Για την ιστορία των Ελγίνειων Γλυπτών έχουν γίνει πολλές αναφορές. Για σχεδόν 2,300 χρόνια κοσμούσαν την ζωφόρο του Παρθενώνα και από το 1816 βρίσκονται ως εκθέματα στο Βρετανικό Μουσείο, ανάμεσα σε αναρίθμητα άλλα μεγάλης ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας από όλες τις Ηπείρους.
Το Βρετανικό Μουσείο τα ονομάζει Parthenon Marbles, αποστασιοποιούμενο σαφώς από τον τρόπο κτήσης τους σε αντίθεση με την επικρατούσα ορολογία στα Ελληνικά και Βρετανικά ΜΜΕ (Elgin Marbles) η οποία προσδίδει συναισθηματική χροιά στον τρόπο απομάκρυνσής τους από το μνημείο του Παρθενώνα.
Από όλη την αναπτυσσόμενη επιχειρηματολογία μεταξύ των υπέρμαχων της επιστροφής των Ελγινείων Γλυπτών στην Αθήνα και των υπερασπιστών της παραμονής τους στο Βρετανικό Μουσείο, θα ξεχωρίσω τα εκατέρωθεν ουσιαστικά σημεία:
- Η λογική της επιστροφής πρεσβεύει ότι η επανένωση των γλυπτών του Παρθενώνα θα αποκαταστήσει την οργανική τους συνέχεια η οποία τώρα εν πολλοίς στερείται συνοχής, ομοιογένειας και ιστορικότητας και θα επιτρέψει στους επισκέπτες να κατανοήσουν και να θαυμάσουν πληρέστερα το μνημείο στο αρχικό πολιτιστικό του περιβάλλον.
- Η λογική της παραμονής βασίζεται στο ότι η ικανοποίηση του αιτήματος θα δημιουργούσε προηγούμενο και τυχόν παρόμοιες μελλοντικές αξιώσεις από άλλες χώρες θα απειλούσαν να στερήσουν τα μεγάλα Ευρωπαϊκά και Αμερικάνικα Μουσεία από τους θησαυρούς τους.
Τη νομική διάσταση δεν την αναφέρω διότι είναι προφανώς μαχητή και από τα δύο μέρη. Η Ελλάδα στρατολογεί παγκόσμιες διασημότητες και δημοσκοπήσεις στο Βρετανικό κοινό υπέρ της επιστροφής για να προσθέσει πίεση στην πλευρά του Μουσείου όσον αφορά την ηθική διάσταση της διεκδίκησης.
Το Βρετανικό Μουσείο στο παρελθόν έχει αφήσει να εννοηθεί ότι θα συναινούσε σε δανεισμό τους στην Ελλάδα αρκεί η τελευταία να αναγνωρίσει την κυριότητα του πρώτου πάνω στα γλυπτά. Κάτι τέτοιο φυσικά το Υπουργείο Πολιτισμού ούτε θέλει, ούτε μπορεί να αναγνωρίσει.
Μπορεί να κρατήσει δεκαετίες αυτή η διαμάχη και να συντηρεί πολιτικές καριέρες αλλά η ουσία κρύβεται σε δύο αντικειμενικές πραγματικότητες:
- Κάθε διαπραγμάτευση είναι δούναι και λαβείν
- Το Βρετανικό Μουσείο έχει το πάνω χέρι στη διαπραγμάτευση καθώς τα γλυπτά είναι στην κατοχή του. H διαιώνιση της κατάστασης το βολεύει καθώς δεν είναι αυτό το οποίο διεκδικεί κάτι.
Άρα το Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού αν θέλει πραγματικά να ελπίζει σε επιστροφή των Ελγίνειων γλυπτών πρέπει να δώσει στην άλλη πλευρά τη δυνατότητα να διατηρήσει την φήμη του Μουσείου της, την ελκυστικότητά του στους επισκέπτες, το κύρος του και την εμπορική του απήχηση. Το σενάριο επίλυσης πρέπει να είναι επ΄ αμοιβαία ωφελεία.
Η Ελλάδα υποδέχεται ετήσια 22,5 εκ. τουρίστες, εκ των οποίων τα 6εκ. επισκέπτονται την Αθήνα.
Το Βρετανικό Μουσείο από μόνο του υποδέχεται ετήσια 6,8 εκ. επισκέπτες και άλλους 35 εκ. ως εικονικό ακροατήριο (virtual audience).
Δυνητικά περισσότεροι επισκέπτες θα δουν τα γλυπτά του Παρθενώνα που στεγάζονται στο Βρετανικό Μουσείο παρά όσα στεγάζονται στο Μουσείο της Ακρόπολης.
Άρα η ύπαρξη εκθεμάτων του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού στα μεγάλα μουσεία της Ευρώπης και της Αμερικής είναι προς όφελος του τουρισμού μας και μπορούμε να το εκμεταλλευτούμε επικοινωνιακά.
Μια προτεινόμενη λύση για οριστική διευθέτηση του θέματος θα μπορούσε να είναι η εξής:
- Τα Ελγίνεια Γλυπτά παραχωρούνται στην Ελλάδα για στέγαση στο Μουσείο της Ακροπόλεως αναγνωρίζοντας την κυριότητα της πάνω σε αυτά.
- Το Βρετανικό Μουσείο διατηρεί στη θέση τους εκμαγεία από τα πρωτότυπα και εκθέτει αντίγραφα. Έτσι δεν χάνει την δομή του Μουσείου για τον επισκέπτη και μπορεί εξίσου καλά να επιδείξει την επιρροή των αρχαίων αυτό τεχνουργημάτων στις ευρωπαϊκές τέχνες.
- Το Υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας δεσμεύεται να δανείζει στο Βρετανικό Μουσείο εκ περιτροπής καλλιτεχνικά εκθέματα σημαντικής αξίας (π.χ. σε ετήσια βάση) τα οποία τρόπον τινά θα αναπληρώνουν την καλλιτεχνική απώλεια των Ελγίνειων γλυπτών. Ένας κατάλογος αυτών των εκθεμάτων θα μπορούσε να ενταχθεί στο συμφωνητικό αφού έχει προηγηθεί μελέτη αξίας των εκθεμάτων και της καλλιτεχνικής τους βαρύτητας. Έτσι και η Ελλάδα διαφημίζεται μέσα από αυτά προσδοκώντας να προσελκύσει στη χώρα μας και στα μουσεία της τους επισκέπτες που θα τα θαυμάσουν και το Βρετανικό Μουσείο θα μπορεί να διατηρήσει την υψηλή του ελκυστικότητα και εμπορική απήχηση.
Μπορεί κανείς να διαφωνεί αέναα και απλά να βλέπει τα Ελγίνεια Γλυπτά να ταξιδεύουν δανεικά σε διάφορα Μουσεία ανά την Ευρώπη αλλά αν πραγματικά επιθυμεί οριστική λύση το Υπουργείο Πολιτισμού ας προχωρήσει σε μια τέτοια (ή παραπλήσια) πρόταση χρησιμοποιώντας παράλληλα τη διεθνή εκστρατεία που έχει σε εξέλιξη σαν μέσο πίεσης για συμφωνία σε ένα σενάριο αμοιβαίας ωφέλειας.
Ηλίας Κώνστας
Msc Engineering Management
Μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου της «δημιουργία, ξανά!»
Αναφορές:
http://www.britishmuseum.org/about_us/departments/greece_and_rome/history_of_the_collection.aspx
http://en.wikipedia.org/wiki/Elgin_Marbles
