Η Ευρώπη ζει για άλλη μια φορά, μια ενεργειακή κρίση, ίσως εφάμιλλη με αυτή του 1973. Η μείωση των δραστηριοτήτων στην πανδημία, η μείωση αποθεμάτων, η αύξηση των δραστηριοτήτων μετά την πανδημία και η μεγάλη ζήτηση φυσικού αερίου από χώρες όπως Κίνα και Ινδία, οδηγούν σε κατακόρυφη αύξηση των τιμών στα τυπικά καύσιμα.

 

Η παρούσα κρίση μάς δείχνει για άλλη μια φορά ότι ο στόχος της Ευρώπης παραμένει α) η εξασφάλιση της τροφοδοσίας και β) η ενεργειακή αυτονομία της Ένωσης.

Στην Ευρώπη, η εξασφάλιση της τροφοδοσίας ενέργειας αντιμετωπιζόταν μέσω της διασποράς των πηγών τροφοδοσίας. Όμως η διασπορά αυτή δεν βοηθά και τόσο στην κρίση που βιώνουμε σήμερα, καθώς στην παγκοσμιοποιημένη αγορά ενέργειας, οι τιμές επηρεάζονται εύκολα και καθολικά από τις εκάστοτε ανατιμήσεις. Μόνο χώρες με πυρηνικά εργοστάσια και μεγάλη ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενεργειας (ΑΠΕ), δείχνουν κάποιες αντοχές στις πιέσεις.

Οι ΑΠΕ δεν καλύπτουν ακόμη 100% τις ενεργειακές ανάγκες της Ε.Ε. Η απεξάρτηση απ' τον άνθρακα έφερε το φυσικό αέριο ως κύριο μεταβατικό καύσιμο, ενώ το πετρέλαιο εξακολουθεί να χρησιμοποιείται σε πολλούς τομείς (βλ. επεξήγηση στο τέλος του άρθρου). Και τα δύο καύσιμα δέχονται πιέσεις ανόδου τιμών, λόγω μεγάλης παγκόσμιας ζήτησης και περιορισμένης, πλέον, προσφοράς.

Παράλληλα ας μην ξεχνάμε ότι χωρίς σχεδιασμό μιας στοιχειώδους αυτονομίας, δεν μπορούμε να μιλάμε για πράσινη μετάβαση. Η Ε.Ε. δυστυχώς δεν εξασφάλισε αυτάρκεια και αποθέματα για περιόδους κρίσης, ούτε φαίνεται να δρα αποφασιστικά ώστε να εξασφαλίσει εναλλακτικές οδούς. Χωρίς αυτονομία είναι σχετικά ανυπεράσπιστη απέναντι στη σημερινή κρίση, καθώς οι κύριες ανάγκες τις αυτή τη στιγμή καλύπτονται από εισαγωγές που με τη σειρά τους επηρεάζονται και γεωπολιτικά (π.χ. κυρώσεις κυβέρνησης Τραμπ στον αγωγό φυσικού αερίου Nord Stream ΙΙ).

Το νέο μάθημα που θα πάρει η Ευρώπη (αλλά και ο Πλανήτης) από τη σημερινή κρίση είναι σαφές: αυτονομία και απεξάρτηση από τους υδρογονάνθρακες.

 

Τα ίδια ισχύουν και για κάθε χώρα ξεχωριστά: στην Ελλάδα θα πρέπει να εξασφαλίσουμε την τροφοδοσία (ευελιξία) και να επιτύχουμε αυτονομία, εάν θέλουμε να προωθήσουμε μία αειφόρο ανάπτυξη.

Κατ’ αρχήν το θέμα της ενέργειας επηρεάζει τη στρατηγική και την ασφάλεια της χώρας μας: σε μια περιοχή γεμάτη απειλές, πρέπει να μπορούμε να εξασφαλίσουμε την αυτάρκεια ώστε να μπορέσουν να αναπτυχθούν οι ένοπλες δυνάμεις σε μια περίοδο κρίσης όπου όλα θα είναι εναντίον μας. Μια τέτοια περίπτωση κρίσης απαιτεί αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων πηγών ενέργειας εντός της χώρας, και, εκτός των ΑΠΕ, δημιουργία αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου (μια παράλειψη όλων των κυβερνήσεων) και εναλλακτικές οδούς εισαγωγής ενεργειακών πόρων. Σε μια έκτακτη ανάγκη θα μπορούσαμε λοιπόν, ακόμη και αν έχουμε σταματήσει την παραγωγή ενέργειας απ' τον λιγνίτη, να λειτουργήσουμε εκτάκτως τις μονάδες αυτές μέχρι να αποκλιμακωθεί η κρίση.

Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η δύναμη των ΑΠΕ βασίζεται στην ποικιλία και στην διασπορά. Όμως σ' αυτό το πλαίσιο ελάχιστα έχουν γίνει μέχρι τώρα στη χώρα μας. Απαιτείται έξυπνος σχεδιασμός και απελευθέρωση της κρατικής «θηλειάς» (φορολογία, πολύπλοκη νομοθεσία κ.α.) ώστε να προωθηθούν επιγόντως π.χ. τα εξής:

 

Τέλος, ας μην ξεχνάμε ότι το μεγαλύτερο "φρένο" στην προστασία του περιβάλλοντος είναι το αυξημένο κόστος (σε χρόνο και χρήμα). Και για να μειωθεί το κόστος της ενέργειας απαιτείται η πλήρη απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας και ως προς την παραγωγή, και ως προς την διάθεσή της.

 

Η σημερινή κυβέρνηση (όπως και πολλές άλλες) αντιμετωπίζει την σημερινή κρίση με επιδοματική πολιτική, δηλαδή το κράτος έρχεται να «απαλύνει» τις απότομες αυξήσεις χρησιμοποιώντας χρήματα από τον προϋπολογισμό (δηλαδή από τους φορολογούμενους ή από δανεισμό). Αυτό το μέτρο όμως, αφενός ρίχνει νερό στον μύλο των κερδοσκόπων και αφετέρου δεν προτρέπει τους πολίτες σε σε αλλαγές που θα τους προστατέψουν από τις κερδοσκοπικές πιέσεις (εναλλακτικές πηγές θέρμανσης και ψύξης, εξοικονόμηση στην κατανάλωση, εναλλακτικά μέσα μεταφοράς κ.α.). Άλλωστε εκτός αυτών θα είναι «σταγόνα στον ωκεανό»...

 

 

1. Προσωρινή και «κατεπείγουσα» αξιοποίηση όλων των εγχώριων μορφών ενέργειας. Ακόμη και των ρυπογόνων (στην Ελλάδα πχ.  λιγνίτης) για μερικούς μήνες ή και λιγότερο, με στόχο τη μείωση της εξάρτησης από εισαγωγές ορυκτών καυσίμων

2. Η Ευρωπαΐκή Ένωση πρέπει να αντιδράσει συνολικά στο πρόβλημα, ενωμένη ως ένα κράτος-καταναλωτής. Αυτό σημαίνει συνολική διαπραγμάτευση σε όλα τα σημεία εισαγωγής ενέργειας, κάτι που φυσικά προϋποθέτει υπεύθυνη και αποτελεσματική διοίκηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους ηγέτες των κρατών-μελών

3. Η Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη να ανακοινώσουν ότι οι χρονικοί στόχοι για τις ΑΠΕ αναθεωρούνται συντομότερα, με ταυτόχρονη διευκόλυνση της αδειοδότησης. Ας μην ξεχνάμε ότι η «αγορά είναι κλίμα». Αυτή η ανακοίνωση από μόνη της μπορεί να επιφέρει μείωση των τιμών

4. Να απλοποιηθεί και να επιταχυνθεί η διαδικασία εφαρμογής φωτοβολταϊκών σε στέγες και σε όλα τα δημόσια κτίρια

5. Να επιτραπεί επισήμως (γιατί ανεπίσημα γίνεται ήδη από την αγορά) η αποθήκευση ενέργειας από φωτοβολταϊκά στα σπίτια

6. Να προωθηθούν άμεσα, στην ανάγκη και με κεντρικό σχεδιασμό, οι μονάδες ολοκληρωμένης επεξεργασίας και ενεργειακής αξιοποίησης αποβλήτων (που στην Ελλάδα καρκινοβατούν, ενώ είναι απολύτως απαραίτητες και για την προστασία του περιβάλλοντος)

7. Να επιτραπεί επιτέλους η χρήση μικρών ανεμογεννητριών κάθετου άξονα, σε όλα τα δημόσια και ιδιωτικά εξωτερικά πάρκινγκ αυτοκινήτων και άλλων ανοικτών χώρων (πχ. Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου, εμπορικά κέντρα, στέγες καταστημάτων πλησίον αεροδρομίου, οροφές μεγάλων σουπερμάρκετ, αποθηκών, συσκευαστηρίων, εργοστασίων κλπ.)

8. Να επιδοτηθεί η αγορά ηλεκτρικών οχημάτων στα μη διασυνδεδεμένα νησιά με διπλάσιο ποσοστό ή με άλλο μέτρο (π.χ. απαλλαγή ΦΠΑ) και να δοθούν περισσότερα κίνητρα από ότι στη μη νησιωτική Ελλάδα

9. Να μπει ξανά στο «Εξοικονομώ», τόσο το Φ/Β στέγης όσο και το σύστημα οικιακής φόρτισης, το οποίο βγήκε από το τελευταίο πρόγραμμα

10. Να απλοποιηθεί το «Εξοικονομώ» και σε όσους δεν μπαίνουν στο πρόγραμμα να επιτραπεί η έκπτωση φόρου σε περίπτωση ανακαίνισης σπιτιού

11. Να συμβάλλει ο ιδιωτικός τομέας (τράπεζες) με χαμηλότοκη χρηματοδότηση (1%) σε όποιον επισκευάζει ενεργειακά το σπίτι του

 

Τέλος, προτείνουμε και ένα ιδιαιτέρως ριζοσπαστικό μέτρο, που μόνο αν οι χώρες και οι πολίτες λειτουργήσουν ως Ένωση, μπορεί να πετύχει:

12. Αυτοπεριορισμός εισαγωγών: οποιαδήποτε εισαγόμενη ενεργειακή πηγή πρέπει να περιοριστεί όσο το δυνατόν περισσότερο! Αυτό μπορεί να συμβεί με συντονισμένες πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών και έκκληση των κυβερνήσεων για περιορισμό στην μετακίνηση  (πχ. με τηλεργασία, όχι άσκοπες μετακινήσεις πχ. για αναψυχή, δραστικό περιορισμό χρήσης των ΙΧ, κοινή χρήση ΙΧ, δυνατότητες ενοικίασης Ι.Χ., επιλογή ηλεκτροκίνησης, χρήση ΜΜΜ, επιπλέον κίνητρα και διάθεση χώρου σε δίκυκλα πάσης μορφής κλπ.)

Σε αντίθεση με τα αριστερά κόμματα της Ευρώπης που χωρίς να προτείνουν λύσεις λαϊκίζουν ζητώντας να δοθεί η ενέργεια στα χέρια του λαού («power to the people»), εμείς λέμε ότι οι ευρωπαίοι πολίτες έχουν ΗΔΗ στα χέρια τους την ενέργεια: Europe HAS the Power! Ένας συντονισμός πολιτών και κυβερνήσεων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο μπορεί να αναδείξει τη δύναμη μιας συνειδητοποιημένης κοινωνίας, με έναν κοινό στόχο.

 

Στον ακόλουθο πίνακα της Eurostat φαίνεται η τάση συμμετοχής των διαφόρων πηγών ενέργειας στην Ε.Ε. από το 1990 έως το 2019: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=File:Gross_inland_energy_consumption_by_fuel_2019_(%25).png

 

Το 2019, η συμμετοχή κάθε πηγής στην κατανάλωση της Ευρώπης ήταν ως εξής: (αριθμοί σε ισοδύναμο εκατομμυρίων τόννων πετρελαίου):

 

 

Οι αναλογίες επιβεβαιώνονται και από τον παρακάτω πίνακα, και διατηρούνται και το 2020. (https://www.statista.com/statistics/236316/primary-energy-consumption-in-the-eu-by-fuel-in-oil-equivalent/)

 

Οι αριθμοί δείχνουν ότι ναι μεν οι ΑΠΕ έχουν κερδίσει σημαντικό έδαφος και ο λιγνίτης έχει χάσει, αλλά δύσκολα φαντάζεται κανείς ένα άλμα πλήρους αντικατάστασης των ορυκτών καυσίμων μέσα σε μια δεκαετία, χωρίς αντίστοιχες επιπτώσεις στο κόστος. Το φυσικό αέριο και η πυρηνική ενέργεια θα εξακολουθούν να παίζουν σημαντικό ρόλο.

 

Σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, η Ελλάδα σήμερα βασίζεται για την παραγωγή ενέργειας κατά διπλάσιο ποσοστό στα στερεά καύσιμα, κατά αυξημένο ποσοστό στα πετρελαιοειδή, λιγότερο στο φυσικό αέριο, περίπου παραπλήσια στις ΑΠΕ και καθόλου στην πυρηνική ενέργεια.

 

Επιτροπή Υποδομών, Ενέργειας και Περιβάλλοντος

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΞΑΝΑ