δει κανείς στο https://zeus.grnet.gr/zeus/faqs/voter/

[25] Για παράδειγμα, για τη δημιουργία εκλογικών τμημάτων στο εξωτερικό βασική προϋπόθεση θα μπορούσε να είναι ο ελάχιστος αριθμός εγγεγραμμένων ψηφοφόρων να είναι 500. Άλλως το κόστος γίνεται απαγορευτικό.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

 ΕΣΘΟΝΙΑ

Όποιος ενδιαφέρεται να μελετήσει το ηλεκτρονικό σύστημα ψηφοφορίας της Εσθονίας θα βρει περισσότερες πληροφορίες στους ακόλουθους ιστότοπους:
http://www.vvk.ee/voting-methods-in-estonia/   
http://www.vvk.ee/voting-methods-in-estonia/voting-abroad/ 

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΚΛΟΓΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

Μια εξαιρετική συλλογή εγκύρων αλλά και συνεχώς ανανεούμενων πληροφοριών για τα πολιτικά συστήματα ανά τον κόσμο, τον τρόπο εκλογών, την δομή και χρηματοδότηση των αντιστοίχων πολιτικών συστημάτων, μπορείτε να βρείτε στο:
http://www.idea.int/elections/vfa_search.cfm# 

Επίσης ένα ενδιαφέρον άρθρο στο http://www.e-voting.cc/stories/14871513/

ΔΡΑΣΤΗΤΡΙΟΤΗΤΕΣ ΕΛΛΗΝΩΝ

Κατά διαστήματα Έλληνες πολίτες έχουν δραστηριοποιηθεί στο εξωτερικό για το συγκεκριμένο θέμα. Έτσι έχουν γίνει διάφορες δράσεις, ιδιαίτερα διαδικτυακά για την συλλογή υπογραφών αλλά και την άσκηση πίεσης προς τα ελληνικά κόμματα για την οριστική επίλυση του θέματος. Να σημειώσουμε ότι και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχει αντίστοιχη κίνηση δεδομένου ότι το δικαίωμα ψήφου στις εθνικές εκλογές αποτελεί βασικό δικαίωμα των Ευρωπαίων πολιτών.
Εδώ θα βρείτε την κίνηση ελλήνων πολιτών με τίτλο I CANNOT VOTE
http://www.icannotvote.org/gr/get-involved/petition/

Επίσης:
http://vouliwatch.gr/ 
http://www.europeancitizensabroad.eu/greece.html 
http://www.diasporaalliance.org/should-citizens-living-overseas-be-allowed-to-vote/ 

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΘΕΜΑ

http://www.euronews.com/2015/01/22/expat-greeks-frustrated-over-voting-rights/ 
http://www.newdiaspora.com/i-cannot-vote-from-abroad-1/ 

Τελευταία ενημέρωση του παρόντος κειμένου: Παρασκευή 6 Ιανουαρίου 2017