Το άγονο έδαφος παλεύεται. Το άγονο μυαλό;

To προηγούμενο άρθρο μου για τα «ιερά τρακτέρατα του κάμπου» έμαθα ότι δυσαρέστησε πολλούς κρατικοδίαιτους αγρότες στο χωριό μου. Είχα υποσχεθεί να επανέλθω με συνολικές προτάσεις για την αγροτική ανάπτυξη, καθώς η ομάδα που ασχολείται με τον τομέα, στη «Δημιουργία, ξανά!», έχει πλούσιο υλικό. Δεν ξέρω πόσους θα δυσαρεστήσω τώρα, αλλά τον πρώτο τον δυσαρέστησα το Σάββατο, σε μια μεικτή παρέα αγροτών και (ντεμέκ) αστών, που συζητούσαμε το θέμα.

Ο Γιώργος Κ., δικηγόρος, κληρονόμησε ένα παλιό σπίτι στο χωριό του παππού και 10 στρέμματα εκεί κοντά. Δεν τα καλλιεργεί, αλλά και δεν τα πουλάει. «Είμαι δεμένος συναισθηματικά» λέει. Στην ερώτηση «γιατί δεν τα νοικιάζεις σε κάποιον ντόπιο;» η απάντηση είναι αφοπλιστική «μα, δεν μου τα ζήτησε κανένας, είναι κι άλλα μπαΐρια εκεί γύρω». («Μπαΐρι» είναι το ακαλλιέργητο, για χρόνια, χωράφι.) Λίγο αργότερα αποκάλυψε και ένα και δεύτερο αντικίνητρο: «Έπειτα, αν το έβλεπαν οργωμένο θα έχανε αξία. Κι επειδή είναι κοντά στο χωριό, άμα τα έδινα, θα τα έδινα για οικόπεδο». Υπάρχει κι ένα, ανομολόγητο, τρίτο: η χρησικτησία, αυτή η απίστευτη ελληνική πατέντα νόμιμης κλοπής. Σπάνια, έως ποτέ, ένα χωράφι νοικιάζεται με συμβόλαιο. Η συμφωνία γίνεται προφορικά και το ενοίκιο καταβάλλεται με «μαύρα» ή σε είδος: 10 τενεκέδες λάδι. Αυτό όμως δημιουργεί προηγούμενο ώστε ο καλλιεργητής να ισχυριστεί μετά από χρόνια ότι «αφού το καλλιεργώ, είναι και δικό μου!»

Πάντως, ο συναισθηματισμός, ανακατεμένος με προσδοκία υπεραξίας, ευδοκιμεί παντού στην ελληνική ύπαιθρο, ιδιαίτερα όταν οι τίτλοι ιδιοκτησίας βρίσκονται σε κάποιο αστικό γραφείο.

Σαν τον Γιώργο υπάρχουν χιλιάδες. 500.000 περίπου υπολογίζεται ότι είναι οι κάτοχοι αγροτικής γης που δεν ασχολούνται με τη γεωργία. Τεράστιες εκτάσεις ρημάζουν γιατί κανένας πολιτικός, παρά τις σοσιαλιστικές του κορόνες, δεν σκέφτηκε ποτέ πραγματικά σοσιαλιστικά: το χωράφι είναι πλουτοπαραγωγική πηγή και δεν έχεις δικαίωμα να την κρατάς ανενεργή! Αν δεν είσαι αγρότης θα πρέπει να είσαι υποχρεωμένος, έναντι κάποιας προκαθορισμένης αμοιβής, να την παραχωρήσεις για αγροτική καλλιέργεια. Κι εσύ, εκεί που δεν έπαιρνες τίποτε, θα πάρεις το «κάτι τις» σου, και η γη θα απελευθερωθεί για να αρχίσει να παράγει. Του κακοφάνηκε του Γιώργου. «Δηλαδή, αυτό θα κάνατε, αν κυβερνούσατε»; Αυτό, ακριβώς. «Μα αυτό είναι αριστερό!» Και λοιπόν; Είναι αποτελεσματικό.

Όμως, τι θα συνέβαινε αν ο Γιώργος αποφάσιζε αύριο να μετακομίσει στο χωριό και γίνει αγρότης; «Θα έπρεπε να κάνει έναρξη επαγγέλματος, να γραφτεί στον ΟΓΑ και στο Μητρώο Αγροτών» θα σκεφθείτε σαν φυσιολογικοί άνθρωποι. Αμ, δε! Αν θέλεις να γίνεις νέος αγρότης, θα ζήσεις πολλές πράξεις του θεάτρου του παραλόγου! Η νομοθεσία λέει ότι πρέπει να γραφτείς στο Μητρώο Αγροτών και Αγροτικών Εκμεταλλεύσεων (ΜΑΑΕ), αφού ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΣ έχεις ασφαλιστεί στον ΟΓΑ. Και τι ζητάει ο ΟΓΑ για να σε ασφαλίσει; Να έχεις ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΣ γραφτεί στο Μητρώο Αγροτών και Αγροτικών Εκμεταλλεύσεων! Κλασικά ελληνικό, ε; Αλλά ο παραλογισμός δεν σταματάει εκεί. Ο ΟΓΑ σε ασφαλίζει μόνο εάν είσαι ΗΔΗ αγρότης τουλάχιστον ένα χρόνο και για να γραφτείς στο ΜΑΑΕ πρέπει να έχεις το περασμένο φορολογικό έτος το 35% τουλάχιστον των εισοδημάτων σου από γεωργική δραστηριότητα! Απίστευτο! Δηλαδή, ο μόνος τρόπος είναι να ξεκινήσεις επί έναν τουλάχιστον χρόνο ανασφάλιστος, και ουσιαστικά παράνομος, και αφού αποκτήσεις εισοδήματα από τη γεωργία να σε αναγνωρίσουν ως αγρότη! Κι αν τα πρώτα χρόνια (πράγμα συνηθισμένο σε πολυετείς καλλιέργειες) δεν υπάρξουν εισοδήματα; Θα είσαι ανασφάλιστος και εκτός ΜΑΑΕ όσο πάει, μέχρι να υπάρξουν! Αν, τώρα, αντί για τη γεωργία θες να ασχοληθείς με την κτηνοτροφία, αυτό θεωρείται έγκλημα καθοσιώσεως και εσχάτης προδοσίας. Για τιμωρία θα πρέπει να περιμένεις από 12 μέχρι 18 μήνες μόνο για την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων! Και μετά, έχει ο Θεός…

Δυστυχώς, όπως έγραφα και την προηγούμενη εβδομάδα, τα μπλόκα του Μπούτα το μόνο που καταφέρνουν είναι να… μπλοκάρουν. Όχι μόνο το δρόμο αλλά και την ίδια τη γεωργία, καθώς τα χρόνια και δομικά προβλήματά της δεν λύνονται με «αρπαχτές». Λύνονται με δομικές αλλαγές. Κι αυτές είναι:

1. Καθορισμός χρήσεων γης. Να ξέρεις ποια έκταση προορίζεται για να καλλιεργηθεί, ποια για να χτιστεί, ποια για να γίνει βιομηχανική εγκατάσταση. Όταν περιμένεις το χωράφι σου να γίνει οικόπεδο, έχεις μια γη «νεκρή» για δεκαετίες. Σε όλες τις σοβαρές χώρες, η γεωργική γη διέπεται από συγκεκριμένη νομοθεσία: μεταβιβάζεται μόνο σε γεωργούς, φορολογείται με ειδικό τρόπο, δεν μπορείς να την κατατμήσεις, υπάρχουν Τράπεζες Γης κ.λπ.

2. Υποχρεωτικός αναδασμός. Αν δεν θες να το πουλήσεις, είσαι υποχρεωμένος να το νοικιάσεις. Το ίδιο υποχρεωμένοι θα είναι και οι ιδιοκτήτες των γειτονικών «μπαϊριών» ώστε κάθε γεωργική εκμετάλλευση να αποκτήσει, ανάλογα με την μορφολογία του εδάφους, μέγεθος ικανό για να είναι ανταγωνιστική. (Μέσο μέγεθος εκμετάλλευσης σήμερα: Ελλάδα 48 στρέμματα, το χαμηλότερο στην ΕΕ, με μέσο μέγεθος αγροτεμαχίου 7 στρέμματα! Αυστρία 190 στρέμματα, Γαλλία 520, Δανία 590.) Φυσικά η ανταγωνιστικότητα δεν εξαρτάται μόνο από το μέγεθος. Υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες: η ποιότητα του εδάφους, τα δίκτυα, η τεχνολογία. Αλλά με 10 στρέμματα και… χρυσόδεντρα να καλλιεργείς, δεν ζεις.

3. Σχεδιασμός με βάση τις δυνατότητες, τους περιορισμούς και τις ανάγκες της χώρας και όχι τις επιδοτήσεις!
Οι επιδοτήσεις κατέστρεψαν τη γεωργία. Έκαναν τους αγρότες επαγγελματίες απατεώνες που έπαιρναν τα λεφτά των «κουτόφραγκων» με πλαστά στοιχεία. Έκαναν τους γεωπόνους γραφιάδες, και τους γεωργικούς συνεταιρισμούς κέντρα διαφθοράς και πολιτικών εξυπηρετήσεων. Αν δεν καεί η κομματική «μουχρίτσα»που πνίγει κάθε υγιή προσπάθεια αγροτικής ανάπτυξης, «χαΐρι» δεν πρόκειται να δούμε.

4. Σχεδιασμός «από κάτω προς τα πάνω».
Μέχρι τώρα, όποια «προγράμματα» σχεδιάστηκαν δεν έλαβαν υπόψη τη γνώμη των ανθρώπων της υπαίθρου. Ήταν άκαμπτα και μονολιθικά και δεν μπόρεσαν να προσαρμοστούν στις αλλαγές της αγοράς. Η ίδια η δυσκινησία (για να μην πουμε πλήρης ακινησία) του κρατικού μηχανισμού είναι η καλύτερη εγγύηση ότι η γεωργία δεν θα παρακολουθεί τις τεχνολογικές εξελίξεις, δεν θα αντιλαμβάνεται τις αλλαγές της ζήτησης, δεν θα έχει πρόσβαση στις αγορές.

5. Διαχείριση του περιβάλλοντος με σύνεση, δηλαδή σαφείς και αυστηροί κανόνες για τη χρήση των υδάτων, των αγροχημικών, τη δασική πολιτική. Κι όλα αυτά, με σύγχρονη ματιά. Όταν η τεχνολογία μπορεί και εξοικονομεί κάθε σταγόνα νερού (στάγδην άρδευση) εμείς φτιάχνουμε ακόμα ανοιχτούς αγωγούς (κανάλια), με μεγάλη απώλεια νερού και μηδαμινή ασφάλεια. Τεράστιες εκτάσεις δεν έχουν πρόσβαση σε νερό, ο υδροφόρος ορίζοντας σε πολλές περιοχές έχει γίνει υφάλμυρος από την υπεράντληση, την ίδια στιγμή που τα έργα στον Αχελώο, ένα βήμα πριν την ολοκλήρωση, έχουν παγώσει από απανωτές προσφυγές στο ΣτΕ. Ποιος θα αποφασίσει επιτέλους τον νομοθετικό περιορισμό της ασυδοσίας των τοπικών παραγοντίσκων που αυτοβαφτίζονται «οικολόγοι» και με πρόσχημα δύο φωλιές κορμοράνων μπορούν να βυθίσουν στην υπανάπτυξη τη Θεσσαλία και τη Μακεδονία μαζί;

6. Ο αγρότης να γίνει επιχειρηματίας. Οι αγροτικοί συνεταιρισμοί να κόψουν κάθε δυσώδη ομφάλιο λώρο με την κρατική γάγγραινα και να λειτουργούν ως ΑΕ, προσφέροντας δικτύωση, συνεργασίες, συλλογική προμήθεια εφοδίων και εξοπλισμού, οργανωμένες δομές παραγωγής, μεταποίησης και συσκευασίας των προϊόντων, υπηρεσίες marketing, διαφήμισης και προώθησης στις αγορές του κόσμου, ανάπτυξη καινοτομιών και ένα άλλο… σοσιαλιστικό: κοινόχρηστα μέσα καλλιέργειας. Την περίοδο των αφειδών επιδοτήσεων, κάθε οικογένεια με 20 στρέμματα αγόραζε και μια θεριζοαλωνιστική μηχανή, η οποία, φυσικά, δεν έκανε ποτέ απόσβεση, και την πάρκαρε περήφανη δίπλα στο τρακτέρ και τη Μερσεντές/Καγιέν κ.λπ. Επίσης: αγροτικά super markets, για να διασυνδεθεί ο αγροτικός χώρος με τους υπόλοιπους τομείς της οικονομίας χωρίς μεσάζοντες, μονοπώλια και καρτέλ. Η Αγροτική Τράπεζα να αφοσιωθεί στην αποστολή της: τη χρηματοδότηση της αγροτικής οικονομίας με ανταγωνιστικούς όρους. (Μέχρι σήμερα, η ΑΤΕ υπήρξε ο μόνιμος χρηματοδότης των κομμάτων και των «εκλεκτών» τους, και γι’ αυτό κατέρρευσε.)

7. Ο γεωπόνος να φύγει από το γραφείο και να ξαναβρεθεί δίπλα στον αγρότη, στο χωράφι.Να τον συμβουλεύει και να τον προσανατολίζει σε νέες, δυναμικές καλλιέργειες, βιοκαύσιμα, αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά, που είναι ιδανική λύση για την αξιοποίηση μειονεκτικών, ορεινών ή ημιορεινών εκτάσεων. Στη χώρα μας υπάρχουν 6.000 είδη αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών, εκ των οποίων τα 400 είναι ενδημικά και δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο. Το ξηροθερμικό μεσογειακό κλίμα ευνοεί πολύ την παραγωγή αρωματικών φυτών πλούσιων σε αιθέρια έλαια. Κι ακόμα: σύνδεση της αμοιβής των κρατικών υπαλλήλων που ασχολούνται με τη γεωργία με τα αποτελέσματα που φέρνουν. Θες να πλουτίσεις, υπεύθυνε της Διεύθυνσης Γεωργίας, που μέχρι σήμερα έπρεπε να σου κάνουν «τεμενάδες» για μια άδεια; Κάν’ το νόμιμα! Γίνε manager της Υπηρεσίας σου, τράβα γερό κουπί (αυτό σημαίνει, άλλωστε, η λέξη «υπηρέτης») δημιούργησε πλούτο για τους αγρότες, πλούτο για την Εθνική Οικονομία και πάρε και το bonus σου! Τα φέρνεις; Τα παίρνεις!

8. Σιδηρόδρομος. Γιατί αυτό που βγαίνει από το χωράφι ή το μεταποιητήριο θα πρέπει να φτάνει στις αγορές της Ευρώπης γρήγορα και φτηνά.

Όλα αυτά, όμως, προϋποθέτουν μια άλλη καλλιέργεια: του μυαλού όσων αποφασίζουν. Δυστυχώς, για άγονα μυαλά λίπασμα δεν έχει βρεθεί ακόμα.

Φωτογραφία: USGS Bee Inventory and Monitoring Laboratory - flickr